بیماری دیسک دژنراتیو (DDD)، به وضعیتی گفته‌می‌شود که در آن، یک یا چند دیسک در کمر، قدرت خود را ازدست‌می‌دهند. بیماری دیسک دژنراتیو، برخلاف نامش، درواقع یک بیماری نیست. یک وضعیت پیشرونده است که به‌مرورزمان و به‌دلیل تخریب و فرسودگی یا صدمه، به‌وجود می‌آید.
دیسک‌های کمری، بین مهره‌های ستون فقرات قراردارند. این دیسک‌ها مانند پد هستند و نقش جاذب ضربه و فشار دارند. دیسک‌ها به شما کمک‌می‌کنند راست بایستید و همچنین آن‌ها به شما کمک‌می‌کنند تا حرکات روزمره، مثل چرخیدن و خم‌وراست‌شدن را انجام‌دهید.
بیماری دیسک دژنراتیو چیست؟
بیماری دیسک دژنراتیو به وضعیتی گفته می‌شود که در آن دیسک‌های ستون فقرات تخریب میشوند. دیسک‌های ستون فقرات به عنوان پدهای لاستیکی در بین مهره‌ها قرار دارند و به شما کمک می‌کنند به راحتی حرکت کنید، خم شوید و بچرخید. با گذشت زمان، دیسک‌های ستون فقرات فرسوده میشوند و استخوان‌ها به هم فشرده میشوند. این فشردگی باعث درد و مشکلات دیگری مانند اسکولیوز بزرگسالان، فتق دیسک، استنوزیس ستون فقرات و اسپوندیلولیستزیس می‌شود. در اسکولیوز بزرگسالان، ستون فقرات خمیده می‌شود و در فتق دیسک، دیسک ورم می‌کند، لغزش دیسک رخ می‌دهد و یا دیسک پاره می‌شود. استنوزیس ستون فقرات باعث تنگی فضای اطراف نخاع می‌شود و در اسپوندیلولیستزیس، مهره‌ها به بیرون یا داخل جابه‌جا میشوند.
درد دیسک دژنراتیو چگونه است؟
درد دیسک دژنراتیو:
- ممکن‌است در گردن یا پایین کمر رخ‌دهد.
- ممکن‌است به بازوها و دست‌ها، یا باسن و پاها کشیده‌شود.
- ممکن‌است خفیف، متوسط یا شدید باشد.
- ممکن‌است شروع و وقفه داشته‌باشد.
- ممکن‌است بعد از فعالیت‌های خاصی، مانند: خم‌شدن، چرخیدن یا بلندکردن اجسام، تشدید شود.
- ممکن‌است با گذر زمان بدتر شود.
مراحل بیماری دیسک دژنراتیو چگونه‌است؟
اگر تشخیص داده‌شده که مبتلا به بیماری دژنراتیو دیسک هستید، براساس مرحله، بیماری شما دسته‌بندی می‌شود. مرحله‌ی۱، کمترین شدت و مرحله‌ی۴، بیشترین شدت را دارد. مراحل در زیر توضیح داده‌شده‌است:
مرحله‌ی۱ دیسک دژنراتیو
در مرحله‌ی اول، ستون فقرات تعادل و انحنای طبیعی خود را ازدست‌می‌دهد، حالت بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به عصب‌ها فشار واردشده و روند پیری آن‌ها، تسریع می‌شود. در این مرحله، احتمالاً دردی ندارید، اما ممکن‌است کمی احساس ناراحتی داشته‌باشید. همچنین ممکن‌است، احساس تنبلی کنید و حالت بدنتان برای جبران دژنراسیون و فرسایش اندک دیسک، تغییر کند.
