آنژیوگرافی یک روش تصویربرداری تشخیصی است که برای بررسی عروق خونی استفاده می‌شود. در این روش، متخصص قلب و عروق با تزریق یک ماده رنگی به عروق خونی، جریان خون را بررسی کرده و مشاهده آن را از طریق فلوروسکوپی انجام می‌دهد. آنژیوگرافی برای تشخیص بیماری‌های مرتبط با عروق محیطی، گرفتگی عروق قلب، نارسایی وریدی و عمق ترومبوز وریدی استفاده می‌شود و یکی از روش‌های تهاجمی برای بررسی قلب محسوب می‌شود.
در روش آنژیوگرافی، بیمار باید بستری شود و از طریق شریان کشاله ران یا دست، کاتترهای نازکی به قلب فرستاده می‌شود و ماده رنگی در داخل عروق کرونر تزریق می‌شود تا عروق و حفره‌های قلبی بررسی شوند. این روش به عنوان یک وسیله تشخیصی استفاده می‌شود و در صورت وجود گرفتگی عروق، می‌توان با استفاده از آن به باز کردن رگ خونی با بالون یا استنت‌گذاری (آنژیوپلاستی) نیز پرداخت.
آنژیوگرافی به کمک تعداد عروق کرونر مسدود شده، محل انسداد و میزان آن را مشخص می‌کند و استفاده از آن به عنوان روش مستقیم برای کشف مشکلات شریان‌های کرونری قلب، بسیار موثر است.
تاریخچه آنژیوگرافی قلب
این روش که در ابتدا بر روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شد، برای اولین بار در سال ۱۹۲۹توسط ورنر فورسمن بر روی انسان صورت گرفت.هدف فورسمن ابداع روشی برای رساندن مستقیم داروها به درون قلب بود، اما قابلیت تکنیک فورسمن، به عنوان یک ابزار تشخیصی توسط افراد دیگر مورد توجه قرار گرفت. امروزه کاتتریزاسیون و آنژیوگرافی قلبی برای اهداف تشخیصی، مداخله درمانی و یا هر دو انجام می‌پذیرند.
نحوه انجام آنژیوگرافی
آنژیوگرافی عروق کرونر معمولاً با لوله‌گذاری قلبی انجام می‌گیرد.
قبل از شروع آزمایش، یک داروی آرام‌بخش ضعیف جهت کاهش اضطراب بیمار به وی داده می‌شود، اما در طول انجام آزمایش، بیمار هوشیار است تا در صورت احساس درد قفسه سینه به پزشک گزارش دهد.
معمولا لوله آنژیوگرافی یا کاتتر، از یکی از شریان‌های اصلی بازویی یا رانی وارد عروق می‌شود. محل ورود کتتر در بازو یا ران با استفاده از یک ماده بی‌حسی، بی‌حس می‌شود.
سپس متخصص قلب با استفاده از یک سوزن به شریان دسترسی می‌یابد، سپس کتتر را وارد سرخرگ کرده و به آرامی آن را به سمت قلب هدایت می‌کند. در این هنگام با استفاده از عکس‌های رادیولوژیک محل کتتر مشخص می‌شود.
زمانی‌که لوله در محل خود قرار گرفت یک نوع ماده رنگی حاجب، جهت واضح‌تر شدن عکس‌ها به داخل لوله تزریق می‌شود. سپس چندین عکس رادیولوژیک پشت سرهم گرفته می‌شود تا مشخص شود که رنگ چگونه در طول رگ منتشر می‌شود.
در چنین حالتی، وضعیت عروق ها کاملا قابل مشاهده می‌شود و از این طریق متوجه می شویم در چه قسمت‌هایی تنگی عروق ایجاد شده است.
پس از آن کتتر به آرامی از محل خارج شده و با اعمال فشار، محل ورود آن بسته می‌شود.
تنگی عروق را می‌توان به کمک بالون گشاد کرد، یا اگر شدت آنها زیاد باشد، باید به ناچار عمل جراحی «بای‌پس» برای بیمار انجام شود.
اما در صورتی که بیمار مشکوک باشد و به طور دقیق نتوانیم متوجه وجود یا فقدان تنگی عروق شویم، از دستگاهی به نام «سی‌تی آنژیو» استفاده می‌کنیم.
در این شیوه دیگر نیازی نیست از طریق رگ وارد قلب شده و ماده ای تزریق کنیم، بلکه این دستگاه اشعه را به قسمت‌های لایه‌ای قلب می‌تاباند و به این ترتیب، وضعیت عروقی کاملا مشخص و دیده می‌شود و ما متوجه می‌شویم کدام قسمت‌های رگ، دچار تنگی شده است.
