در یک زانوی عادی و سالم، کشکک در حفره‌ای که در پایین فیمور قرار دارد (استخوان ران) واقع شده است. انحراف زانو زمانی ایجاد می‌شود که کشکک زانو به طور کامل از محل طبیعی و عادی خود خارج شود. شایع‌ترین نوع انحراف زانو، انحراف آن به سمت بیرون (جانبی) است. زمانی که این اتفاق می‌افتد، عضلات و رباط‌ها در سمت داخل زانو بیش از حد کشیده شده و آسیب می‌بینند.
انحراف یا دررفتگی جزئی زانو زمانی ایجاد می‌شود که قسمتی از کشکک زانو از محل خود خارج شود.
علل انحراف زانو چیست؟
انحراف زانو در وهله اول به دلیل ضربات ناشی از تصادفات (غالباً چرخش یا ضربه ناگهانی) زانو اتفاق می‌افتد. به هر حال، عوامل مختلفی باعث ابتلا به انحراف زانو می‌شوند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- سابقه انحراف زانو یا دررفتگی جزئی زانو
- شل شدن یا دررفتگی مفصل پاتلافیمورلا
- کاهش سطح حفره فیمورال
- ضعف عضلات چهار سر ران داخلی
- سفت شدن رتیناکولوم جانبی، باند ایلیوتیبیال، فلکسورهای ران، واستوس جانبی و عضلات دو سر فیموریس
انحراف زانو شایع‌ترین آسیب‌دیدگی بین نوجوانان ورزشکار است. چرخش استخوان ران (فیمور) به سمت داخل در حالی که کف پا روی زمین قرار دارد و زانو خم شده است متداول‌ترین نوع انحراف زانو است.
علائم انحراف زانو چیست؟
علائم عبارتند از:
- بیمارانی که دچار انحراف زانو شده‌اند بیان داشته‌اند که احساس می‌کنند زانوی آن‌ها در رفته است. ممکن است زانوی آن‌ها دوباره خود به خود جا بیفتد یا ممکن است برای جا انداختن آن به کمک پزشک نیاز داشته باشند.
- جابجایی قابل مشاهده کشکک زانو (غالباً به سمت خارج از زانو)
- درد به خصوص در زمان انجام فعالیت‌هایی که باعث وارد آمدن فشار بر زانو می‌شوند و فعالیت‌هایی که در آن‌ها زانو در حالت صاف فعال است.
- تورم و شل شدن کشکک زانو
- حساسیت به درد در اطراف کشکک زانو
- احساس بی‌ثباتی یا خالی کردن زانو هنگامی که وزن روی آن است.
- ضعف عضلات چهار سر ران
انحراف زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در معاینه، متخصص فیزیوتراپی یا پزشک، علائم انحراف زانو و همچنین عضلات و رباط‌های مرتبط با آن را که آسیب دیده‌اند بررسی می‌کند.
عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس، اولتراسوند یا ام آر آی نیز ممکن است برای تأیید تشخیص یا تعیین ساختارهای آسیب‌دیده در اطراف کشکک زانو یا سطح مفصل کشکک زانو انجام شوند.
درمان انحراف کشکک زانو
جا انداختن کشکک زانو
درمان‌های اولیه شامل جا انداختن کشکک زانو می‌شود که فقط باید توسط متخصص انجام شود البته اگر زانو خود به خود جا نیفتد.
فیزیوتراپی
بیشتر بیماران مبتلا به انحراف کشکک زانو چند ساعت پس جا انداختن کشکک زانو احساس بهبودی می‌کنند. به هر حال، توانبخشی شما ممکن است حداقل ۸ تا ۱۲ هفته طول بکشد و زانوی شما به طور کامل بهبود یابد و احتمال انحراف دوباره آن کاهش یابد.