مرحله‌ی۲ دیسک دژنراتیو
در این مرحله، ممکن‌است شاهد تغییرات بیشتر در حالت بدن باشید، چون دژنراسیون و تخریب بیشتر شده‌است. نشان‌داده‌شده که تا سن ۴۰سالگی، حدود ۷۸% مردان و زنان، دچار دیسک دژنراتیو متوسط میشوند. در این مرحله، فرد دردهای متناوب بیشتری احساس می‌کند و همچنین احساس خستگی بیشتری هم دارد.
متأسفانه، بسیاری از افراد فکرمی‌کنند این خستگی و کاهش انرژی و دردها، طبیعی هستند و نشانه‌ی بیماری دیسک دژنراتیو نیستند.
مرحله‌ی۳ دیسک دژنراتیو
در این مرحله، تغییرات بیشتری در حالت بدن رخ‌می‌دهد. این مورد، به‌دلیل آسیب بیشتر به ستون فقرات در اثر احتمال فشار شدید به عصب‌ها نیز میباشد. احتمالاً خار استخوانی ایجادشود و به عصب فشار وارد کند و باعث درد تیرکشنده و افزایش احساس خستگی مفرط شود.
مرحله‌ی۴ دیسک دژنراتیو
در مرحله‌ی پیشرفته‌ی بیماری دیسک دژنراتیو، دیسک‌های بین مهرهای فرسوده و تخریب میشوند که منجر به بیرون‌زدگی (فتق) مواد درون دیسک از دیواره‌ی دیسک می‌شود. تصاویر امآرآی (MRI) یا سی‌تی‌اسکن (CT) نیز تغییرات واضح در قسمت استخوانی مهره‌ی مجاور را نشان می‌دهند. فشار دیسک بیرون‌زده بر روی عصب‌ها، باعث درد و علائم نورولوژیک می‌شود. علائم بیماری دیسک دژنراتیو پیشرفته، به اندازه‌ای که آسیب در کجای ستون فقرات رخ‌داده و میزان بیرون‌زدگی (فتق) یا استنوزیس چقدر است، بستگی دارد.
عوامل بیماری دیسک دژنراتیو چیست؟
بیماری دیسک دژنراتیو می‌تواند به عوامل مختلفی برگردد و یکی از مهم‌ترین عوامل مرتبط با این بیماری، تغییرات مرتبط با افزایش سن میباشد. با گذشت زمان، فشار بر دیسک‌ها افزایش می‌یابد و این باعث افزایش پارگی و فرسودگی آن‌ها می‌شود. این تغییرات منجر به کاهش مایع میان دیسک می‌شود که باعث کاهش توانایی جذب ضربه و فشار دیسک و همچنین انعطاف‌پذیری آن می‌شود. همچنین، پارگی‌های ریز لایه‌ی بیرونی دیسک نیز می‌تواند شرایط آسیب‌های عصبی را ایجاد کند. این تغییرات تدریجی باعث کاهش توانایی دیسک برای کارکرد صحیح می‌شود.
علائم بیماری دیسک دژنراتیو
رایج‌ترین علائم بیماری دژنراتیو دیسک، گردندرد و کمردرد است. ممکن‌است دردی با ویژگی‌های زیر داشته‌باشید:
- می‌آید و می‌رود و هربار هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه دارد.
- گردندرد موضعی
- کمردرد موضعی
- بی‌حسی بازوها و دستان
- بی‌حسی پا
- کشیده‌شدن درد تا باسن و پایین کمر
- تشدید درد با نشستن، خم‌شدن و بلندکردن اجسام
- احساس اینکه کمرتان خالی‌می‌کند یا قفل می‌شود
- گردندرد
- بی‌حرکتی ستون فقرات
- سفتی و خشکی کمر
باید توجه داشته‌باشید که این علائم در افراد مختلف مبتلا به بیماری دیسک دژنراتیو، متفاوت هستند و مثالی برای این مورد این است که تحقیقاتی وجوددارد که نشان‌می‌دهند افرادی که میزان تخریب و دژنراسیون دیسکشان تقریباً یکسان است، علائم کاملاً متفاوتی دارند؛ یعنی ممکن‌است فردی درد شدید و طاقت‌فرسا داشته‌باشد و دیگری هیچ علامتی نداشته‌باشد. پس به همین دلیل همیشه باید به پزشک مراجعه کنید تا مشکل شما دقیق تشخیص داده‌شود.
