اگر مشکلات کمر یا گردن دارید، پزشک ممکن است آزمایشات و اسکنهای مختلفی را برای بررسی مواردی که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست، تجویز کند. برای انتخاب آزمایش مناسب، پزشک با شما در مورد سابقه پزشکی و سلامتی، درد و علائم کمر و یا گردن و انجام معاینه جسمی و عصبی کامل گفتگو میکند.
بیشتر افراد حداقل یک آزمایش تصویربرداری پزشکی انجام دادهاند. سه نوع رایج دستگاههای تصویربرداری، اشعه ایکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) هستند. پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش را تجویز کند. اگرچه از انجام این آزمایشات ممکن است نگران باشید، اما اسکنهای تصویربرداری تشخیصی معمولاً بدون درد و غیرتهاجمی هستند. درک درستی از نحوه کار هر یک از آنها و کاربردهای مشترک شان میتواند مفید باشد. شناخت تفاوت بین اشعه ایکس، سی تی اسکن و آزمایش ام آر آی میتواند خیال شما را راحت کند چون میدانید چه اتفاقی در این فرآیند میافتد.
متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید برای تشخیص علت انواع دردها و ناهنجاریهای ستون فقرات از جدیدترین اسکنها و دستگاههای عکسبرداری استفاده میکنند. براساس نتیجه اسکن، متخصصین این کلینیک بهترین برنامه درمانی مناسب برای شرایط هر بیمار را تجویز خواهند کرد. درمان از روشهای ساده مانند استراحت، دارو، ورزش، کمربند طبی و فیزیوتراپی آغاز میشود. در صورت لزوم درمانهای پیچیده تر تجویز خواهد شد.
اشعه ایکس چیست؟
اشعه متداول ترین آزمایش تصویربرداری تشخیصی است و به طور گسترده ای در دسترس میباشد. حتی اگر به اسکنهای پیچیده تری از بدن نیاز داشته باشید، به احتمال زیاد ابتدا اشعه ایکس خواهید گرفت.
این آزمایش نوعی تابش است و هنگام عبور از بدن، استخوان و سایر اجسام متراکم باعث جلوگیری از تابش میشوند و به رنگ سفید در اشعه ایکس مشاهده میشوند. بافتهای کم تراکم به سختی دیده میشوند و خاکستری خواهند بود. گرچه قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس به میزان محدود مضر نیست، اما اگر باردار باشید، پزشک اقدامات احتیاطی ویژه ای را انجام میدهد.
پزشک بخشی از بدن شما را برای اسکن بین حسگر اشعه ایکس دیجیتال یا فیلم عکاسی و دستگاه اشعه ایکس قرار میدهد. در حین کار که دستگاه تابش را به طور مختصر از بدن شما ارسال میکند، باید بی حرکت باشید.
در طول انجام عکسبرداری با اشعه ایکس احتمالاً از چند زاویه تصویربرداری خواهید داشت. اگر فقط یک اندام شکسته داشته باشید، ممکن است پزشک بخواهد برای مقایسه، از هر دو اندام آسیب دیده اشعه ایکس بگیرد. آزمایش اشعه ایکس معمولاً بیش از ۱۰ دقیقه طول نمیکشد. تصاویر به سرعت آماده میشوند و معمولاً برای نمایش در صفحه رایانه روی CD ریخته میشوند یا به صورت فیلم اشعه ایکس تهیه میشوند.
در برخی شرایط، ممکن است هنگام عکسبرداری با اشعه ایکس، ماده حاجب به مفصل تزریق شود. این روش که به آن “آرتروگرام” نیز گفته میشود، به ترسیم ساختارهای بافت نرم مفصل کمک میکند. همچنین ممکن است هنگام تزریق دارو یا برداشتن مایعات، به وارد کردن سوزن در مفصل کمک کند. تصاویر اشعه ایکس ممکن است به اندازه روشهای پیچیده جزئیات در اختیار شما قرار ندهند. با این حال، بیشترین استفاده را برای ارزیابی مشکلات ارتوپدی دارند و معمولاً در مطب پزشک در دسترس هستند.
پزشکان اغلب از اسکن اشعه ایکس برای تشخیص شکستگی استخوان استفاده میکنند. با این حال، از آنها برای تشخیص انواع سرطان، ذات الریه و سایر مشکلات نیز استفاده میشود. مدت زمان اشعه ایکس به این بستگی دارد که پزشک کدام قسمت از بدن را معاینه میکند. با این حال، عموما فقط چند دقیقه طول میکشد.
انواع اشعه ایکس
اشعه ایکس دو نوع اصلی دارد – نرم و سخت.
