بیماری بلانت نوعی اختلال رشدی است که روی استخوان ساق پا (که به آن درشت نی نیز می‌گویند) تأثیر می‌گذارد و به این صورت معلوم میشود که ساق پا به سمت داخل چرخانده شده است و باعث میشود ساق پا از زیر زانو حالت خمیده داشته باشد. بیماری بلانت ممکن است میتواند در کودکان نوپا، کودکان و نوجوانان دیده شود. اگرچه علت دقیق این بیماری ناشناخته است، اما تحقیقات نشان داده است که بروز آن با چاقی، مقادیر کم ویتامین D و راه رفتن زودهنگام (در ۸ تا ۱۰ ماهگی یا زودتر) همراه است.
متخصصان فیزیوتراپی با آموزش و یاددادن نحوه راه رفتن به کودک با استفاده از وسایل کمکی و انجام تمرینات تقویت‌کننده، به کودکان و خانواده‌های آن‌ها در مدیریت علائم بیماری بلانت در همه مراحل کمک می‌کنند.
متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید بعد از معاینه دقیق بیمار و انجام اسکن‌های لازم، بهترین برنامه درمانی را برای بیماران مبتلابه بلانت را تجویز می‌کنند. درمان در این کلینیک با رویکرد پلکانی انجام میشود و از روش‌های ساده مانند بریس، ورزش و فیزیوتراپی آغاز میشود. در صورت ضروری بودن جراحی، بیمار به بهترین جراحان ارجاع داده میشود. متخصصین این کلینیک بعد از انجام جراحی نیز با روش‌های فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کنند تا سریع‌تر بهبود یابد.
بیماری بلانت چیست؟
بیماری بلانت نوعی اختلال رشد در استخوان پایین پا (استخوان درشت نی) است که معمولاً استخوان شین (shin) نامیده میشود و مشخصهی آن، حالت خمشدگی و پرانتزی ساق پا از زیر مفصل زانو است. این بیماری میتواند یک یا هر دو پا را تحت تأثیر قرار دهد. بعضی از کودکان ممکن است کوتاه شدن یک پا (که به آن اختلاف طول پا نیز گفته میشود) یا چرخش یک یا هر دو پا به سمت داخل را تجربه کنند.
بیماری بلانت بر اساس سن کودک در ۳ گروه طبقه‌بندی میشود:
- شیرخوارگی (تولد تا ۳ سالگی)
- کودکی (۴ تا ۱۰ سال)
- نوجوانی (۱۱ سال به بالا)
بیماری بلانت در نوزادان
بیماری بلانت شیرخوارگی در کودکان زیر ۳ سال رخ میدهد که زود راه افتادند، بزرگ بوده یا دارای اضافهوزن هستند. در این کودکان نوپا، فشارهای مکرری که به قسمت داخلی استخوان ساق پا وارد میشود باعث کند شدن “صفحه رشد” یا جلوگیری از رشد استخوان در داخل پا میشود، درحالی‌که قسمت خارج پا همچنان رشد می‌کند و ازاین رو باعث بیش‌ازحد شدن حالت خمیدگی معمولی استخوان در قسمت پایین ساق پا میشود. “صفحات رشد” از غضروف‌هایی تشکیل شده است که در انتهای استخوان‌های بلند کودک قرار دارد و باعث میشود کودک با ساختن استخوان در بالای هر استخوان، قدبلندتر شود.
