KAFO سرواژه ارتز زانو ـ مچ پا ـ پا است و از پایین مفصل ران تا کف پا را دربرمی‌گیرد. از ارتز KAFO برای پایداری مکانیکی پا استفاده میشود و این ارتز معمولاً برای بیمارانی کاربرد دارد که در نزدیکی زانو فلج شده‌اند یا دچار ضعف شدید هستند.
ارتز KAFO معمولی و زیبایی
ارتز KAFO یا ارتز زانو-مچ پا-کف پا دارای دو نوع، یعنی زیبایی و معمولی است. ارتز KAFO زیبایی از الیاف کربن یا پلاستیک ساخته میشود و به دو بخش تقسیم میشود. بخش پایینی آن شامل پشت ساق پا، دور مچ پا و کف پا است و بخش بالایی آن شامل پشت و جلوی ران می‌باشد.
ارتز KAFO زیبایی به گونه‌ای طراحی میشود که به خوبی داخل کفش قرار بگیرد. اما ارتز KAFO معمولی نیز مانند ارتز KAFO زیبایی به هم متصل میشود، اما بخش‌های بالایی و پایینی آن از چرم و فلز ساخته میشود. بخش پایینی این ارتز دارای نوار چرمی است که دور بالای ساق پا بسته میشود و بخش بالایی ارتز یک یا دو نوار دور ران دارد. قطعات فلزی رابط به جوراب‌های داخل کفش متصل میشود.
هر دو نوع ارتز KAFO معمولاً با استفاده از چسب‌های دوطرفه ولکرو ثابت می‌شوند و محکم دور پا بسته می‌شوند تا پا را به خوبی در میان بگیرند و اثر کنترلی و حمایتی لازم را بر روی پا داشته باشند.
دلایل استفاده از ارتز KAFO
از ارتز KAFO برای بهبود توانایی راه رفتن، کاهش درد، افزایش توانایی حرکتی و استقلال بیمار و کاهش خطر زمین خوردن و ابتلا به عارضه‌های ناشی از استفاده نامناسب و بی‌رویه استفاده میشود.
بستن ارتز KAFO برای بیماران مبتلا به عارضه‌های زیر مفید است:
- عارضه‌های عصبی مانند سکته مغزی، ضایعه مغزی و نخاعی، فلج اطفال، بیماری نورون‌های حرکتی، ام اس و …؛
- نقص‌ها و مشکلات فیزیکی مانند آتروفی یا ضعف عمومی؛ هایپراکستنشن یا عقب‌زدگی زانو، افتادگی پا و بدشکلی پیشرونده و
- آسیب عصب‌های پیرامونی که باعث فلج شدن جزئی پا شده باشد.
لازم به ذکر است که بستن ارتز KAFO برای تمام بیماران مناسب نیست. رضایت بیمار برای بستن ارتز متداول‌ترین عاملی است که مناسب بودن یا نبودن ارتز را تعیین می‌کند. حالت ایده‌آل این است که بیمار از انگیزه بالایی برای بهبود برخوردار باشد، با رضایت از ارتز استفاده کند و مشارکت فعالی در درمان توانبخشی داشته باشد.
از این گذشته سطح معینی از چابکی برای استفاده از ارتز KAFO لازم است، بنابراین توانایی بیمار برای پوشیدن ارتز به تنهایی یا با کمک پرستار هنگام تصمیم‌گیری درباره مناسب بودن ارتز مدّ نظر قرار می‌گیرد. برای بیمارانی که در بالاتنه محدودیت‌هایی دارند و نمی‌توانند به خوبی از دست‌های‌شان استفاده کنند، سگک‌ها و بندهایی روی ارتز قرار داده میشود که می‌توان آنها را با یک دست بست؛ همچنین فناوری نوینی در دسترس است که متخصصان مرکز جامع توانبخشی امید برای استفاده از آن راهنمایی‌تان می‌کنند.