- اشعه ایکس نرم دارای طول موج تقریباً کوتاه ۱۰ نانومتری است (نانومتر یک میلیاردیم متر است). بنابراین میتوان آنها را در طیف الکترومغناطیسی (EM) بین اشعه گاما و نور ماورابنفش (UV) قرار داد.
- طول موج اشعه ایکس سخت تقریباً ۱۰۰ پیکومتر (پیکومتر یک تریلیونم متر است) طول موج دارد. در همان گستره ی اشعه گاما در طیف EM قرار میگیرند.
چه موقع ممکن است پزشک اشعه ایکس را تجویز کند؟
پزشکان از اشعه ایکس برای تشخیص و ارزیابی استفاده میکنند:
- بیماری یا تحلیل استخوان
- دررفتگی
- شکستگی
- تومورها
- عفونتها
سی تی اسکن چیست؟
سی تی اسکن یکی از دستگاههای پزشکی پیشرفته است که تصاویر با کیفیت و دقیق از بدن تولید میکند. این دستگاه از یک اشعه ایکس قدرتمند استفاده میکند و تصاویر ۳۶۰ درجه از ستون فقرات، مهرهها و اندامهای داخلی بدن را به دست میآورد. برای بهبود وضوح تصاویر، ممکن است در خون شما یک ماده حاجب تزریق شود تا پزشک بتواند ساختارهای بدن شما را در CT اسکن با دقت بیشتری مشاهده کند.
سی تی اسکن تصاویر دقیق و با کیفیتی از استخوانها، رگهای خونی، بافت نرم و اندام داخلی ایجاد میکند و میتواند به پزشک در تشخیص مشکلات پزشکی کمک کند. همچنین، این دستگاه برای تشخیص تومورها و ارزیابی مشکلات ریوی یا سینه نیز استفاده میشود.
دستگاه CT مشابه یک جعبه بزرگ است که داخل آن یک تونل قرار دارد. برای انجام این آزمایش، شما روی یک میز کشویی دراز میکشید که به داخل و خارج از تونل حرکت میکند و در این حین دستگاه به دور شما میچرخد و تصاویر مقطعی از بدن شما تولید میشود. تکنسینی که این آزمایش را انجام میدهد، در یک اتاق دیگر با رایانههایی که تصاویر را نمایش میدهند، نشسته است و با استفاده از میکروفون و بلندگو با شما صحبت میکند.
اگرچه سی تی اسکن تصاویر با کیفیت و دقیقی از بدن ایجاد میکند، اما همیشه در بیمارستانهای کوچک یا روستایی به راحتی در دسترس نیست و هزینهای بیشتر از اشعه ایکس دارد.
چه موقع پزشک ستون فقرات شما ممکن است تصویربرداری سی تی اسکن را درخواست کند؟
- بعد از ضربه به ستون فقرات (CT اغلب سریعتر از MRI است)
- قبل از جراحی ستون فقرات
- برای تأیید تشخیص اختلال ستون فقرات (به عنوان مثال، فتق دیسک، تومور، شکستگی)
- در مواردی که مایلوگرافی لازم است
- از دست دادن استخوان یا اندازه گیری تراکم مواد معدنی استخوان (به عنوان مثال، آزمایش پوکی استخوان)
تصاویر CT را میتوان به صورت فایلهای دیجیتال (به عنوان مثال روی کامپیوتر یا فلش) ذخیره کرد و برای برنامه ریزی جراحی ستون فقرات بیمار استفاده کرد.
ام آر آی چیست؟
MRI مخفف تصویربرداری تشدید مغناطیسی است و ترکیبی از یک آهنربای قوی با امواج رادیویی است. یک رایانه با اجزای مغناطیسی، تصاویر فوق العاده جزیی مفصلی از ساختارهای بدن ایجاد میکند. پزشک تصاویر را به صورت “برشها” یا مقطعی از قسمت اسکن شده بدن مشاهده میکند. برخلاف اشعه ایکس، تابشی در آن وجود ندارد. پزشکان برای تشخیص مشکلات مفصلی و استخوانی و همچنین ارزیابی پیشرفت درمان، بررسی اختلالات مغزی و ارزیابی درد لگن یا مسائل ناباروری از اسکن MRI به طور مکرر استفاده میکنند.
انواع اسکن ام آر آی
انواع اسکن MRI شامل موارد زیر است:
اسکن MRI باز – میدان بالا (۱٫۵T)
MRI باز با میدان بالا (۱٫۵T) کیفیت تصویر فوق العاده ای را ارائه میدهد:
- MRI باز: به پیکربندی تجهیزات اشاره دارد. ام آر آی باز یک تصویربرداری شفاف و یک تجربه نسبتاً جادار ایجاد میکند زیرا از سه طرف باز است. این یک طراحی مدرن است که تستهای سریع و راحت را ارائه میدهد، که به ویژه برای افرادی که فوبیای مکانهای تنگ دارند بسیار مفید است.