قبل از انجام آنژیوگرافی، اگر بیمار داروهای قندخون، فشارخون، چربی خون و ضدآنژین را مصرف می کند، باید به پزشک بگوید
به طور معمول برای بیمارانی که عمل قلب شده اند و یا فنر گذاشته‌اند و باز هم احساس درد دارند و می‌خواهیم متوجه شویم فنر یا رگ‌های بای‌پس‌کرده آنها باز است یا نه، از سی‌تی آنژیو استفاده می‌کنیم که این روش در مدت حدود ده دقیقه هم به پایان می‌رسد.
کاربرد آنژیوگرافی قلب
کاربرد معمول آنژیوگرافی قلب شامل بررسی مشکلات اکتسابی (تنگی عروق کرونر)، تایید ناهنجاری‌های مادرزادی قلب (سوراخ‌های داخل قلب یا تنگی دریچه‌ها) و… است. در صورت وجود شواهدی دال بر تنگی رگ‌ها یا مشکلات ساختمانی قلب معمولا متخصص قلب انجام عمل آنژیوگرافی را به فرد بیمار توصیه می‌کند و معمولا قبل از هر گونه عمل جراحی روی رگ‌های کرونری یا اعمال جراحی مرتبط با مشکلات مادرزادی، ابتدا باید با آنژیوگرافی آناتومی موضع مربوطه را مشخص کرد.
در آنژیوگرافی قلب امکان اندازه‌گیری مستقیم فشارهای داخل قلب، مشاهده عروق کرونر، حفره‌های قلبی و عروق بزرگ و… فراهم می‌شود؛ همچنین اقدامات درمانی در آنژیوگرافی نیز امکان‌پذیر بوده که از جمله آنها آنژیوپلاستی به معنی باز کردن یا ترمیم رگ است.
در این روش رگ مسدود توسط بادکنکی به نام بالون، متسع و چند ثانیه در این حالت نگه داشته می‌شود تا رگ باز شود؛ گاهی نیز برای جلوگیری از انسداد مجدد وسیله فنرمانندی به نام استنت داخل رگ مسدود قرار داده می‌شود.
عوارض آنژیوگرافی قلب
آنژیوگرافی قلب معمولاً بدون درد و ناراحتی انجام می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است بیمار احساس تهوع، استفراغ یا گرمی موقت کند که به سرعت برطرف می‌شود. اگرچه آنژیوگرافی قلب به طور کلی یک آزمایش بی‌خطر است، اما در حالات نادر، اگر بیمار در زمان عبور کاتتر از عروق دچار مشکل شود، معمولاً می‌توان به سرعت داروهای لازم را به طور مستقیم به داخل قلب تزریق کرده و مشکل را رفع کرد.
آنژیوگرافی قلب در مدت زمان کوتاه، وضعیت عروق قلب را به‌خوبی نشان می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا نوع درمان مناسب را با اطمینان بیشتری تعیین کند. این روش درمانی کاربرد بسیار گسترده‌ای دارد و در مقایسه با جراحی، از مزایای متعددی مانند کوتاه شدن دوره بستری، کاهش هزینه و کاهش عوارض بعد از عمل جراحی برخوردار است. بر اساس گفته متخصصین قلب و عروق، امروزه آنژیوگرافی برای بررسی عروق کلیه، مغز، قلب، ریه و دستگاه گوارش نیز به کار می‌رود. همچنین، آنژیوگرافی مغز برای بررسی عروق خونی مغز در ناهنجاری‌هایی مانند آنوریسم‌ها و بیماری‌هایی مانند تصلب شرایین (پلاک) استفاده می‌شود.
مراقبت های پس از آنژیوگرافی
پس از اتمام آنژیوگرافی، شما حدود یک ساعت در یک بخش ویژه در کت لب تحت مراقبت قرار خواهید گرفت و پس از حدود ۳۰ دقیقه به بخش دیگر منتقل می‌شوید. پرستار قبل از انتقال شما به بخش، لوله وارد شده در رگ شما را خارج می‌کند و محل را به مدت حدود ۲۰ دقیقه فشار می‌دهد و سپس پانسمان می‌کند. سپس به مدت ۴ تا ۶ ساعت کیسه شن یا کمربند مخصوصی را روی محل پانسمان قرار می‌دهند.
پس از این مراقبت‌ها، توصیه می‌شود که چند ساعت آینده به پشت دراز کشیده و موارد زیر را رعایت کنید تا خطر خونریزی کاهش یابد:
- سر و گردن خود را بالا نیاورید یا دست خود را زیر سرتان قرار ندهید.
- پا یا دستی را که آنژیوگرافی از طریق آن انجام شده را خم نکنید.
- پاهای خود را روی هم نیاندازید.
- در صورت عطسه، سرفه و خنده، روی پانسمان فشار دهید تا از خونریزی جلوگیری شود.
پس از ورود به بخش، غذای سبک و مایعات برای شما فراهم می‌شود. توصیه می‌شود که برای سریعتر پاک شدن ماده حاجب از خون، مایعات به میزان کافی مصرف کنید.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)