مزایای استفاده از ارتز KAFO
ارتز KAFO برای بیمارانی مناسب است که در نزدیکی زانو دچار ضعف شدید یا فلج جزئی هستند و طراحی مفصلی آن موجب بهبود عملکرد بیماران میشود. ارتز KAFO معمولاً به چند دلیل تجویز میشود و به صورت سفارشی برای بیماران ساخته میشود. کاربردهای ارتز KAFO به شرح زیر است:
- هم‌تراز کردن تمام یا تعدادی از مفصل‌های یک یا هر دو پا به منظور کم کردن فشار وارد بر مفصل‌ها، کاهش درد و افزایش توانایی حرکتی؛
- حمایت و محافظت از مفصل‌های ضعیف و پایدار کردن مفصل‌ها؛
- جلوگیری از حرکت بیش از اندازه‌ای که می‌تواند باعث درد و ناپایداری شود و
- اصلاح الگوی راه رفتن.
ارتز KAFO را می‌توان هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان تهیه کرد. ارتز KAFO بسیار سبک و کم‌حجم است.
انواع ارتز KAFO
در این بخش با انواع ارتز KAFO آشنا می‌شوید.
کنترل کننده حالت زانو
ارتز KAFO کنترل کننده حالت زانو از قابلیت قفل کردن و باز کردن مکانیکی مفصل زانو برخوردار است و به عادی‌تر شدن الگوی راه رفتن کمک می‌کند.
این نوع بریس عموماً از مفصل زانو قفل میشود؛ بریس هنگام ایستادن یا تحمل وزن با قفل مغناطیسی و حسگر یا کلید مکانیکی قفل میشود و قفل آن هنگام راه رفتن باز میشود.
با قابلیت تاب خوردن آزاد
ارتز KAFO با قابلیت تاب خوردن آزاد لولاهایی در مفصل زانو دارد که قفل یا باز نمی‌شود؛ این ارتز برای خم یا صاف کردن زانو متکی به محور وزن بیمار است؛ اگر محور وزن جلوی لولا بیفتد، لولا و در نتیجه زانو صاف میشود. وقتی عضله‌های مفصل ران پا را تاب می‌دهد، لولا باز میشود و ارتز KAFO عقب می‌رود.
در انواع ارتز KAFO از قطعه‌ها و مفصل‌هایی استفاده میشود که تفاوت مختصری با هم دارند، اما اصل عملکرد ارتز یکسان است.
ارتز کنترل کننده حالت زانو و با قابلیت تاب خوردن آزاد (SSCO) یا بریس C
بریس SSCO یا C نوعی از ارتز KAFO است که از حسگرها و رایانه برای تنظیم خودکار مفصل زانوی ارتز KAFO استفاده می‌کند. مفصل قفل میشود، اما هنگام تحمل وزن، مانند یک زانوی عادی کمی خم میشود و هنگام تاب خوردن پا باز میشود.
بریس C گران‌ترین، مدرن‌ترین و حساس‌ترین نوع ارتز KAFO است. بیمارانی که از این بریس استفاده می‌کنند، الگوی راه رفتنشان کاملاً طبیعی است و راه رفتن با بریس C ایمن‌تر از راه رفتن با دیگر گونه‌های KAFO است.
مراحل ساخت ارتز KAFO
مراحل ساخت ارتز KAFO به شرح زیر است:
۱٫ ارزیابی: ارتوتیست باید ارزیابی کاملی از بیمار انجام دهد، شامل بررسی ارتزهای پیشین، مشاهده الگوی راه رفتن و ارزیابی دامنه حرکتی میشود.
۲٫ اندازه‌گیری و قالب‌گیری: پس از ارزیابی، ارتوتیست پا را اندازه‌گیری می‌کند و در صورت لزوم از آن قالب می‌گیرد.
۳٫ امتحان کردن و بستن ارتز: متخصص ارتز انتخاب شده را براساس اندازه‌های ثبت شده می‌سازد و سپس ارتز ساخته شده امتحان میشود و تنظیمات لازم روی آن انجام میشود.
۴٫ بررسی: در این مرحله، ارتوتیست باید اطمینان حاصل کند که ارتز به درستی بر روی پا قرار گرفته و به میزان متناسبی از مفصل حمایت می‌کند.