- میدان بالا (۱٫۵T) : مربوط به کیفیت تصویر است. ۵T طیف گسترده ای از گزینههای سیم پیچ را ارائه میدهد که در برخی از برنامههای تصویربرداری در مقایسه با ۳T کیفیت تصویر بهتر را فراهم میکند.
اسکن حفره یا تونل کوتاه MRI – میدان بالا (۱٫۵T)
حفره به دهانه دستگاه تصویربرداری MRI اشاره دارد. اسکن MRI با تونل کوتاه ۵ درصد گسترده تر و ۵۰ درصد کوتاه تر از MRI معمولی است. ابعاد، تجربه تصویربرداری جادار و با تهویه خوب را برای بیمار فراهم میکند.
اسکن حفره یا تونل باز MRI – میدان بالا (۱٫۵T)
MRI با حفره باز تونل وسیع تری را فراهم میکند که امکان اسکن MRI بسیار راحت تری را فراهم میکند. در تونلهای قدیمی، دهانه کمی بزرگتر از بیمار وجود دارد، و این محیط محدود بسیار ناراحت کننده است.
اسکن MRI – میدان بالا (۱٫۵T)
این دستگاه اسکن MRI در سطح بالا (۱٫۵ T) ابتکاری ترین فناوری تصویربرداری را ارائه میدهد. برای اسکن تمام اعضای بدن برای پزشکان ارزشمند است و یک استاندارد صنعتی محسوب میشود.
اسکنهای MRI ۳T
اسکنهای MRI 3T که با نام ام آر آی ۳ تسلا نیز شناخته میشود، یک آزمایش تصویربرداری کارآمد و قدرتمند است که ممکن است به جای اسکن ۱٫۵ تسلای معمولی انجام شود. در حالی که اسکنرهای ۳ تسلا زمانی فقط به طور عمده در مراکز تحقیقات پزشکی یافت میشدند ، این روزها، ممکن است آنها را در کلینیکها نیز مشاهده کنید.
در اسکنهای ۳ تسلا از آهن رباهای قوی و قدرتمند استفاده شده و میدان مغناطیسی بسیار قدرتمندتری نسبت به اسکن ۱٫۵ تسلا تولید میشود. این کار باعث میشود MRI با سرعت بیشتری تصاویر واضح تری ایجاد کند.
طیف سنجی ام آر آی
طیف سنجی MRI یک روش غیرتهاجمی است که برای توصیف بیوشیمی انفارکتوس ، تومور و سایر آسیب شناسیها استفاده میشود. اغلب برای تشخیص اختلالات متابولیکی خاص مانند مواردی که مغز را تحت تأثیر قرار میدهند، انجام میشود. این تست به پزشکان کمک میکند مشخصات تومورها مانند متابولیسم یا میزان تهاجمی بودن آنها را تشخیص دهند.
اسکن MRCP ()
اسکن کلانژیوپانکراتوگرافی تشدید مغناطیسی (MRCP) نوع خاصی از MRI است که بر دستیابی به تصاویر سیستم لوزالمعده و کبد، از جمله کبد، کیسه صفرا، لوزالمعده، مجاری صفراوی و مجرای لوزالمعده متمرکز است.
اسکن MRI باز – عملکرد میدان بالا
اسکنرهای MRI باز سیستمی هستند که توانایی تصویربرداری با تشدید مغناطیسی پیشرفته را ارائه میدهند. آنها مزایا و ویژگیهای مختلفی دارند. نمای پانورامایی را ارائه میدهند که از هر چهار طرف گرفته میشود. همچنین فضایی راحت و جادار را به بیمار ارائه میدهند.
شباهتها و تفاوتهای بین سه نوع اصلی تصویربرداری تشخیصی
اشعه ایکس، ام آر آی و سی تی اسکن چند شباهت دارند. هر سه نوع اسکن تصویربرداری هستند. میتوانید در طی چند دقیقه اشعه ایکس و سی تی اسکن را انجام دهید. برای کمک به تشخیص یک یا چند بیماری پزشکی میتوان از هر سه ابزار تصویربرداری استفاده کرد. مطابق دستورالعملهای ارائه شده توسط تکنسین، برای هر سه آزمایش باید بی حرکت بمانید.
با این حال، چندین تفاوت عمده دارند.
تفاوت اشعه ایکس و سی تی اسکن چیست؟
اختلاف بین سی تی اسکن و اشعه ایکس، اگرچه کمی است، اما قابل توجه است. پزشکان از اشعه ایکس برای تشخیص شکستگی و دررفتگی استخوان، سرطان و ذات الریه استفاده میکنند. اما سی تی اسکن، یک دستگاه اشعه ایکس پیشرفته است که با استفاده از تصاویر اشعه ایکس و رایانه، برای تشخیص آسیبهای اندام داخلی استفاده میشود.
