پرانتزی بودن پاها در کودکی مشاهده می‌شود که در حالت ایستاده، در حالی که کف پاها به هم چسبیده و رو به جلو است، فضای بین زانوها بیشتر است. این حالت پرانتزی ممکن است در یک پا یا در هر دو پا باشد. این عارضه خصوصاً در هنگام دویدن کودک بسیار قابل توجه است. این مورد در سالهای نوپایی کودک بسیار متداول است و گاهی اوقات در نوجوانانی که به نوعی اضافه وزن دارند ، دیده می‌شود.
پای پرانتزی و رشد و تکامل طبیعی پاها و زانوها
با بزرگ شدن كودكان از سنین نوپایی تا نوجوانی ، تحولات و تغییراتی طبيعي در پاهاي آن‌ها اتفاق می‌افتد ، بنابراين شايد به نظر برسد كه آن‌ها “به فرمی ضربدری” يا ” پرانتزی” هستند. این تغییرات ممکن است نگرانی‌هایی را برای والدین به وجود آورد، که باعث می‌شود تا به یک متخصص ارتوپدی کودک مراجعه کنند تا از او نظرات تخصصی بگیرند. اگرچه پاهای اکثر کودکان از یک الگوی قابل پیش‌بینی پیروی می‌کنند.
در نمودار متوسط رشد زاویه‌ای کودک ، تقریباً در همه موارد ، این یک روند خوش خیم و طبیعی است و نیازی به درمان یا هیچ نوع مداخله ندارد. فقط باید به والدین اطمینان داد که این تغییرات کاملاً طبیعی است.
از پای پرانتزی تا زانوی ضربدری
اکثر کودکان وقتی شروع به راه رفتن می‌کنند به‌طور طبیعی پایشان حالت پرانتزی می‌گیرد. معمولاً از سن ۳-۲ سالگی ، پاها بیشتر شروع به ضربدری شدن می‌کنند. مرحله‌ی زانوی ضربدری در ۱ تا ۲ سال بعدی به اوج خود می‌رسد. پس از شش سالگی ، زانوها یک حالت و تراز مستقیم‌تری را تشکیل می‌دهند و باید تغییر بسیار کمی در رشد زاویه‌ای ایجاد شود. تا سن ۱۲ سالگی ، آن‌ها دیگر به پیکر و فرم بزرگ‌سالی‌شان رسیده‌اند.
هنگامی که پروفایل زاویه ای کودک (زاویه استخوان ران با استخوان ساق پا) یا پروفایل پیچشی(زانو و / یا پا کف روی جلو و مستقیم، به سمت داخل یا خارج) خارج از الگوی طبیعی قرار می‌گیرد ، یا اگر یک پروفایل غیرطبیعی فقط در یک طرف (به جای دو طرف) باشد ، گاهی به ارزیابی بیشتری نیاز است.
چه عواملی باعث ایجاد پاهای پرانتزی می‌شود؟
دلایل مختلف و متعددی برای پرانتزی شدن پاها وجود دارد:
- رشد طبیعی: با رشد کودک ، قسمت‌های مختلف بدن با سرعت متفاوتی رشد می‌کنند. درنتیجه ، تراز اسکلتی می‌تواند تغییر کند و باعث ایجاد ظاهری غیرمعمول در اندام‌ها در سنین مشخصی می‌شود. شایع‌ترین علت پاهای پرانتزی در محدوده سنی کودک نوپا ، رشد طبیعی است. به‌طورکلی ، در سن زیر ۲ سال ، پاهای پرانتزی، به‌عنوان یک روند طبیعی از رشد اسکلتی محسوب می‌شوند. در حدود سن ۱۸ ماهگی، زاویه کمان پا به بیشترین حد خود می‌رسد و بعد از آن به تدریج طی سال بعد کمتر و برطرف می شود. بیشتر اوقات ، کودکان در این سن را می‌توان به سادگی بررسی و معاینه کرد اطمینان حاصل شود که تا با ادامه‌ی رشد طبیعی‌شان، تراز اسکلتی آن‌ها به حالت عادی برمی‌گردد.
- بیماری بلانت-Blount’s: بیماری بلانت، نوعی بیماری است که می‌تواند در کودکی و بزرگ‌سالی رخ دهد. مشکل این کودکان، وجود یک صفحه رشدی غیرطبیعی در بالای استخوان ساق پا (استخوان تیبیا) است. در كودكان بسیار کم سن و سال ، تشخیص بیماری بلانت از پرانتزی بودن طبیعی پاها دشوار است ، اگرچه با این تفاوت که كودكان مبتلا به بیماری بلانت به تدریج بهبود نمی‌یابند ، و عکس رادیوگرافی از صفحه رشد آن‌ها ناهنجاری‌های مشخصی را نشان می‌دهد.
- سندروم ریکت: سندروم ریکت در دنیای امروزی توسعه یافته به یک شرایط بسیار نادر تبدیل شده است ، اگرچه هنوز هم در مناطق در حال توسعه جهان شایع است. شایع‌ترین علت ریکت ، کمبود تغذیه‌ای برخی از مواد مغذی مهم برای سلامتی استخوان‌ها است. ریکت می‌تواند به دلیل کمبود کلسیم ، فسفر یا دریافت ویتامین D ایجاد شود. خوشبختانه با ظهور غذاهای غنی شده ، ریکت ناشی از کمبود مواد مغذی در دنیای توسعه یافته بسیار نادر شده است.