تشخیص بیماری دیسک دژنراتیو
کمردرد آنقدر رایج است که ممکن‌است باعث‌شود آن را نادیده بگیرید یا در خانه و با داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه آن را درمان کنید. درصورتی‌که دردتان خفیف یا موقتی است، این روش مناسب است، اما اگر درد مداوم و آزاردهنده است، باید به پزشک مراجعه‌کنید.
چه اولین بار یا پنجاهمین بار مراجعه به پزشکتان برای کمردرد باشد، باید تاریخچه‌ای-فیزیکی باشد (سوابق بررسی شود و معاینهی فیزیکی انجام‌شود). پزشک ابتدا علائم و مشکلات مربوط به کمرتان را می‌پرسد و سپس با معاینهی فیزیکی به بررسی علائم می‌پردازد که عبارتند از: سفتی و خشکی، تورم یا هر نشانه‌ی غیرعادی.
در زمانی که پزشک درباره‌ی سوابق شما سؤال می‌کند، موارد زیر را خواهدپرسید:
- درد کی شروع شد؟
- کجا درد می‌کند؟
- دردتان چقدر است؟
- چه چیزی باعث می‌شود کمرتان بهتر یا بدتر شود؟
بررسی تاریخچه‌ای-فیزیکی نقطه‌ی شروع شماست، گرچه تشخیص DDD به مواردی فراتر از این‌ها نیاز دارد. نیاز به بررسی‌های تصویری خواهدبود و شامل تصاویر خاصی است که وضعیت ستون فقرات را نشان‌می‌دهند، مانند:
اشعهی ایکس
این مورد می‌تواند کاهش فضای بین دیسک‌ها، خارهای استخوانی (ایجاد استخوان اضافه در مهره‌ها)، شکستگی و مشکلات دیگر مربوط به استخوان را نشان‌دهد. اشعهی ایکس، بافت‌های نرم را به‌خوبی نشان‌نمی‌دهد.
امآرآی (MRI) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
این اسکن، مشکلات مربوط به بافت‌های نرم را نشان‌می‌دهد. همچنین می‌تواند کوچک‌شدن دیسک، تنگی کانال نخاعی و یا آسیب‌دیدگی دیسک‌های ستون فقرات را نیز نشان‌دهد.
درمان دیسک دژنراتیو
درمان DDD ممکن‌است شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
گرمادرمانی یا سرمادرمانی
کیسه‌ی یخ می‌تواند درد مربوط به دیسک آسیب‌دیده را کاهش دهد و پدهای گرم باعث کاهش التهاب به‌وجودآورنده‌ی درد، میشوند.
داروهای بدون نیاز به نسخه
استامینوفن (تیلنول) می‌تواند درد DDD را تسکین‌دهد. ایبوپروفن (ادویل) می‌تواند هم درد و هم التهاب را کاهش‌دهد. هردو دارو در صورت مصرف با داروهای دیگر، عوارض جانبی دارند؛ پس از پزشک خود بپرسید که کدام یک از آن‌ها برای شما مناسب‌تر است.
مسکن‌های تجویزی
درصورت مؤثرنبودن مسکن‌های بدون نیاز به نسخه، می‌توانید از مسکن‌های تجویزی استفاده‌کنید. این داروها باید تحت نظر مصرف شوند، زیرا اعتیادآور هستند و فقط باید در مواردی که درد شدید است، استفاده‌شوند.
فیزیوتراپی
درمانگر شما برنامه‌ی منظم و روتینی را برای شما تنظیم می‌کند تا به شما کمک‌کند عضلات کمرتان را تقویت‌کرده و همچنین درد نیز تسکین یابد. به‌تدریج، متوجه تغییراتی در درد، حالت بدن و تحرک کلی، خواهیدشد.
