بریس پیش برنده (RGO) برای راه رفتن بیماران ضایعه نخاعی

بریس پیش برنده، برای افرادی که مبتلا به اسپینا بیفیدا یا آسیب دیدگی طناب نخاعی هستند، طراحی شده است. این بریس دارای اجزای مختلفی است که به حفظ پایداری پا کمک می‌کنند. بخش مفصلی آن به قفل کردن مفاصل زانو می‌پردازد و بندهای مخصوص ساق و ران نیز به این هدف کمک می‌کنند.

بریس هر پا توسط بازوی لگنی به مفصل لگن متصل می‌شود و به حرکات چرخشی و کششی ران کمک می‌کند. مجموعه کابل فلزی به متصل کردن دو بازوی لگن به یکدیگر و محدود کردن طول قدم‌ها کمک می‌کند. با چرخش بالاتنه، وزن بدن به پایی که به سمت جلو حرکت کرده است منتقل می‌شود تا بیمار بتواند پای دیگر خود را نیز به سمت جلو بکشد. این نوع راه رفتن باعث ایجاد تعادل خواهد شد، اما بیمار باید به آرامی راه برود و انرژی زیادی از آن گرفته می‌شود.

 پس از آسیب دیدگی بیمار دچار چه نوع اختلالات حرکتی و تعادل خواهد شد؟

از دست دادن توانایی حرکتی اندام تحتانی به علت آسیب دیدگی نخاع می‌تواند به صورت فلج شدگی کامل و یا از دست دادن فعالیت ارادی عضلات متغیر باشد. توانبخشی اندام تحتانی پس از آسیب نخاع معمولاً بر بهبود توانایی حرکتی بیمار تمرکز دارد. حتی در مواردی که امکان بازگشت کامل توانایی حرکتی بیمار میسر نباشد توانبخشی به حفظ سلامت عضلات و کاهش ریسک بروز از سایر عوارض از قبیل، پوکی استخوان، بیماری قلبی عروقی یا زخم شدن بدن کمک خواهد کرد. کاهش ریسک بروز این اختلالات باعث کاهش هزینه‌های درمان ناشی از آسیب طناب نخاعی می‌شود و به این ترتیب بیمار کمتر از جامعه و محل کار خود فاصله می‌گیرد.

 پس از آسیب دیدگی نخاع احتمال بهبود عملکرد پاها، تعادل و مشکلات راه رفتن چقدر است؟

• اکثر بیماران پس از آسیب دیدگی نخاع دچار مشکلات حرکتی و حسی می‌‌شوند و احتمال آن که بتوانند مجدداً برای راه رفتن استقلال داشته باشند بسیار کم است.
• افرادی که پس از آسیب دیدگی می‌‌توانند توانایی راه رفتن خود را به دست بیاورند معمولاً آسیب نخاعی آنها بسیار کم است.
• بهبودی بیماران مبتلا به آسیب دیدگی طناب نخاعی گروه ب حدود ۳۳ درصد است.
• بهبودی بیماران مبتلا به آسیب نخاعی گروه د بیشتر است زیرا آسیب ‌دیدگی آنها کمتر است و می‌‌توانند تا حد قابل توجهی توانایی حرکتی خود را به دست بیاورند.
• با این حال توانایی راه رفتن پس از آسیب دیدگی طناب نخاعی با بالا رفتن سن کاهش پیدا می‌کند.

 ارتز چیست؟

ارتز و بریس به تجهیزات توانبخشی گفته می‌شوند که به یک بخش مهم از فرآیند بهبود بیماران ضایعات نخاعی تبدیل شده ‌اند. این تجهیزات باعث شده زمان لازم برای توانبخشی در مراکز درمانی کاهش پیدا کند. تعداد زیادی از بیماران ادعا می‌‌کنند که ارتز ظاهری ناتوان کننده دارد و باعث دلسردی آنها می‌شود. می‌‌توان از ارتز برای نگه داشتن دست، بازو یا پا در یک وضعیت استفاده کرد تا عملکرد این اندام‌ها بهبود پیدا کند. گاهی اوقات ارتز به سادگی یک اسپلینت یا بریس تحریک الکتریکی است که به افراد مبتلا به ناتوانی حرکتی کمک می‌نماید.