ارتز KAFO انواع مختلفی دارد که هر کدام مزایای خاص خود را دارند و به میزان متفاوتی از مفصل حمایت می‌کند. بنابراین، ارتوتیست باید ارزیابی دقیقی را انجام دهد تا بتواند ارتزی را انتخاب کند که بالاترین سطح حمایت را متناسب با نیازها و خواسته‌های بیمار از مفصل به عمل آورد.
ارتز KAFO چگونه ساخته میشود؟
ارتز KAFO را می‌توان از مواد مختلفی مانند ترموپلاستیک، لمینیت یا چرم و نوارهای فلزی تهیه کرد. ارتز KAFO به دو بخش مربوط به ران و مربوط به مچ و پایین پا تقسیم میشود که با دو بست و مفصل فلزی در ناحیه مفصل زانو به هم متصل می‌شوند. ارتز KAFO با «نوارهای قلاب و حلقه‌ای ولکرو» ثابت نگه داشته میشود و کاملاً نزدیک پا بسته میشود تا بیمار بتواند پا را به خوبی کنترل کند.
ارتز KAFO ترموپلاستیک
ارتز KAFO پلاستیکی از دو بخش پلاستیکی برای دور ران و دور مچ و پایین پا تشکیل میشود. ارتز دور پشت پا و پایین پا بسته میشود و داخل کفش قرار می‌گیرد.
KAFO فلزی و چرمی
KAFO فلزی و چرمی نوارهایی با روکش چرمی دارد که دور ران و ساق پا بسته میشود. گیره‌های رابط به پاشنه کفش متصل میشود.
پوشیدن ارتز KAFO
حتی اگر قبلاً از بریس دیگری استفاده کرده باشید، مدتی طول می‌کشد تا به پوشیدن ارتز KAFO عادت کنید. مدت زمان بستن ارتز را هر روز کمی بیشتر کنید تا در نهایت استفاده از بریس برای‌تان راحت شود. وقتی به ارتز عادت کردید، تاجایی‌که می‌توانید از آن استفاده کنید تا بریس به بهترین وجه از مفصل، حمایت و آن را کنترل کند.
زمانبندی مناسب بستن ارتز به شرح زیر است:
- روز اول: ۳۰ دقیقه؛
- روزهای دوم تا چهارم: ۱ـ ۲ ساعت؛
- روزهای پنجم تا هفتم: ۲ ـ ۴ ساعت و
- روزهای هشتم تا چهاردهم: ۴ ـ ۶ ساعت.
طبیعی است که وقتی ارتز KAFO را باز می‌کنید، پوستتان کمی سرخ شده باشد، البته سرخی پوست باید ظرف نیم تا یک ساعت پس از باز کردن ارتز برطرف شود. همچنین عادی است که پوست کمی سخت شود، تازمانیکه این عوارض پوستی شدید نشده باشد، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. پوستتان را مرتب معاینه کنید و تغییرات حسی آن را بررسی کنید. اگر پوست تاول زد یا سرخی آن مداوم بود، تازمانیکه به کلینیک مراجعه نکرده‌‌اید و ارتز تنظیم نشده است، از آن استفاده نکنید.
بستن ارتز KAFO
اگر از ارتز KAFO پلاستیکی استفاده می‌کنید، دقت کنید که پاشنه‌تان دقیقاً در عقب و کف بخش ساق پا قرار بگیرد. بندها را محکم بکشید تا کاملاً دور پا را بگیرد و ارتز شل نباشد و حرکت نکند، البته مراقب باشید ارتز آن‌قدر تنگ نباشد که باعث ناراحتی‌تان شود. مفصل‌های زانوی ارتز تقریباً باید هم‌سطح کاسه زانو باشد.