در برخی موارد، دستگاههای اشعه ایکس نمیتوانند مشکلات آسیب عضلانی، بافتهای نرم یا دیگر اندامهای بدن را تشخیص دهند، اما با سی تی اسکن، این امکان وجود دارد. تصاویر اشعه ایکس دو بعدی هستند، در حالی که تصاویر سی تی اسکن سه بعدی هستند. دستگاه سی تی اسکن به دور از بدن فرد چرخش میکند و از زوایای مختلف تصاویر مختلف دو بعدی را از بدن فرد گرفته و کامپیوتر تمام تصاویر مقطعی را روی صفحه خود نمایش میدهد. در نتیجه، یک تصویر سه بعدی از بدن فرد حاصل میشود و وجود آسیب یا بیماری را برای پزشک نشان میدهد.
تفاوت سی تی اسکن و MRI چیست؟
اشعه ایکس و سی تی اسکن هر دو از دوز کمی تابش یونیزه برای تولید تصاویر استفاده میکنند.
اسکن MRI به این طریق کار نمیکند. برای ایجاد تصاویر به جای تابش یونیزه از آهن ربا و امواج رادیویی قدرتمند استفاده میکند. بنابراین، برخلاف سی تی اسکن یا اشعه ایکس، هنگام انجام ام آر آی در معرض اشعه قرار نمیگیرید. MRI با استفاده از یک میدان مغناطیسی، همه پروتونهای بدن شما را به صف میکند. امواج رادیویی با انفجارهای کوتاه به این پروتونها اعمال میشوند و سیگنالی را که اسکنر MRI میگیرد رله میکنند. سپس رایانه این سیگنال را پردازش میکند و از مناطق مورد بررسی بدن یک تصویر سه بعدی ایجاد میکند.
تصاویر تشخیصی سی تی اسکن معمولاً سریعتر از اسکن ام آر آی گرفته میشوند. به عنوان مثال، سی تی اسکن، مانند اشعه ایکس، اغلب پنج دقیقه یا کمتر طول میکشد در حالی که MRI میتواند ۳۰ دقیقه یا بیشتر طول بکشد.
پزشکان نیز به دلایل مختلف از ام آر آی و سی تی اسکن استفاده میکنند. سی تی اسکن در تشخیص صدمات شدید قفسه سینه، سر، ستون فقرات یا شکم، به ویژه شکستگی بسیار مفید است. همچنین برای تعیین محل و اندازه تومورها مفید هستند.
در حالی که ام آر آی اغلب در تشخیص مشکلات مفاصل، بافتهای نرم، رباطها و تاندونها کاربرد بهتری ارائه میدهد. پزشکان معمولاً برای اسکن ستون فقرات، مغز، سینهها، عضلات، شکم و گردن ام آر آی درخواست میدهند. چرا که ابزاری عالی برای ارزیابی رباطهای ستون فقرات هستند.
چه تفاوتی بین MRI و اشعه ایکس وجود دارد؟
همانطور که گفته شد، اشعه ایکس شما را در معرض تابش یونیزه قرار میدهد. دستگاههای MRI این اشعه را ساطع نمیکنند. اشعه ایکس چند دقیقه طول میکشد در حالی که MRI میتواند بسته به مشکلی که دکتر به دنبال آن میگردد، ۳۰ دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
اشعه ایکس محدود به اسکن فقط برای چند بیماری از بدن است. ام آر آی جامع تر است و پزشکان از آنها برای بررسی بسیاری از شرایط پزشکی استفاده میکنند. به عنوان مثال، از اشعه ایکس بیشتر برای بررسی شکستگی استخوانها استفاده میشود ، اما میتواند به تشخیص بافت در بدن بیمار کمک کند. MRI برای ارزیابی بافتهای نرم مانند آسیبهای تاندون و رباطها، تومورهای مغزی یا ضایعات نخاعی بهتر است.
قبل از اسکن ستون فقرات چه چیزی را به پزشک خود بگویید؟
- اینکه باردار هستید یا احتمال میدهید باردار باشید یا اگر در دوران شیردهی هستید. در صورت شیردهی، ممکن است از شما خواسته شود تا دو روز شیردهی را متوقف کنید.
- اگر فوبیای مکانهای تنگ دارید. یک داروی آرام بخش ملایم ممکن است تجویز شود.
- اگر به ماده حاجب حساسیت دارید یا قبلاً به رنگ IV واکنش نشان داده اید.
- اگر به لاتکس حساسیت دارید.
اگر به آرامبخش ملایم نیاز داشته باشید، لازم است کسی شما را به خانه برساند.
