اسپوندیلیت انکیلوزان (AS) یک نوع آرتروز است که ستون فقرات را درگیر می‌کند. این بیماری باعث التهاب ستون فقرات و مفاصل بزرگ می‌شود و خشکی و درد را در پی دارد. مفصل خاجی یا خاصره نیز به دلیل خمیدگی در مفاصل بین ستون فقرات و استخوان ران به وجود می‌آید. همچنین، برآمدگی استخوانی بین مهره‌های ستون فقرات به وجود می‌آید و این استخوان‌ها را به هم متصل می‌کند.
درمان AS شامل داروهایی است که التهاب ستون فقرات و دیگر مفاصل و اندام‌ها را کاهش می‌دهند. بهبود وضعیت بدن، تحرک ستون فقرات و توانایی ریه نیز با فیزیوتراپی و ورزش بهبود می‌یابد.
علت اسپوندیلیت انکیلوزان چیست؟
گرچه علت دقیق اسپوندیلیت انکیلوزان ناشناخته است، اما می‌دانیم که ژنتیک نقش مهمی در بروز این بیماری ایفا می‌کند. بیشتر افرادی که دچار اسپوندیلیت انکیلوزان هستند، ژنی در بدن آن‌ها وجود دارد که یک نشانگر ژنتیکی که پروتئینی به نام HLA-B27 است تولید می‌کند. بیان این نکته اهمیت دارد که اگرچه ابتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان به این معنی نیست که شخص همیشه باید دارای ژن HLA-B27 باشد. همچنین اکثریت افراد که این نشانگر ژنتیکی را دارند، هرگز دچار اسپوندیلیت انکیلوزان نمی‌شوند.
دانشمندان این احتمال را نیز در نظر دارند که ژن‌های دیگر – همراه با عوامل محرک محیطی به عنوان مثال عفونت باکتریایی – لازم است تا بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان را در افراد مستعد، فعال کند. HLA-B27 حدود ۳۰ درصد از خطر بروز این بیماری را تشکیل می‌دهد، اما ژن‌های زیاد دیگری نیز وجود دارند که به همراه HLA-B27 فعالیت دارند. محققان بیش از ۶۰ ژن را شناسایی کرده‌اند که با بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان و بیماری‌های شبیه به آن، ارتباط دارند. در میان ژن‌های تازه شناسایی شده، IL-17 ،IL-12 ،ERAP 1 و IL-23 وجود دارند.
یک نظریه قدیمی بر این اساس است که بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان ممکن است زمانی بروز کند، که محافظت از روده‌ها مختل شده و باکتری‌های خاصی به درون جریان خون راه پیدا کند و تغییراتی را در واکنش ایمنی بدن به وجود آورد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان قرار دارند؟
اسپوندیلیت انکیلوزان بیشتر در بین افرادی با سنین بین ۱۷ تا ۳۵ سال متداول است. این بیماری در کودکان و افراد مسن نیز ایجاد می‌شود و مردان جوان را بیشتر از زنان درگیر می‌کند. اسپوندیلیت انکیلوزان به طور وراثتی منتقل می‌شود.
علائم بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان چیست؟
علائم اسپوندیلیت انکیلوزان با گذشت زمان برطرف می‌شود و دوباره باز می‌گردد. علائم ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. این علائم شامل موارد زیر است:
- کمردرد که معمولاً در شب و در طول استراحت شدیدتر می‌شود.
- خشکی بدن در هنگام صبح
- وضعیت خمیده بدن در واکنش به کمردرد (خم شدن به جلو برای تسکین درد)
- صاف و خشک شدن ستون فقرات
- در صورتی که مفاصل بین دنده‌ها و ستون فقرات درگیر شده باشد، بیمار نمی‌تواند به راحتی نفس عمیق بکشد.
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- خستگی
- تب
- کم خونی
- درد مفصل
- التهاب خفیف چشم
- آسیب به اندام‌ها مانند قلب، ریه‌ها و چشم‌ها
- بیماری‌های اندام‌های گوارشی (مانند کرون یا کولیت اولسراتیو)
علائم اسپوندیلیت انکیلوزان ممکن است مانند دیگر بیماری‌ها باشد. حتماً برای تشخیص صحیح به پزشک متخصص مراجعه کنید.