بریس پیش برنده چیست؟

در اواخر دهه ۶۰ میلادی، ارتز پیش برنده معرفی شد که هدف آن از حرکت در آوردن اندام تحتانی بود. این ارتز با کشش لگن در یک طرف و چرخش آن به سمت دیگر، به بیماران کمک می‌کند تا بهتر راه بروند و استقلال حرکتی آنها بیشتر شود، اما آنها نمی‌توانند به تنهایی بایستند و روی سطوح شیب دار راه بروند.

برای رفع این مشکل، ارتز باید دارای دو سیستم قفل کننده در مفاصل لگن باشد تا به کشش کامل لگن در حالت قفل شده و چرخش آن با زاویه ۲۰ درجه در هنگام راه رفتن روی سطوح شیب دار کمک کند.

نوع تغییر یافته بریس پیش برنده، که تحت عنوان بریس پیشرفته نیز شناخته می‌شود، دارای یک کابل کشنده و جمع کننده در قسمت لگن است که باعث می‌شود بیماران به راحتی تر بتوانند راه بروند. این نوع بریس از الگوی طبیعی راه رفتن پیروی می‌کند و نوع پیشرفته‌تر آن تحت عنوان بریس پیشرونده ایزوسنتریک شناخته می‌شود.

 ویژگی‌ها

• هرگونه اختلال و انحراف در ساختار پا با تغییر کفش بهبود پیدا می‌‌کند.
• باید زانوها فاقد انحنای قابل توجه باشند.
• نباید هیچگونه انحنایی در ناحیه لگن مشاهده شود این اندام باید انعطاف پذیری خود را حفظ کند. در کودکانی که دچار دررفتگی یک طرفه لگن شده اند و طول پاهای آنها یکسان نیست باید به اصلاح مطابقت مفاصل لگن و ارتز پرداخت تا در شرایط مناسبی قرار بگیرند.
• تقویت اندام فوقانی
• ایجاد انگیزه در بیمار
• همکاری اعضای خانواده
• انتظارات و اهداف واقعی

کاملاً مشخص است که هیچ نوع ارتزی نمی‌تواند به بیماری که دچار آسیب دیدگی شدید شده است کمک کند به شرایط قبل برگردد. این افراد به استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن نیاز دارند. استفاده از بریس پیش برنده و باعث می‌شود بیمار به آرامی و با صرف انرژی کمتر راه برود با این حال انجام دادن حرکات چرخشی برای سریعتر راه رفتن امکان پذیر است. در صورتی که ارتز دارای همه این موارد باشد بیمار می‌تواند از آن برای ایستادن و راه رفتن استفاده کند. اما برخی از بیماران ترجیح می‌دهند برای راه رفتن در خارج از منزل از ویلچر استفاده کنند، آنها باید همه این موارد را درک کنند و بدانند که ارتز می‌تواند پاسخگوی نیازهای آنها باشد. در صورتی که بیمار دارای ویژگی‌های فیزیکی بالا نباشد باید برای اصلاح عدم تقارن طول پاها تحت عمل جراحی یا فیزیوتراپی قرار بگیرد.

مزایای ارتز پیش برنده

هدف از کاربرد ارتز پیش ‌برنده این است که بیمار بتواند بایستد و سپس به طور مستقل و بدون نیاز به عصا راه برود. از ارتز برای کمک به آن دسته از بیماران استفاده می‌‌شود که دچار اسپینا بیفیدا، ام اس، التهاب طناب نخاعی و سایر اختلالات تحلیل برنده عصبی عضلانی هستند. ارتز با مزایای فیزیکی و روانی همراه است زیرا زیر لگن قرار می‌گیرد و به بیمار کمک می‌کند از تمامی نقاط بدن خود که دچار فلج نشده‌ اند استفاده نماید.

 آموزش نحوه استفاده و راه رفتن

آماده کردن بیمار برای استفاده از بریس پیش برنده و ارائه نکات آموزشی کامل ضروری است تا بیمار نتایج مطلوبی را از بریس به دست بیاورد. متخصص فیزیوتراپی در این مرحله نقش مهمی را ایفا می‌کند و قبل از ساخت ارتز به طور دقیق به ارزیابی بیمار می‌‌پردازد تا با نیازهای خاص او آشنا شود و از آنها برای طراحی ارتز بهره بگیرد. متخصص فیزیوتراپی ضمن حضور در برنامه فیزیوتراپی بیمار اطمینان حاصل می‌کند که برنامه درمان به طور صحیح در حال انجام شدن است و امکان به تعویق انداختن عمل جراحی وجود دارد. بیمار باید شرایط زیر را داشته باشد تا بتوانند متقاضی مناسبی برای استفاده از بریس پیش برنده باشد:

