تنگی نفس به هر گونه احساس ناخوشایند در فرآیند تنفس گفته می‌شود. این ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد، اما معمولاً با علائم ساده شروع می‌شود و نه بیماری است و نه نشانه‌ای از بیماری است و انواع مختلفی دارد. برای مثال، یک خانم جوان که تازه ازدواج کرده و با احساس شدید تنگی نفس مراجعه می‌کند، با بررسی قلب و ریه‌ها، ممکن است مشخص شود که تنگی نفس او تنها ناشی از استرس عصبی است که باعث شده است این علائم را نشان دهد. اصولاً همیشه نشانگر بیماری ریوی نیست، گاهی اوقات افرادی که کم‌خونی دارند نیز ممکن است دچار تنگی نفس شوند و با رفع کم‌خونی، تنگی نفس آن‌ها رفع می‌شود. علت بروز تنگی نفس با ویژگی‌های فردی مانند شرایط سنی، جنسیت، مدت و نوع آن، سابقه بیماری خانوادگی فرد و تاریخچه‌ای که فرد در شرح حال و معاینه‌اش بیان می‌کند، ارتباط دارد. اگر تنگی نفس همراه با درد قفسه سینه، به ویژه وقتی کوتاه مدت و همراه با خلط و ترشحات ریوی باشد، جدی گرفته شود. شخصی که سابقه‌ای ندارد و ناگهان دچار این عارضه می‌شود، نیز باید بیماری خود را جدی بگیرد، حتی اگر بعد از چند ساعت بهبود یابد. همچنین باید به یاد داشت که اگر تنگی نفس همراه با علائم کاهش وزن، خلط خونی و درد قفسه سینه باشد، حتماً به پزشک مراجعه شود.
علت
تنگی نفس در حال فعالیت
۱-انسداد تعدادی از لوله های کوچک تنفسی
۲- تنگی مجاری تنفسی
۳- وجود معایبی در عضلات تنفسی
۴- وجود نواقصی در بافت شش ها که اندامهای تنفسی می باشند.
۵- نارسایی قلبی
تنگی نفس در حال استراحت
۱- نارسایی قلبی
۲- بیماریهای ریوی
الف)سینه پهلو
ب)آسم های مختلف
ج)برونشیت
د)تجمع اخلاط در داخل ششها که این اخلاط ممکن است گرم باشند یا رطوبی و بلغمی سرد مزاج
انواع تنگی نفس
– کوششی
این نوع از این بیماری گاه حالت کوششی پیدا می‌کند، یعنی با فعالیت و کوشش بدنی فرد ارتباط مستقیم دارد. انسان به طور طبیعی اگر به شدت و بدون آمادگی قبلی ورزش کند و یا مسافت طولانی را بدود، این نوع از بیماری را تجربه خواهد کرد. در افراد مبتلا به برخی بیماریهای قلبی مانند مشکلات دریچه‌ای یا نارسایی قلبی ، تنگی نفس با فعالیتهای کمتری ایجاد می‌شود. به گونه ای که حتی در موارد شدید بیماری، راه رفتن عادی و انجام کارهای اولیه با تنگی نفس همراه می‌شود. در شدید ترین نوع ، بیمار حتی در حالت استراحت و خوابیده نیز دچار این بیماری می باشد.
– ارتوپنه
نوع دیگری ان در حالت دراز کش و خوابیده ایجاد می گردد که در طب به آن “ارتوپنه” می‌گویند. یعنی قلب فرد به حدی نارساست که نمی تواند خون موجود در ریه‌ها را تخلیه کند و فرد مجبور است با کمک گرفتن از نیروی جاذبه این کار را انجام دهد. به همین جهت بیماران مبتلا به نارسایی قلب ، هنگام خواب زیر سرشان دو یا چند بالش می‌گذارند. به عبارت دیگر وقتی این افراد دراز می‌کشند، ریه فرد در آب بدن غرق می‌شود و احساس خفگی به وی دست می‌دهد. در این صورت بیمار جهت تنفس راحت باید بنشیند.