کفش مناسب برای پوشیدن با ارتز KAFO
ارتز KAFO که از الیاف کربنی یا پلاستیک تهیه شده است، باید همواره داخل کفش قرار گیرد و باید دقت کرد که انتهای ارتز در داخل کفش قرار بگیرد. روشی راحت برای استفاده از ارتز فلزی و چرمی این است که ارتز را به کفش متصل کرده و هر دو را هم‌زمان بپوشید. بهتر است ارتز KAFO را با استفاده از کفش‌بندی یا چسب به کفش متصل کنید؛ این کار باعث میشود که کفش و ارتز بهتر نگه‌داشته شود و کنترل بیشتری بر روی آنها داشته باشید. بیشتر کفش‌ها دارای کفی متحرکی هستند که می‌توانید آن را دربیاورید تا فضای بیشتری برای ارتز ایجاد شود و ارتز به راحتی داخل کفش قرار بگیرد. هنگام خرید کفش، همیشه ارتز KAFO را همراه داشته باشید. اگر ارتز در داخل کفش جا نمی‌شود، کفش را یک سایز بزرگتر از اندازه معمول خریداری کنید. همچنین، پاشنه کفش نباید بلندتر از دو و نیم سانتی‌متر باشد.
تمیز کردن و نگهداری از ارتز KAFO
بهترین راه برای تمیز کردن KAFO این است که الکل مالشی به داخلش بزنید و آن را با دستمال خشک کنید تا چربی بدن و ذرات گرد و غبار از آن پاک شود. همچنین می‌توانید ارتز را با دستمال مرطوب و صابون آنتی‌باکتریال یا دستمال مرطوب آنتی‌باکتریال تمیز کنید. ارتز را در آب نیندازید، چون گیره‌های فلزی و بندهای داخلی ارتز در اثر غوطه‌ور شدن در آب آسیب می‌بیند. گرمای شدید باعث آب شدن پلاستیک ارتز KAFO میشود، پس ارتز را در محیط‌های بسیار گرم قرار ندهید.
برای آن‌که به خوبی از ارتز KAFO مراقبت کنید، توصیه‌های زیر را رعایت کنید:
- می‌توانید ارتز را با یک دستمال مرطوب تمیز کنید و بعد آن را با دستمال خشک کنید.
- ارتز را از دسترس حیوانات خانگی دور نگه دارید.
- اگر چسب ولکرو، مفصل‌های زانو یا روکش داخلی ارتز ساییده شد، برای تعمیر آن به کلینیک مراجعه کنید.
- سعی نکنید که ارتز را خودتان تنظیم کنید.
- ارتز KAFO برای شما تجویز و ساخته شده است، پس آن را به دیگری ندهید.
- ارتز KAFO باید هر شش ماه یک‌بار بررسی شود تا اطمینان حاصل شود که مشکلی ندارد؛ برای رزرو نوبت در زمان مناسب با کلینیک تماس بگیرید.
توصیه‌ها و راهنمایی‌های برای حل مشکلات
- هنگام استفاده از ارتز KAFO باید حتماً کفش و جوراب داشته باشید و پارچه‌ای هم بین پا و ارتز باشد تا کاملاً راحت باشید و پارچه عرق را جذب کند.
- بهترین نوع کفش برای استفاده با ارتز، کفش ورزشی ساده بندی یا چسبی است که روی پا را کاملاً می‌گیرد. به‌این‌ترتیب می‌توانید گشادی کفش را به گونه‌ای تنظیم کنید که ارتز به خوبی داخل آن جا شود و مجبور نباشید کفشی بخرید که برای پای دیگرتان بیش از حد بزرگ باشد. کفش ورزشی هم پا را به خوبی در میان می‌گیرد و هم ارتز KAFO را محکم نگه می‌دارد؛ به همین دلایل صندل و کفش پاشنه‌بلند گزینه مناسبی برای پوشیدن با ارتز KAFO نیست.
- اگر لک‌های قرمزرنگ، کبودی یا تاول روی پوست دیدید، از ارتز استفاده نکنید و برای بررسی آن به ارتوتیست مراجعه کنید.
- در صورت وجود هر گونه سؤال یا بروز مشکل با کلینیک تماس بگیرید.
مدت زمان استفاده از ارتز KAFO
بستن بریس KAFO در ابتدا باعث ناراحتی‌تان میشود، اما به تدریج به آن عادت می‌کنید و باید هر روز مدت زمان بیشتری از بریس استفاده کنید. ارتوتیست زمانبندی بستن بریس را مشخص می‌کند و می‌گوید که هنگام انجام چه فعالیت‌هایی باید ارتز KAFO ببندید.