همیشه ممکن است مقداری خمیدگی در پای کودکان و بزرگ‌سالان وجود داشته باشد. خمشدگی ساق پا در نوزادانی که به طور طبیعی رشد می‌کنند معمولاً تا ۲ سالگی برطرف میشود، وقتی که پاها به صورت دیگر کمی خم می‌شوند و کودک در طی سال‌های سوم و چهارم «زانوی ضربدری» خواهد داشت. در سن ۷ سالگی، پاهای آن‌ها شکل دیگری پیدا می‌کند، به نظر می‌رسد که زانوها کمی به سمت داخل رفته‌اند. در سن ۱۲ سالگی، تمام پاهای کودکان به شکل پاهای بزرگ‌سالان درمی‌آیند. بعد از این مرحله، شکل پا دیگر خیلی کم تغییر می‌کند، اگرچه رشد و ضخیم شدن استخوان‌ها و عضلات همچنان ادامه دارد. اگر خمیدگی پاها معمولی نیست (فرم خمیدگی پای یک نوزاد معمولی را ندارد، در هر دو پا نابرابر یا شدید است)، احتمالاً مشکوک به بیماری بلانت خواهد بود. پزشک یا فیزیوتراپیست شما به تشخیص خمیدگی طبیعی و غیر طبیعی پای کودک کمک می‌کند. اگر به مسئله‌ای مشکوک هستید، می‌توانید با آن‌ها در میان بگذارید.
بیماری بلانت کودکی و نوجوانی
بیماری بلانت کودکی، کودکان سنین ۴ تا ۱۰ ساله را تحت تأثیر قرار میدهد. بیماری بلانت نوجوانی، در کودکان ۱۱ ساله و بالاتر رخ میدهد.
این شکل از بیماری که کودکان بزرگ‌تر را تحت تأثیر قرار میدهد، میزان شیوع کمتری نسبت به نوع شیرخوارگی دارد و به‌طورمعمول نوجوانان بزرگ‌تر، پسران بیشتر از دختران و به ویژه پسران دارای کمبود ویتامین D درگیر می‌شوند. استخوان‌های بالایی و پایینی ساق پا اغلب در هر دو شکل این بیماری تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
تفاوت عمده این دو گروه (کودک و نوجوان) در سن کودک هنگام خمشدگی پاها و میزان رشد باقی‌مانده در کودک است. پزشکان قادرند با استفاده از تصاویر رادیوگرافی میزان رشد باقی‌مانده در کودکان را تخمین بزنند.
علائم و نشانه‌ها
بیماری بلانت ممکن است یک یا هر دو پا را درگیر کند. شایع‌ترین علامت آن، خمشدگی ساق پا از زیر زانو تا مچ پا است. با رشد کودک این خمشدگی به تدریج بدتر میشود. در کودکان بزرگ‌تر، ممکن است علاوه بر استخوان ساق پا، استخوان ران نیز تحت تأثیر قرار گیرد.
کودک ممکن است هیچ علامتی را احساس نکند، اما نوجوانان ممکن است از درد در داخل مفصل زانو و پایین ساق پا شکایت کنند. ظاهر خمیده پا ممکن است اولین علامت قابل توجه از این بیماری باشد. علاوه بر این، نحوه راه رفتن کودک متفاوت به نظر می‌رسد. کودک ممکن است لنگ بزند یا مرتباً سکندری بخورد.
تفاوت عمده در ماهیت و درمان این بیماری، سن کودک در هنگام مشخص شدن خمیدگی غیرمعمول پا و مدت زمان باقی‌مانده برای رشد طبیعی کودک است.
این بیماری چگونه تشخیص داده میشود؟
بیماری بلانت بر اساس معاینه فیزیکی توسط متخصص ارتوپد اطفال و گرفتن عکس رادیوگرافی از پاها تشخیص داده میشود. پزشک فرم بدن کودک و بیشتر پاهای او را معاینه کرده و نحوه‌ی راه رفتن کودک را نیز مشاهده می‌کند. در حالت ایستاده و درحالی‌که پاها به هم چسبیده هستند، پزشک فاصله بین زانوهای کودک را اندازه‌گیری می‌کند. در صورت فضای خیلی زیاد بین زانوها، به آزمایش‌های بیشتری نیاز خواهد بود.
پزشک تصاویر رادیوگرافی را تجویز می‌کند زیرا بر روی این نوع تصاویر، خمیدگی استخوان‌ها با وضوح بیشتری دیده میشود. رادیوگرافی به پزشک اجازه میدهد تا تشخیص خود را تأیید کند (یا آن را رد کند) و از ۱ تا ۵، عددی را برای نشان دادن مرحله بیماری اختصاص میدهد. مرحله ۱ خفیف‌ترین شکل و مرحله ۵ پیشرفته‌ترین شکل بیماری است. همچنین ممکن است پزشک برای تعیین سطح ویتامین D در خون، آزمایش خون درخواست کند.