- استئوآرتریت: در بزرگسالان ، شایع‌ترین علت خم شدن و پرانتزی شدن پاها، نتایج ناشی از آرتروز یا آرتریت سایشی و پارگی در زانوها می‌باشد. این وضعیت می‌تواند غضروف و استخوان اطراف مفصل زانو را از بین ببرد. اگر سایش به طور مساوی در دو طرف زانو توزیع شود ، هیچ گونه تغییر شکلی پیش بینی نمی‌شود ، اما وقتی سایش بیشتر در قسمت داخلی مفصل زانو باشد ، یک تغییر شکل پا به صورتی پرانتزی اغلب به وجود خواهد آمد. به طور معمول میزان خم شدن پاها با شدت آرتریت که قسمت داخلی مفصل زانو را پوسیده است مطابقت دارد.
علائم بیماری چیست؟
در بیشتر موارد، خم شدن و پرانتزی شدن پاها به هنگام راه رفتن کودک دیده می‌شود. این کودکان اغلب کودکان نوپا هستند و هیچ مشکلی قابل توجهی در هماهنگی بدن و تأخیری در روند رشدشان نخواهند داشت. برگشتگی پنجه‌ها یا چرخش قسمت کف پا اغلب به همراه پاهای پرانتزی مشاهده می‌شود.
پرانتزی بودن پاها معمولاً باعث بروز دردی در کودکان نمی‌شود، اما اگر این خمیدگی تا سنین نوجوانی ادامه یابد، ممکن است منجر به ناراحتی مفاصل، مانند مفصل ران، زانوها و قوزک پا شود.
چه زمانی می‌توانیم بفهمیم که زمان مراجعه به متخصص است؟
هنگامی‌که کودکی برای پاهای پرانتزی خود به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک یک معاینه‌ی فیزیکی کاملی روی او انجام خواهد داد و سابقه پزشکی گذشته او را نیز بررسی می‌کند. اگر کودک سالم باشد و هیچ مشکل پزشکی و بیماری دیگری نداشته باشد، خمیدگی هر دو پا برابر و کودک زیر ۲ سال سن داشته باشد، کودک احتمالاً به رادیوگرافی نیاز ندارد. اگر پاهای کودک شدیداً پرانتزی بوده، یک طرف به‌طور قابل‌توجهی خمیده‌تر از دیگری باشد، و کودک بیش از ۲ سال و نیم سن دارد، رادیوگرافی از پاها توصیه خواهد شد.
گزینه‌های درمانی
درمان پاهای پرانتزی کاملاً به علت بروز این شرایط بستگی دارد. برای مشخص کردن علت بروز مشکل پای پرانتزی، باید توسط یک پزشک معاینه و ارزیابی شوید. بعد از معاینه، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی مانند رادیولوژی را انجام دهد که می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد هم‌ترازی استخوان و اختلالات ممکن ارائه کند.
در کودکان زیر سن ۲ سالگی، پاهای پرانتزی تقریباً همیشه مشاهده می‌شود که با رشد و تکامل مداوم، این شرایط به خودی خود حل می‌شود. کودکان مبتلا به بیماری بلانت (Blount’s ) ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشند تا رشد استخوان درشت‌نی (تیبیا) را تغییر دهند و یا استخوان را تراز کنند که این بستگی به شدت شرایط و رشد باقی مانده دارد.
بزرگسالان مبتلابه آرتروز شدید اغلب باید عمل جراحی تعویض مفصل زانو انجام دهند.اگرچه، اگر این افراد بزرگ‌سال افرادی جوان باشند، برای مثال در سن ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ سالگی، ممکن است یک عمل جراحی را برای تراز کردن استخوان برای آن‌ها در نظر بگیرند. با انجام این عمل که استئوتومی نام دارد، نیروهایی که بر روی مفصل زانو وارد می‌شوند اغلب می‌توانند از بخش ناسالم مفصل به بخش سالم مفصل منتقل شوند.
درمان جراحی
درمان جراحی برای پای پرانتزی فیزیولوژیکی به شدت نادر است. در شرایطی نادر که خمیدگی پاها به خودی خود اصلاح نمی‌شود ، ممکن است موجب ناراحتی و نگرانی‌هایی در ظاهر بیمار شود. اگر این عارضه شدید باشد، می‌توان برای اصلاح نقص و بدفرمی باقی‌مانده، عمل جراحی انجام داد.
اگر کودک به بیماری بلانت مربوط به دوران کودکی مبتلا باشد و دچار پای پرانتزی شود، برای جلوگیری از پرانتزی ماندن پاها و آسیب بیشتر به صفحات رشد، به جراحی نیاز خواهد داشت. کودکان مبتلا به بیماری ریکت نیز ممکن است نیاز به مداخله پزشکی و جراحی داشته باشند.