عوارض بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان چیست؟
با گذشت زمان، انحنای رو به بیرون ستون فقرات بر اثر اسپوندیلیت انکیلوزان افزایش می‌یابد. بیمارانی که دچار اسپوندیلیت انکیلوزان هستند، بیشتر در معرض نازک شدن استخوان‌ها (پوکی استخوان) قرار دارند. اینکار منجر به شکستگی‌های ستون فقرات می‌شود. اسپوندیلیت انکیلوزان می‌تواند باعث پسوریازیس و التهاب چشم، دریچه آئورت و مجرای روده شود.
اسپوندیلیت انکیلوزان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
روند تشخیص با معاینات فیزیکی و سابقه پزشکی بیمار شروع می‌شود. ممکن است پزشک آزمایش‌هایی را درخواست دهد که چند نمونه از آن در ادامه ذکر شده است:
- تصویربرداری اشعه ایکس. این آزمایش از کمی پرتوافشانی استفاده می‌کند تا تصاویری از بافت‌های درونی، استخوان‌ها و اندام‌ها را فراهم کند.
- سرعت رسوب گلبول‌های قرمز خون (ESR یا سدیمانتاسیون). این آزمایش به سرعت ته نشین شدن سلول‌های گلبول قرمز خون در لوله آزمایش می‌پردازد. هنگامی که در بدن التهاب و ورم وجود داشته باشد، پروتئین‌های خون به شکل توده در آمده و سنگین‌تر از حالت طبیعی می‌شوند. آن‌ها ته نشین شده و سریع‌تر در انتهای لوله آزمایش رسوب می‌کنند. هرچه سلول‌های خون سریع‌تر رسوب کند، التهاب شدیدتر است. حدود ۷۰ درصد از افرادی که دچار اسپوندیلیت انکیلوزان هستند، سرعت رسوب گلبول‌های قرمز خون در آن‌ها زیاد است.
- آزمایش ژنتیک. آزمایش ژنتیک به این دلیل انجام می‌شود که مشخص شود که آیا فرد یک کپی از ژن تغییر یافته برای بیماری را دارد. ژن HLA-B27 در ۹۵ درصد از افرادی که دچار اسپوندیلیت انکیلوزان هستند، یافت می‌شود.
اسپوندیلیت انکیلوزان چگونه درمان می‌شود؟
درمان این بیماری به علائم بیمار، سن و سلامت عمومی او بستگی دارد. همچنین به شدت بیماری نیز وابسته است. هدف درمان کاهش درد و خشکی، پیشگیری از تغییر شکل بدن و حفظ سبک زندگی طبیعی تا حد امکان می‌باشد. بررسی طرح درمان همراه با پزشک بسیار اهمیت دارد. تغییراتی را که لازم است در سبک زندگی خود ایجاد کنید تا کیفیت زندگی را بهبود ببخشد، بررسی کنید. فعالیت داشته باشید و برای کاهش درد ورزش را ادامه دهید. فیزیوتراپ می‌تواند برنامه ورزشی را برای شما طراحی کند و به شما در حفظ وضعیت مناسب بدن کمک کند. درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از روش‌های موثر در درمان اسپوندیلیت انکیلوزان است که شامل دستورالعمل‌ها و تمرینات ورزشی است که به انسان کمک می‌کند وضعیت بدن را در شرایط مناسب نگه دارد. این تمرینات شامل تنفس عمیق برای انبساط ریه و تمرینات کششی برای بهبود حرکت ستون فقرات و مفاصل است. به دلیل اینکه انکیلوز باعث انحنای رو به بیرون (کایفوزیس) می‌شود، به بیماران توصیه می‌شود که تا جایی که ممکن است، بدن خود را صاف نگه دارند و تمرینات کششی پشت را انجام دهند. همچنین به بیماران توصیه می‌شود که روی یک تشک سفت بخوابند و برای پیشگیری از انحنای ستون فقرات از بالشت استفاده نکنند. اسپوندیلیت انکیلوزان می‌تواند مناطقی از بدن را که دنده‌ها به بالای ستون فقرات و همچنین مفاصل دنده‌ای متصل می‌شوند، درگیر کند و باعث محدود کردن ظرفیت تنفسی شود. به بیماران آموزش داده می‌شود که به طور مکرر در طول روز با انجام تنفس عمیق، قفسه سینه را تا حداکثر ظرفیت آن بسط دهند تا این محدودیت به حداقل برسد.