درمان بیماری بلانت
هدف از درمان بیماری بلانت، اصلاح ناهنجاری و اصلاح تراز کلی پاها است.
استفاده از بریس
درمان بیماری بلانت به سن کودک و مرحله بیماری بستگی دارد، اما یک متخصص طب فیزیکی در تمام مراحل به شما کمک می‌کند. درمان با استفاده از بریس همیشه در كودكان كمتر از ۳۰ ماه و در مرحله آغازین بیماری (مرحله اول) در نظر گرفته میشود. بریسی که پزشک تجویز می‌کند، HKAFO (ارتز مفصل ران-زانو-مچ پا-پا) یا KAFO (ارتز زانو-مچ پا-پا) نامیده میشود و به توزیع مجدد نیروهای موجود در صفحه رشد برای تقویت رشد طبیعی کمک می‌کند.
بریس ها معمولاً پس از قالب‌گیری یا اسکن رایانه‌ای از پا، توسط متخصص ساخت بریس (ارتزیست) ساخته می‌شوند تا اندازه‌گیری‌های دقیق انجام شود. فیزیوتراپیست شما نحوه و بستن بریس و نحوه محافظت از پوست را به شما و فرزندتان یاد میدهد. همچنین فیزیوتراپیست به کودک کمک می‌کند تا یاد بگیرد چگونه با بریس راه برود و تعادل خود را حفظ کند. وسایل کمکی، مانند واکر چرخ‌دار اندازه کودک یا عصا ممکن است لازم باشد. فیزیوتراپیست به کودک می‌آموزد که چگونه با کمک واکر یا عصا با خیال راحت و بدون هیچ خطری راه برود.
این بریس باید حدود ۱ تا ۲ سال پوشیده شود تا بهبودی در شکل استخوان ساق پا حاصل شود، البته باید در سال اول، بهبودی حاصل شود. با رشد کودک تنظیماتی در بریس انجام میشود. اگر در ۱۲ ماه اول هیچ بهبودی مشاهده نشود، دیگر نباشد از بریس استفاده کرد و جراحی توصیه میشود.
جراحی
اگر بیماری پیشرفت کرده باشد و یا درمان با بریس ناموفق بوده باشد یا کودک بیش از تقریباً ۱۰ سال سن داشته باشد، ممکن است جراحی لازم باشد. چندین عمل جراحی برای درمان بیماری بلانت موجود است، ازجمله استئوتومی و همی اپیفیزیوزدیس- hemiepiphysyodeses (خشک کردن موقتیِ یک طرفه‌ی صفحه‌ی رشد).
استئوتومی روشی است که شامل بریدن و تنظیم مجدد استخوان برای قرار دادن آن در وضعیت طبیعی‌تر می‌باشد. این نوع جراحی معمولاً تغییر شکل را فوراً اصلاح می‌کند.
از طرف دیگر، یک عمل جراحی همی اپیفیزیوزدیس، تغییر شکل پا را در طول زمان اصلاح می‌کند. این جراحی شامل قرار دادن پلاک یا بست هایی در یک طرف صفحه رشد برای جلوگیری از رشد در آن طرف تحت جراحی است. این پلاک، رشد استخوان را به حالت صاف‌تری هدایت می‌کند درحالی‌که طرف بدون پلاک همچنان به رشد خود ادامه میدهد.
برای حفظ هماهنگی مناسب پا در طی مرحله بهبودی بعد از جراحی، جراح نوع دیگری از بریس را به نام فیکساتور (ثابت کننده) روی پا قرار میدهد تا به مدت ۸ تا ۱۲ هفته استفاده شود.
