فیبرومیالژیا یک بیماری طولانی مدت (مزمن) است که باعث بروز درد در نقاط مختلف بدن میشود. این بیماری همچنین میتواند موجب اختلال در خواب، احساس خستگی و ایجاد مشکلاتی در حافظه گردد.
اگرچه فیبرومیالژیا یک بیماری ارثی محسوب میشود اما پزشکان علت اصلی آن را هنوز به طور کامل کشف نکردهاند. روشهای درمانی وجود دارند که میتوانند به کاهش علائم شما کمک کنند. این روشها شامل تجویز دارو، ورزش و درمانهای روانشناختی هستند.
فیبرومیالژیا چیست؟
فیبرومیالژیا یک بیماری بسیار شایع است که از هر ۲۰ نفر، یک نفر به آن مبتلا میشود. این بیماری بیشتر در زنان دیده میشود و شیوع آن در آنها بسیار بیشتر از مردان است. علائم فیبرومیالژیا معمولاً در افرادی در سنین ۲۰ تا ۶۰ سالگی آغاز میشود، اما این بیماری میتواند در هر سنی رخ دهد، حتی در کودکان. برخی افراد از طفولیت به این بیماری مبتلا میشوند ولی علائم آن در بزرگسالی تشخیص داده میشود.
قبلاً از اصطلاحات “فیبروزیت” و “روماتیسم عضلانی” برای توصیف فیبرومیالژیا استفاده میشد، که به معنای التهاب یا ساییدگی در عضلات و مفاصل بود. اما پزشکان اکنون متوجه شدهاند که این اصطلاحات به عنوان علل اصلی این بیماری محسوب نمیشوند. بر اساس مطالعات اخیر، فیبرومیالژیا ناشی از آسیب بافتی نیست، بلکه به دلیل نحوه پردازش درد در بدن ایجاد میشود.
علل فیبرومیالژیا
پزشکان هنوز دلایل دقیق ابتلای فرد به فیبرومیالژیا را نمیدانند.
اگرچه فرد بیمار احساس درد دارد اما آسیبی به عضلات یا سایر بافتهای بدن وارد نمیشود. این بدان معنا نیست که درد تنها در قسمت سر وجود دارد. درد حاصل از بیماری واقعی است اما از آنجا که هیچ بافت آسیبدیدهای برای تشخیص و درمان وجود ندارد، متوقف کردن دردی که احساس میکنید دشوار خواهد بود.
به نظر میرسد در فیبرومیالژیا مشکلی در نحوه پردازش درد در مغز و سیستم عصبی بیمار وجود دارد. متخصصان به تغییر در ارتباطات و عدم تعادل مواد شیمیایی که به انتقال سیگنالهای درد در مغز کمک میکنند، پی بردهاند. یک تئوری این است که در فیبرومیالژیا ممکن است آستانه پایینتر یا «کنترل حجم» در درک بیمار از درد وجود داشته باشد.
همچنین فیبرومیالژیا ممکن است با اختلال در خواب عمیق مرتبط باشد. بدن شما برای تولید بسیاری از مواد شیمیایی و هورمونی مورد نیاز برای سلامتی به دورههایی از خواب عمیق نیاز دارد. بنابراین در صورت اختلال در دورههای خواب عمیق این روند ممکن است در بروز علائم فیبرومیالژیا تأثیر داشته باشد.
فیبرومیالژیا یک بیماری ارثی است. در صورت ابتلای یکی از نزدیکان به فیبرومیالژیا احتمال بروز این بیماری در دورههایی از زندگی شما نیز وجود خواهد داشت. بنابراین احتمال انتقال ژنتیکی آن وجود دارد.
این احتمال نیز وجود دارد که تجربه یک رویداد ناگوار مانند تصادف اتومبیل یا بیماری جدی باعث شروع فیبرومیالژیا شود، اگرچه هنوز مستندات قوی برای تأیید این موضوع وجود ندارند.
علائم فیبرومیالژیا
علائم اصلی فیبرومیالژیا شامل موارد زیر است:
- درد گسترده در بدن – این درد ممکن است درد مفصل، درد عضلانی یا هر دو باشد. درد اغلب روی گردن و شانهها یا پایین کمر تأثیر میگذارد
- حساسیت بیش از حد به لمس، نور، صدا یا بو – حتی لمس جزئی ممکن است دردناک به نظر برسد
- احساس سفتی به خصوص هنگام بیدار شدن از خواب و ممکن است هنگام حرکت بدتر شود
- احساس خستگی و کمبود انرژی
- خواب نامناسب و احساس خستگی پس از بیدار شدن
- مشکلات مربوط به حافظه یا فقدان وضوح در تفکر (که گاهی اوقات «فیبروفوگ» نامیده میشود)
- تغییر در خلق و خوی
این علائم ممکن است در هوای سرد یا هنگام استرس بدتر شوند. در صورت مشاهده این علائم به مدت حداقل سه ماه با پزشک خود تماس بگیرید.