اقدامات فیزیوتراپی با اهداف زیر انجام می‌شود:
- کاهش درد و التهاب
- محافظت از کشکک زانو با باندپیچی کردن آن یا استفاده از بریس‌های زانو
- بهبود دامنه حرکتی مفصل
- تقویت زانو به خصوص با تقویت عضلات چهار سر ران
- تقویت اندام تحتانی: ساق‌های پا، عضلات ران و لگن
- بهبود پاتلافیمورال (کشکک زانو)
- بهبودی عضلات و طول رتیناکولوم
- بهبودی پروپریوسپشن، چالاکی و تعادل
- بهبود عملکرد حرکتی زانو در هنگام راه رفتن، دویدن، زانو زدن، پرش کردن و فرود آمدن
- کاهش احتمال انحراف دوباره زانو
تمرینات ورزشی برای انحراف زانو
کشکک زانو عضلات چهار سر ران را از طریق تاندون و رباط به استخوان ساق پا متصل می‌کند. در انتهای استخوان ران شما یک حفره وجود دارد که برای حرکت کشکک زانو طراحی شده است. وقتی تاندونی که کشکک زانو را در جای خود نگه داشته است از حفره فیمورال خارج می‌شود، زانو دچار انحراف می‌شود. علائم این عارضه عبارتند از تورم فوری، درد شدن و بی‌ثباتی مفصل. تمرینات ورزشی برای تقویت ران به توانبخشی زانوی آسیب دیده کمک می‌کند.
دوچرخه سواری
استفاده از دوچرخه ثابت پس از دررفتگی کشکک زانو یک روش مؤثر برای بازیابی دامنه حرکتی مفصل آسیب دیده است. دوچرخه سواری همچنین به تقویت عضلات چهار سر ران نیز کمک می‌کند. زمانی که شما قادر به حرکت دادن مفصل خود بدون احساس درد بودید، سه مرتبه در روز و هر بار به مدت پنج دقیقه دوچرخه سواری کنید. زمانی که زانوی شما بهبود یافت، زمان دوچرخه سواری را افزایش دهید تا بتوانید در هر مرتبه مدت ۳۰ دقیقه رکاب بزنید.
انقباض ایزومتریک عضلات چهار سر ران
انجام تمرینات ایزومتریک برای توانبخشی و تقویت عضلات بدون وارد آمدن فشار بیجا به مفاصل ضروری است، به وب سایت توصیه‌های فیتنس ورزشی مراجعه کنید. انقباض ایزومتریک عضلات چهار سر ران به شما این امکان را می‌دهد تا بتوانید قدرت عضلات چهار سر ران را بدون کشیده شدن زانوی آسیب دیده تقویت کنید. در حالی که پای آسیب دیده خود را در جلوی خود دراز کرده‌اید روی زمین بنشینید. انگشتان پای خود را رو به بالا قرار دهید و عضلات چهار سر ران خود را منقبض کنید. حالت انقباض را به مدت ۵ ثانیه حفظ کنید و سپس عضلات را شل کنید. این تمرین را چندین مرتبه در روز و هر بار به تعداد ۵ مرتبه تکرار کنید.
انقباض عضلات چهار سر ران با استفاده از حوله
زمانی که توانستید عضلات چهار سر ران خود را بدون درد منقبض کنید، با قرار دادن یک حوله تاشده در زیر پا، شدت تمرین را افزایش دهید. حوله را به گونه در زیر زانوی خود قرار دهید که زانوی شما حدود ۸ سانتی‌متر بالاتر قرار گیرد. در حالی که نوک انگشتان پای شما رو به بالا است، پای خود را از روی سطح زمین بلند کنید تا پای شما صاف شده و عضلات چهار سر ران شما منقبض شود.
این حالت انقباض را به اندازه یک شماره حفظ کنید و سپس پشت پای خود را روی زمین قرار دهید. این حرکت را چندین مرتبه در روز و هر مرتبه به تعداد ۵ دفعه تکرار کنید.