تزریق استروئید
تزریق دارو در نزدیکی اعصاب ستون فقرات، دیسک‌ها یا مفاصل برای کاهش التهاب و درد.
نوروتومی فرکانس رادیویی
استفاده از جریان الکتریکی برای سوزاندن اعصاب حسی و جلوگیری از رسیدن سیگنال‌های درد به مغز.
بلوک عصبی
بلوک عصبی، که در آن داروی مسکن مستقیماً وارد عصب می‌شود.
جراحی
بسته به شدت مشکل شما، پزشک ممکن است توصیه کند که دیسک مصنوعی جایگزین شود یا فیوژن ستون فقرات انجام شود. اگر درد شما پس از شش ماه بهبود نیابد یا بدتر شود، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. جایگذاری دیسک مصنوعی شامل تعویض دیسک شکسته با دیسک جدیدی است که از موادی مانند پلاستیک یا فلز ساخته شده است. اما در فیوژن ستون فقرات، مهره‌های مربوطه به منظور تقویت به هم وصل میشوند.
ورزش برای بیماری دیسک دژنراتیو
ورزش به عنوان یک روش تکمیلی برای سایر درمان‌های بیماری دیسک دژنراتیو (DDD) استفاده می‌شود، با تقویت عضلات اطراف دیسک‌های آسیب‌دیده. همچنین می‌تواند گردش خون را افزایش داده و تورم دردناک را کاهش داده و مواد مغذی و اکسیژن بیشتری به ناحیه‌ای که دچار مشکل است، برساند.
حرکات کششی اولین نوع ورزشی است که می‌تواند برای DDD مفید باشد. این حرکات باعث بیدار شدن کمر می‌شود، بنابراین قبل از شروع هر فعالیت روزانه، انجام حرکات کششی ملایم می‌تواند مفید باشد. همچنین، قبل از هر نوع ورزش، انجام حرکات کششی ضروری است. یوگا نیز برای درمان کمردرد مفید است و اگر به طور منظم انجام شود، باعث افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت نیز می‌شود. این حرکات کششی را می‌توانید حتی پشت میز کار خود انجام دهید تا کمردرد و گردندرد ناشی از فعالیت‌های روزانه‌تان بهبود یابد.
پیشگیری از بیماری دیسک دژنراتیو
شما می‌توانید با تغییر سبک زندگی، از پیشرفت دژنراسیون و تخریب ستون فقرات جلوگیری کرده یا سرعت آن را کاهش‌دهید. برخی از آن‌ها عبارتند از:
- رسیدن به وزن مناسب و حفظ آن
- اجتناب از سیگارکشیدن یا ترک آن
- ورزش‌کردن مداوم برای افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری
آیا بیماری دیسک دژنراتیو باعث افزایش خطر ابتلا به مشکلات دیگر می‌شود؟
دیسک‌های فرسوده و تخریب‌شده باعث افزایش خطر ابتلا به سایر مشکلات ستون فقرات می‌شود. مشکلات رایج ستون فقرات عبارتند از:
- استئوآرتریت یا آرتروز مفاصل
- اسکلیوز
- استنوزیس ستون فقرات
- اسپوندیلولیستزیس
- اسپوندیلولیز
چه‌کسی ممکن‌است به بیماری دیسک دژنراتیو مبتلا شود؟
بیماری دیسک دژنراتیو، در بزرگسالان رایج‌تر است. برخی عوامل باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری دیسک دژنراتیو میشوند، از جمله:
- آسیب حاد و شدید مانند افتادن.
- چاقی.
- جنسیت، زنان بیشتر دچار علائم میشوند.
- سیگارکشیدن.
- شغلی که از لحاظ فیزیکی آسیب‌زننده است.