سایر علائم و نشانههای سلامتی که میتوانند با فیبرومیالژیا همراه باشند عبارتند از:
- سندرم روده تحریکپذیر
- اضطراب و افسردگی
- سردرد
- مثانه تحریکپذیر که میتواند شما را وادار به مراجعات مکرر به سرویس بهداشتی کند
- سندرم پاهای بی قرار
- سندرم خستگی مزمن
تشخیص
پزشک در مورد علائم، سلامت عمومی، بیماریهایی که داشتهاید و سابقه پزشکی خانواده از شما سؤال خواهد کرد.
پزشک جهت تشخیص هرگونه حساسیت در ناحیه عضلات و مفاصل شما را معاینه خواهد کرد. اگر تعداد زیادی «نقاط ماشهای» بدون علائم سایر بیماریهای مفصل یا عضله داشته باشید به احتمال زیاد به فیبرومیالژیا مبتلا هستید.
هیچ آزمایش خون، اشعه ایکس یا اسکنی وجود ندارد که بتوان با آنها فیبرومیالژیا را تشخیص داد. با این حال پزشک ممکن است برای رد سایر بیماریها با علائم مشابه فیبرومیالژیا آزمایش خون را درخواست دهد.
درمان فیبرومیالژیا
درمانهایی وجود دارند که به کاهش علائم در بیمار کمک میکنند. نکته اصلی در درمان فیبرومیالژیا کسب آگاهی در خصوص شرایط خود و همکاری با پزشکان و درمانگران در یافتن روشهای درمانی است که به شما کمک میکنند. غالباً برای کاهش علائم باید از ترکیبی از روشهای درمانی استفاده کنید.
بسیاری از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا که تحت درمان قرار میگیرند میتوانند علائم خود را کنترل کرده و زندگی مناسبی داشته باشند.
خودیاری
اگر به فیبرومیالژیا مبتلا هستید راهکارهای زیادی برای کمک به خودتان وجود دارند. برخی از این راهکارها عبارتند از:
- درباره فیبرومیالژیا و روشهای مدیریت آن آگاهی کسب کنید. میتوانید این اطلاعات را با خانواده و دوستانتان به اشتراک بگذارید تا آنها بتوانند از شما حمایت کنند.
- قدمهایی برای خود بردارید. در محدوده توانایی خود کار کنید. کارها را به بخشهای کوچکتر تقسیم کنید. در روزهایی که سرحال هستید برخی فعالیتها را انجام دهید تا هر زمان که احساس خستگی میکنید بتوانید استراحت کنید.
- اگر میتوانید هر روز برخی تمرینات ورزشی را حتی به مقدار کم انجام دهید.
- سعی کنید خواب مناسبی داشته باشید تا به شما در کاهش خستگی کمک کند.
- یادگیری برخی از تکنیکهای آرامسازی ممکن است به شما کمک کند. سعی کنید هر روز خصوصاً قبل از خوابیدن کاری را انجام دهید که برای شما آرامش بخش است.
- دوش آب گرم یا اعمال گرما با بطری آب گرم ممکن است به کاهش درد و سفتی کمک کند.
- تمرین مراقبه میتواند به شما کمک کند.
- فعالیتهای اجتماعی خود را ادامه دهید و سعی کنید با دوستان و خانواده خود در ارتباط باشید. درد طولانیمدت میتواند موجب احساس انزوا شود و روحیه شما را از بین ببرد. بنابراین سعی کنید به انجام کارهایی بپردازید که برای شما لذتبخش هستند.
رژیم غذایی
بسیاری از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا، احساس میکنند که برخی از غذاها میتوانند علائم آنها را تشدید کنند، به ویژه اگر دچار سندرم روده تحریکپذیر (IBS) نیز باشند. برای این افراد، تهیه یک دفتر وقایع روزانه و ثبت غذاهای مصرفی و علائمی که پس از مصرف آنها تجربه میکنند، میتواند مفید باشد. همچنین، امتحان یک رژیم غذایی چالشی که در طی آن خوردن یک ماده غذایی خاص برای مدت زمان مشخص متوقف میشود و سپس مجدداً به رژیم اضافه میشود تا تأثیر آن بر روی علائم مشاهده شود، میتواند به افراد کمک کند تا مواد غذایی مورد علاقه و مناسب برای خود را شناسایی کنند.
حتماً اطمینان حاصل کنید که در حین انجام این برنامه، مواد مغذی ضروری به اندازه کافی مصرف شده و یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوهها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی را رعایت کنید.
برای افرادی که با درد و خستگی دست و پنجه نرم میکنند، تهیه وعدههای غذایی مغذی ممکن است سخت باشد. در این صورت، میتوانند وعدههای غذایی کوچک را به طور مداوم در طول روز مصرف کنند. همچنین، صبحانهای حاوی مقدار کافی پروتئین و کربوهیدرات آهسته رهش میتواند به آنها انرژی لازم برای انجام کارهای روزمره را فراهم کند، حتی در صورت احساس درد و خستگی.