کشش یا اکستنشن پا
تقویت عضلات چهار سر ران با اکستنشن پا را فقط می‌توانید پس از این که قادر به انجام تمرینات کشش عضلات چهار سر ران با استفاده از حوله و بدون درد شدید انجام دهید. روی یک صندلی یا لبه یک میز بنشینید به طوری که پاهای شما آزادانه به سمت زمین آویزان باشد. عضلات چهار سر ران خود را برای تقویت پاها، منقبض کنید. زمانی که پای خود را بالا آوردید مکث کنید و سپس با کنترل پای خود را پایین ببرید. این تمرین ۵ مرتبه در روز و هر مرتبه بین ۵ تا ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
کشش عضلات چهار سر ران
این تمرین کششی برای عضلات چهار سر ران باید پس از انجام تمرین‌های عادی اجرا شود. در کنار یک دیوار بایستید و یک دست خود را برای حفظ تعادل به دیوار تکیه دهید. وزن خود را روی پای سالم خود قرار دهید و پاشنه پای آسیب دیده خود را در حالی که زانوی خود را خم کرده‌اید بلند کنید. مچ پای خود را در دست گرفته و به آرامی آن را از پشت به سمت باسن خود بکشید تا کشش را در جلوی ران خود احساس کنید. این حالت کشش را به مدت ۱۵ ثانیه حفظ کنید و سپس عضلات خود را شل کنید. این تمرین را دوباره تکرار کنید.
عمل جراحی
بیشتر بیماران مبتلا به انحراف زانو با کمک اقدامات درمانی اولیه بهبود می‌یابند. در برخی موارد نیز که نیاز به ترمیم زیاد استخوان باشد یا آسیب‌دیدگی رباط باعث انحراف زانو شده باشد ممکن است مجبور به انجام عمل جراحی شوید. برای تعیین احتمال آسیب‌دیدگی کوندورال (سطح مفصل) باید ام آر آی انجم شود.
توانبخشی پس از عمل جراحی
توانبخشی پس از عمل جراحی یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید انجام شود اما هنوز در بیشتر موارد مورد غفلت واقع می‌شود. بازسازی عضلات و بازیابی عملکرد برای اجتناب از انحراف دوباره زانو ضروری است.
در صورت رعایت توصیه‌های متخصص باتجربه طب ورزشی نتایج سریع‌تر و موفقیت‌آمیزتر حاصل خواهد شد.
اقدامات توانبخشی پس از عمل جراحی بر بازیابی دامنه کامل حرکتی، تقویت و استحکام متمرکز است. شما باید تعادل، پروپریوسپشن و چالاکی خود را بر اساس نیازهای ورزشی یا عملکردی خود باز یابید.
متخصص طب ورزشی در این زمینه تخصص دارد. ما به شما توصیه می‌کنیم که برای دریافت مشاوره در هر مورد با آن‌ها تماس بگیرید.
چگونه می‌توان از ابتلای دوباره به انحراف زانو پیشگیری کرد؟
پس از ابتلا به اولین انحراف زانو، در صورتی که اقدامات فیزیوتراپی را انجام ندهید یا به اندازه کافی تحت فیزیوتراپی قرار نگیرید، احتمال بروز دوباره آن ۵۰% افزایش می‌یابد. احتمال آسیب‌دیدگی مجدد پس از هر بار انحراف زانو به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
به همین دلیل، باید در مورد آسیب‌دیدگی خود با متخصص فیزیوتراپی صحبت کنید. آن‌ها بهترین روش‌های درمانی را به شما ارائه کرده و برنامه توانبخشی که به میزان زیادی احتمال ابتلا به مشکلات زانو در آینده را کاهش می‌دهد را برای شما طراحی می‌کنند.
بازگشت به میادین ورزشی با انحراف زانو
ورزشکاران غالباً پس از جا انداختن زانو مشکل خاصی نخواهند داشت. این به دلیل افزایش ثبات در اطراف کشکک زانو و همچنین ضعف باقی مانده و تعادل پس از آسیب‌دیدگی است. متخصص فیزیوتراپی یک برنامه تمرینی فردی برای کمک به رسیدن به سطح عملکرد قبلی شما طراحی خواهد کرد.