ورزش
فیزیوتراپ برنامه ورزشی را برای هر بیمار، به طور خاص مشخص می‌کند. اغلب اوقات شنا کردن می‌تواند بسیار مؤثر باشد، زیرا از تکان‌های شدید ستون فقرات جلوگیری می‌کند. اسپوندیلیت انکیلوزان مانع فرد از انجام ورزش نمی‌شود. بیمار می‌تواند هنگامی که بیماری در حالت غیرفعال قرار دارد، در ورزش‌های هوازی که مناسب او است، شرکت کند. انجام ورزش‌های هوازی به طور کلی توصیه می‌شود، زیرا انبساط عضلات تنفسی را به حداکثر می‌رساند و راه‌های هوایی ریه‌ها را باز می‌کند.
ترک سیگار
بیماران اسپوندیلیت انکیلوزان باید از سیگار کشیدن خودداری کنند، زیرا می‌تواند باعث تسریع آسیب‌های ریه شود و مشکلات تنفسی را وخیم‌تر کند. گاهی اوقات، کسانی که دچار بیماری‌های شدید ریه مرتبط با اسپوندیلیت انکیلوزان هستند، ممکن است برای بهبود تنفس به مکمل اکسیژن و دارو نیاز داشته باشند.
تغییر فعالیت‌ها
بیمارانی که اسپوندیلیت انکیلوزان دارند لازم است که فعالیت‌های روزانه زندگی خود را تغییر داده و ویژگی‌های محل کار را با شرایط خود تطبیق دهند. به عنوان مثال، کارگران می‌توانند صندلی‌ها و میزهای خود را برای حفظ وضعیت مناسب بدن، تنظیم کنند. رانندگان می‌توانند از آینه عقب بزرگ و عینک‌های منشوری برای جبران محدودیت حرکت در ستون فقرات استفاده کنند.
داروها
درمان اسپوندیلیت انکیلوزان به طور عمده شامل مصرف داروهایی است که برای کاهش التهاب و / یا کاهش ایمنی بدن برای جلوگیری از پیشرفت بیماری به کار می‌رود.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای کاهش درد و التهاب
- داروهای بلاک کننده فاکتور نکروز دهنده تومور (داروهای بیولوژیک) برای کاهش التهاب و ورم
- داروهای ضدروماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs) مانند سولفاسالازین برای رفع التهاب و کنترل اسپوندیلیت انکیلوزان
- مصرف کوتاه مدت کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب
- مصرف کوتاه مدت شل کننده عضله و مسکن برای تسکین درد شدید و اسپاسم عضلانی
جراحی
به عنوان آخرین راه‌حل، در بیماری شدید مفاصل لگن و ستون فقرات، ممکن است استفاده از جراحی ارتوپدی لازم باشد. با جراحی می‌توان مفصل را جایگزین کرد، در ستون فقرات میله قرار دارد یا بخش‌هایی از استخوان که ضخیم و سخت شده را برداشت.
در مورد خطرات، مزایا و عوارض احتمالی تمامی داروها با پزشک صحبت کنید.
پیش نگری
شدت بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان برای هر فرد به صورت متفاوتی تجربه می‌شود و همه افراد عوارض شدید را تجربه نمی‌کنند یا دچار پیوستگی ستون فقرات نمی‌شوند. برخی از بیماران ممکن است به طور متناوب درد و ناراحتی کمر داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است درد شدید و خشکی در چندین ناحیه از بدن را به مدت طولانی احساس کنند. اسپوندیلیت انکیلوزان می‌تواند باعث تضعیف شخص شده و در برخی موارد منجر به ناتوانی شود.
تقریباً تمامی افرادی که به اسپوندیلیت انکیلوزان مبتلا هستند، دچار دردهای دوره‌ای مزمن و دردناک (که به عنوان شراره بیماری نیز شناخته می‌شود) می‌شوند که وقتی علائم فروکش می‌کند، پس از آن دوره‌های موقتی از بهبودی وجود دارد.
باید به یاد داشت که اسپوندیلیت انکیلوزان یک بیماری مزمن و مادام العمر است و شدت آن ارتباطی به سن یا جنسیت ندارد. شدت بیماری می‌تواند در زنان و کودکان، مانند مردان باشد. بنابراین، حتی اگر علائم شما خفیف هستند و می‌توانید آن را به خوبی مدیریت کنید، مراجعه به متخصص بیماری‌های روماتیسم یکبار در سال اهمیت دارد تا هر عارضه زمینه‌ای را تشخیص داده و درمان کرد.