• ضعف اندام تحتانی و ناتوانی در تکان دادن و ثابت کردن زانو و لگن
• باید اندام‌ فوقانی بیمار قدرت کافی داشته باشد و بتواند به تحمل وزن بپردازد.
• بیمار باید بتواند به طور مثبت به تحریک ذهنی، تمرینات ورزشی تقویتی، و فعالیت‌های ورزشی که با تحمل وزن بدن همراه است پاسخ دهد.
• زانو و لگن نباید دچار چرخش بیش از حد باشند.
• بیمار باید بتواند در حالت نشسته به چرخش زانو و لگن خود بپردازد.

سکوی معلولین

پس از جلسه مشاوره فرایند فیزیوتراپی به سرعت آغاز می‌شود تا بیمار بتواند به سیستم بریس پیش برنده عادت کند. در صورتی که کودک برای استفاده از سکوی معلولین آماده نباشد زمان طلایی را از دست می‌دهد. باید برنامه اولیه درمان بر موارد زیر تمرکز کند:

• تسهیل توانایی راه رفتن بیمار با تمرکز بر واکنش‌های صحیح و انجام دادن فعالیت‌هایی که به تحمل وزن بدن می‌پردازد.
• انجام دادن تمرینات مخصوص تقویت عضلات بدن و استفاده از حرکات فعال و مقاومتی
• آماده سازی بدن با انجام حرکاتی از قبیل راه رفتن، استفاده از دست‌ها برای حرکت کردن روی زمین یا استفاده از اسکیت مخصوص
• افزایش مطابقت وضعیتی بدن
• انجام دادن تمرینات مخصوص تنفس
• حضور اعضای خانواده در برنامه ورزشی

باید از زمانی که صرف این مرحله می‌شود برای بهبود توانایی عملکردی بیمار و آماده‌ سازی او به منظور استفاده از بریس پیش برنده استفاده کرد. این بازه زمانی باید حداقل هشت ماه طول بکشد تا بیمار توانایی استفاده از بریس پیش برنده را به دست بیاورد.

 آموزش حرکت کردن

این مرحله شامل موارد زیر است:

• آموزش حفظ حالت بدن و انجام دادن حرکات چرخشی با استفاده از واکر یا بدون آن
• حفظ تعادل در حالت نشسته با قفل کردن و باز کردن زانوها
• انجام دادن تمرینات تقویتی مخصوص اندام فوقانی
• انجام دادن فعالیت‌هایی که با ایستادن همراه است و بیمار را وارد جامعه می‌کند.
• آموزش مهارت‌هایی از قبیل استفاده از بریس، باز کردن، بستن و درآوردن آن با کمک یکی از اعضای خانواده

 درمان روزانه 

بعد از اطمینان حاصل کردن از توانایی بیمار در یادگیری موارد مربوطه، پزشک به آموزش اعضای خانواده می‌پردازد، زیرا آنها نقش فعالی در برنامه کمک به بیمار دارند. پس از ارائه آموزش‌های مورد نیاز به اعضای خانواده در مورد مراقبت از بیمار، پزشک با همکاری آنها یک برنامه منطقی و واقعی از فعالیت‌ها و تمرینات ورزشی طراحی می‌کند تا بیمار به تدریج استقلال بیشتری پیدا کند. سایر اعضای خانواده نیز در طول برنامه درمان آموزش خواهند دید. سرعت یادگیری استفاده از ارتز و نحوه راه رفتن در همه افراد یکسان نیست و برخی از آنها نیاز به مدت بیشتری برای آموزش دارند.

برای موفقیت بیمار، اهمیت دارد که او از برنامه آموزش روزانه خود پیروی کند و خانواده نیز نقش حمایتی و آموزشی خود را دست کم نگیرند. بیمار باید در اکثر مواقع از ارتز خود استفاده کند تا بتواند به تدریج توانایی راه رفتنش را افزایش دهد. در ابتدا از بیمار خواسته می‌شود که در دو مرحله حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه راه برود تا به استفاده از ارتز عادت کند. اگر کودک شما از ارتز استفاده می‌کند، باید او را تشویق کنید که در طول روز مسافت کوتاهی با استفاده از ارتز بپیماید. همچنین باید از بغل کردن کودک خودداری کرده و او را تشویق کنید که از ارتز استفاده کند. همچنین باید بیمار و اعضای خانواده او دقت داشته باشند که در حالت نشسته به باز کردن بندهای لگن بپردازند تا بتوانند به درستی بایستند و راه بروند.