– حمله ای شبانه
یک نوع دیگر از نارسایی قلبی وجود دارد که به شکل حملات شبانه ظاهر می‌شود. در این حالت، بیمار مبتلا به نارسایی قلبی، چندین ساعت پس از خواب، به طور ناگهانی با حالت خفگی از خواب می‌پرد و به پنجره می‌رود تا با نفس کشیدن در هوای آزاد، به خود کمک کند. در افرادی که دچار نارسایی قلبی و ورم پا هستند، آب‌های جمع شده در پاها طی شب به تدریج تخلیه می‌شود و به سوی ریه‌ها می‌رود تا در آنجا جمع شود. این تجمع مایعات اضافه در ریه‌ها باعث می‌شود فرد دچار حالت خفگی شود و نفسش تنگ شود که این وضعیت یکی از علائم بیماری قلبی است.
علاوه بر این، در بیماری‌هایی مانند آسم و برونشیت مزمن، فرد ممکن است با حالت تنگی نفس از خواب بیدار شود. در آسم، فرد با سابقه‌ای قبلی، بعد از نیمه شب دچار حمله می‌شود و با استفاده از اسپری‌های گشادکننده مجاری تنفسی بهتر می‌شود. در برونشیت مزمن نیز، این حمله تنفسی در پاسی از شب بروز پیدا می‌کند و با دفع خلط، تنگی نفس بیمار برطرف می‌شود.
– بازدمی
اشکال در خارج کردن هوا از ریه‌ها ،هوا براحتی به داخل ریه می رود ولی خروج آن مشکل است. از آنجا که بیمار هوا را به سختی به بیرون می‌راند، صدای خس خس ایجاد می کند که به آن تنفس آسمی گفته می شود.
درمان تنگی نفس
این بیماری باعث تغییر تنفس فرد از حالت عادی به تند و سریع می‌شود، مانند وضعیتی که کسی بلافاصله پس از دویدن ایستاده باشد. بسیاری از بیماریهای ریوی، از جمله مشکلات انسدادی ریه، به ویژه بیماری آسم، می‌تواند باعث تنگی نفس شود. ذات الریه نیز از دیگر عوارض ریوی است که ممکن است با این بیماری همراه باشد. برای درمان این بیماری، علاوه بر استفاده از داروها، باید نکات دیگری نظیر انجام ورزش‌های سبک تحت نظر پزشک متخصص برای تقویت عضلات تنفسی را رعایت کرد. همچنین، حجم غذایی مصرفی باید سبک و کم باشد و از غذاهای مقوی در مقدار کم استفاده شود. مصرف انواع گوشت‌های حلال مانند گوشت پرندگان و دل حیوانات برای این بیماران بسیار مفید است. از سبزیجات مفید می‌توان به آویشن، نعناع، کرفس، شوید، چغندر، برگ ترب و کدو حلوایی اشاره کرد. همچنین، خشکبارهایی نظیر بادام شیرین، پسته، انجیر خشک و ادویه‌جاتی مانند زیره، سیاه دانه، دارچین، زعفران و زنجبیل نیز برای بیماران مبتلا به تنگی نفس مفید است.
را های پیشگیری
شواهد مربوط به اثربخشی اقدامات لازم برای جلوگیری از پیشرفت آسم اندک است. برخی از این اقدامات نویدبخش هستند از جمله، محدود کردن قرار گرفتن در معرض دود سیگار چه در رحم و چه پس از زایمان و تغذیه با شیر مادر. قرار گرفتن در معرض حیوانات خانگی در دوره‌های دیگر زندگی بی‌نتیجه بوده است و تنها توصیه می‌شود اگر فرد دارای علائم آلرژیک به حیوانات خانگی است، حیوانات خانگی در خانه نگهداری نشوند. محدودیت‌های رژیم غذایی در دوران بارداری و یا در هنگام تغذیه با شیر مادر مؤثر نبوده‌اند و در نتیجه توصیه نمی‌شوند.ممکن است کاهش یا حذف ترکیباتی در محل کار که افراد به آن‌ها حساس هستند، مؤثر باشد.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)