فیزیوتراپی
در مدت زمان پس از عمل جراحی در بیمارستان، یک فیزیوتراپیست به کودک شما می‌آموزد که چگونه با واکر یا عصا راه برود. همان‌طور که پزشک برای جلوگیری از صدمه به محل جراحی پا تجویز کرده است، پزشک فیزیوتراپی به شما می‌آموزد که چگونه وزن مناسبی را روی پا قرار دهید (به اصطلاح تحمل وزن). همچنین فیزیوتراپیست به شما و فرزندتان تمرینات خاصی را یاد میدهد تا به شما کمک کند تا پا سالم بماند و قدرت و حرکت مفصل را بازیابد. فیزیوتراپیست به کودک شما می‌آموزد که چگونه بدون هیچ‌گونه خطری به تخت خود برود یا از آن بیرون بیاید، چگونه از دستشویی استفاده کند، چگونه در کنار پله‌ها و راهرو حرکت کند و همچنین چگونه وارد ماشین یا از آن خارج شود و همچنین برای بازگشت به خانه آماده شود.
اکثر بیماران پس از مرخص شدن از بیمارستان، هفته‌ای ۲ تا ۳ بار در خانه یا در کلینیک سرپایی به با فیزیوتراپیست خود کار می‌کنند. فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا در حین بهبود استخوان، حفظ قدرت عضلات، انعطاف‌پذیری بافت‌های واقع در اطراف ساق پا حفظ شود، کودک در انجام تمام فعالیتهای روزانه مستقل باشد، اقدامات احتیاطی برای تحمل وزن در نظر گرفته شود و کودک فقط تا حدی که پزشک اجازه داده است میتواند وزن خود را بر روی پای عمل شده خود بیندازد؛ اغلب اوقات هنگامی که جراح به کودک اجازه میدهد برای کمک به ترمیم استخوان، وزن کامل را روی پای جراحی شده قرار دهد، کودکان در انجام این کار هراس دارند. فیزیوتراپیست با کودک شما کار خواهد کرد تا با اطمینان بتواند میزان تحمل وزن را بر روی پای جراحی شده افزایش دهد.
متخصصان فیزیوتراپی همچنین برای نوجوانان مبتلابه بیماری بلانت راهنمایی و کمک‌هایی را برای راه رفتن و تقویت پاها ارائه می‌کنند. همان‌طور که رشد طبیعی نوجوان رخ میدهد، این ناهنجاری در پاها ممکن است به آرامی اصلاح شود. اگر این روش شکست بخورد، یا اگر نوجوان بزرگ‌تر شده و زمان رشد کافی برای رسیدن به اصلاح ناهنجاری را ندارد، ممکن است جراحی توصیه شود. متخصصان به بیماران خود اطمینان می‌دهند که بهبودی پس از جراحی قطعی و مؤثر است.
آیا میتوان از این آسیب یا وضعیت جلوگیری کرد؟
مطالعات متعدد نشان میدهد کودکانی که چاق هستند بیشتر در معرض مشکلاتی در پاهای خود مانند بیماری بلانت هستند.
فیزیوتراپیست ها میتوانند با آموزش برنامههای منظم ورزشی و تمرینات تناسب اندام به کودکان دچار اضافهوزن، از بروز بیماری بلانت دیرهنگام جلوگیری کنند.
یک برنامه کاهش وزن برای کودکان دچار اضافهوزن نیز ممکن است مفید باشد. از آنجا که کمبود ویتامین D ممکن است در بروز بیماری بلانت کمک کند، به ویژه در پسران، خانواده باید همیشه هنگام مراجعات معمول، از پزشک معاینه دقیق بخواهند تا اطمینان حاصل شود که سطح ویتامین D کودک کافی است.
چشمانداز بیماران مبتلابه بیماری بلانت چگونه است؟
پس از اصلاح ناهنجاری در پاها، اکثر کودکان میتوانند فعالیتهای طبیعی خود را بدون محدودیت از سر بگیرند. اگرچه، یک متخصص ارتوپدی باید کودک شما را در طول دورهی رشد بررسی کند. نظارت بر بدتر شدن ناهنجاری یا تفاوت در طول پا که ممکن است ناشی از این بیماری باشد مهم است.
همه کودکان و به ویژه آنهایی که به بیماری بلانت مبتلا هستند، بهتر است وزن سالم خود را حفظ کنند. این امر به مرور زمان آسیب دیدگی مفاصل را کاهش میدهد.