 ممنوعیت‌ها

• کوتاه شدگی شدید و غیر قابل بازگشت که باعث می‌‌شود بیمار به شرایط عادی برنگردد.
• اسپاسم یا فعالیت غیر ارادی عضله که باعث اختلال در توانایی حرکتی بیمار می‌شود.
• چاقی
• ضعیف بودن اندام فوقانی

به طور کلی بریس پیش ‌برنده در کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا مورد استفاده قرار می‌گرفت که نمی‌‌توانستند راه بروند اما دست‌های آنها قدرت کافی برای نگه داشتن اعصاب و حفظ تعادل آنها را داشت. در واقع کودک زمانی می‌‌تواند از این بریس استفاده کند که لگن قدرت کافی برای حفظ حالت قائم بدن را داشته باشد. انواع دیگری از بریس و وجود دارد که پزشک با توجه به شرایط کودک استفاده از آنها را توصیه خواهد کرد. این بریس‌ها برای کودکانی کاربرد دارند که دچار آتروفی غیر پیشرونده عضلات ستون فقرات هستند و در شرایط مشابه کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا قراردارند. با توجه به ماهیت پیشرونده دیستروفی عضلانی دوشن استفاده از بریس پیشرونده توصیه نمی‌شود.

دیگر انواع بریس برای بیماران ضایعه نخاعی

انواع دیگری از ارتوز وجود دارد که در بخش زیر به آنها اشاره می‌کنیم.

 ارتز مچ – دست 

ارتز مچ دست به انتقال نیروی فعال به انگشتان فلج می‌پردازد تا بیمار بتواند انگشتان خود را باز و بسته نماید. در سالهای گذشته این ارتز پیشرفت‌های زیادی داشته و توانسته بیماران کمک بسیار زیادی نماید.

 ارتز مچ– پا

این ارتز معمولاً در بیمارانی استفاده می‌‌شود که دچار سکته مغزی، ام اس، یا آسیب دیدگی طناب نخاعی شده اند تا بتوانند پای خود را به حرکت در بیاورند. انواع مختلفی از این ارتز وجود دارد که در اکثر موارد از ناحیه پاشنه تا پشت ساق پا امتداد پیدا می‌کنند.

 ارتز زانو –مچ –کف پا

این ارتز به بیمارانی که دچار فلج سطح ۳ و بالاتر هستند باعث ثابت شدن زانو و مچ پا خواهد شد. استفاده از این ارتز به بیماران کمک می‌کند با چرخش پای خود ضمن استفاده از عصا راه بروند. انواع مختلفی از این ارتز در بازار وجود دارد که عبارتند از ارتز پلاستیکی و فلزی.

 نوروپروتز

پاراستپ یا نوروارتوز دستگاهی است که بر ساختار بدن و سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد. این سیستم متحرک با تحریک عضلات پا به تسریع فرایند بهبود کمک می‌‌نماید. حرکت کردن با این سیستم کمی حالت رباتیک دارد اما بیمار مستقل است و می‌تواند مدت کوتاهی راه برود. افرادی که دچار آسیب دیدگی طناب نخاعی شده اند می‌توانند با شرکت در برنامه فیزیوتراپی استفاده از این ارتز را یاد بگیرند.

 اسکلت بیرونی

اسکلت بیرونی و نقشی که در برنامه توانبخشی و زندگی بیمار در محیط منزل ایفا می‌کند باعث شده که در چند سال اخیر به یک فناوری پیشرفته تبدیل شود. اسکلت بیرونی به پاهای قدرتمندی گفته می‌شود که توسط باطری کار می‌کنند که در هر مفصل دارای موتورهای حرکتی می‌باشند. شرکت‌های تولید کننده پیشنهاد کرده اند که این وسایل باید به نحوی ساخته شوند که بیمار بتواند با دیگران ارتباط بیشتری برقرار کند و وارد جامعه شود. از مزایای این ارتز می‌‌‌توان به بهبود تراکم استخوان و کاهش درد اشاره کرد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌‌‌دهد این ارتز به بهبود عملکرد مثانه و روده کمک می‌کند.