عوامل خطر دیسک دژنراتیو
سن، یکی از مهم‌ترین عوامل خطر DDD است. با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ها کوچک شده و نقش حمایتی خود را ازدست می‌دهند. تقریباً همهی افراد بالای ۶۰سال، به نوعی فرسایش و دژنراسیون دیسک مبتلا هستند. در همهی موارد باعث درد نمی‌شود.
همچنین اگر آسیب کمری شدیدی داشته‌اید نیز در معرض خطر ابتلا به DDD خواهیدبود. فعالیت‌های تکراری طولانی‌مدت، که باعث فشار بر روی دیسک‌های خاصی می‌شود هم احتمال خطر را در شما بالا می‌برد. عوامل خطر دیگر عبارتند از:
- تصادفات رانندگی
- اضافه‌وزن یا چاقی
- سبک زندگی بی‌تحرک
مشکلات دیسک دژنراتیو
شکل پیشرفته‌ی DDD، می‌تواند باعث استئوآرتریت (OA) در کمر شود. در این شکل از OA، چون دیسکی برای حمایت وجودندارد، مهره‌ها به‌هم ساییده‌می‌شود. این امر باعث درد و خشکی و سفتی در کمر شده و میزان فعالیت‌هایی که به‌راحتی می‌توانید انجام‌دهید را خیلی محدود می‌کند.
ورزش برای سلامت کلی شما ضروری است، اما این ضرورت در زمان ابتلا به کمردرد ناشی از DDD، بیشتر خواهدبود. ممکن‌است درد شما را اغواکند که دراز بکشید. کاهش تحرک یا بی‌تحرکی باعث افزایش خطر رخ‌دادن موارد زیر می‌شود:
- درد تشدیدشونده
- کاهش حجم عضلانی
- کاهش انعطاف‌پذیری کمر
- لخته‌های خونی در پاها
- افسردگی
سؤالات متداول
آیا برای بیماری دیسک دژنراتیو به جراحی نیاز دارم؟
بسیاری از بیماران برای درمان بیماری دیسک دژنراتیو، نیازی به جراحی ندارند؛ اما اگر چندین روش درمانی غیرجراحی را امتحان کرده‌اید و درد یا خستگی مداوم دارید، ممکن‌است نیازمند جراحی باشید.
دژنراسیون و تخریب دیسک بین مهرهای، چقدر رایج است؟
تقریباً بعد از ۴۰سالگی، همهی افراد بهنوعی دچار دژنراسیون و تخریب دیسک میشوند، حتی اگر علامتی نداشتهباشند. این امر، حدوداً در ۵% از بزرگسالان باعث کمردرد خواهدشد.
چه عواملی باعث بیماری دیسک دژنراتیو می‌شود؟
در بسیاری از موارد، DDD دلیل خاصی ندارد و فقط به دلیل روند طبیعی پیری در ستون فقرات است.
چگونه میتوانم از بیماری دیسک دژنراتیو پیشگیری کنم؟
بهترین راه برای قوی نگهداشتن ستون فقرات، داشتن سبک زندگی سالم است که شامل ورزش منظم، رژیم غذایی متعادل و اجتناب از عوامل خطر مضر مثل سیگارکشیدن و اضافه وزن، میباشد.
سرعت پیشرفت بیماری دیسک دژنراتیو چگونه است؟
معمولاً، پیشرفت این بیماری در DDD، بسیار کند است. بسیاری از افراد تا قبل از ورود به دهه‌ی ۶ یا ۷ زندگی خود، اصلاً متوجه تأثیرات DDD نمی‌شوند.
بیماری دیسک دژنراتیو چگونه تشخیص دادهمیشود؟
DDD با معاینه توسط پزشک تشخیص دادهمیشود که شامل معاینهی فیزیکی، بررسی علائم، و آزمایشات تصویری مانند اشعهی ایکس و امآرآی (MRI) برای مشاهدهی اتفاقاتی که در ستون فقرات شما افتاده است، میباشد.