ورزش
اگر شما دچار فیبرومیالژیا هستید، انجام تمرینات ورزشی روزانه بسیار مهم است. این کار میتواند به کاهش درد و سفتی، افزایش قدرت بدنی و بهبود دامنه حرکتی شما کمک کند. همچنین، ورزش باعث افزایش احساس تندرستی در شما میشود.
ورزش هوازی که باعث میشود تنفس سختتر و سریعتر شود، ورزش مقاومتی (تقویتکننده) برای تقویت عضلات و محافظت از مفاصل، و تمرینات کششی برای افزایش انعطافپذیری، همه از انواع ورزشهایی هستند که برای افراد مبتلا به فیبرومیالژیا مفید هستند.
برای دریافت نکاتی در مورد نحوه انجام ورزشی ایمن و مؤثر، میتوانید از پزشک خود مشورت بگیرید یا به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید. این اقدام به شما کمک میکند تا با شروع آرام و تدریجی به یک فعالیت روزانه بپردازید. پیادهروی یا تمرینات ورزشی در آب هر دو برای شروع مناسب هستند. باید صبور باشید، زیرا ممکن است در ابتدا احساس درد و خستگی بیشتری کنید، اما به تدریج این احساس کاهش خواهد یافت.
فعالیتهای دیگری مانند یوگا و تایچی که ترکیبی از تمرینات ورزشی و آرامبخشی هستند، نیز ممکن است به بهبود برخی از علائم فیبرومیالژیا، به ویژه مشکل خواب، کمک کنند.
درمان رفتار شناختی
در صورت ابتلا به فیبرومیالژیا نوعی درمان گفتاری به نام درمان رفتار شناختی (CBT) به شما کمک خواهد کرد. این درمان در به چالش کشیدن افکار، احساسات و رفتارهای منفی و چگونگی مدیریت درد به شما کمک میکند. جهت انجام درمان میتوانید به درمانگر رفتار شناختی مراجعه کنید.
داروها
داروها میتوانند برای برخی از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا بسیار مفید باشند. اما در عین حال نیز ممکن است برای همه مفید نباشند و برخی بیماران نمیتوانند با عوارض جانبی داروها کنار بیایند. پزشک در خصوص گزینههای در دسترس و بهترین داروها با شما صحبت خواهد کرد.
داروهایی که ممکن است برای کاهش علائم فیبرومیالژیا استفاده شوند عبارتند از:
- مسکنها. ممکن است مسکنهای بدون نسخه مانند پاراستامول و ایبوپروفن برای تسکین درد به خصوص اگر دچار آرتروز نیز هستید، مؤثر باشند. اگر این داروها برای شما مفید نباشند، پزشک عمومی ممکن است شما را به کلینیک درد ارجاع دهد یا داروهای قویتری را تجویز کند. ممکن است مسکن قویتری به نام ترامادول به شما پیشنهاد شود. اما تنها برای مدت کوتاهی میتوانید از ترامادول استفاده کنید زیرا ممکن است برای برخی از افراد اعتیادآور باشد.
- داروهای ضد افسردگی. این داروها میتوانند به تسکین درد و بهبود خواب برخی از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا کمک کنند.
- داروهای ضدتشنج. این داروها معمولاً برای درمان صرع استفاده میشوند. اما داروهای ضد تشنجی مانند پرگابالین و گارباپنتین نیز ممکن است در درمان فیبرومیالژیا کمک کنند. این داروها قادر به تسکین درد و بهبود خواب در برخی افراد هستند.
در برخی مواقع پزشکان داروهای ضد افسردگی یا ضدتشنج را برای بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا تجویز میکنند. این نوع استفاده از داروها آف-لیبل نامیده میشود. آف-لیبل به معنای تجویز دارو برای مصرفی فراتر از مصرف رسمی تأییدشده میباشد. پزشکان میتوانند به طور قانونی این کار را انجام دهند. اما در این صورت در راهنمای دارو به مورد فیبرومیالژیا اشاره نشده است.
به یاد داشته باشید که همیشه راهنمای داخل جعبه دارو را به دقت مطالعه کنید. اگر در مورد مصرف دارو سوالی دارید از داروساز خود سؤال کنید.
پیشآگهی
فیبرومیالژیا میتواند یک بیماری کوتاهمدت یا طولانیمدت باشد. این روند میتواند زندگی را بسیار سخت کند اما منجر به کوتاه شدن عمر نخواهد شد. در بعضی موارد علائم پس از چند ماه کاهش مییابند یا برطرف میشوند. با این حال در بسیاری از موارد فیبرومیالژیا یک بیماری دائمی (مزمن) است که شدت آن نوسان دارد. تأثیر فیبرومیالژیا بر کیفیت زندگی شما شدید خواهد بود.
