درد سیاتیک کمر و پا با چه روش هایی درمان میشود؟

تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از افرادی که کمردرد دارند، از مشکل سیاتیک نیز رنج می­برند. با اینکه سیاتیک می­تواند دردناک و مخرب باشد، اما افرادی که با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند، بین ۶ تا ۱۲ هفته با درمان مناسب، بهبود خواهند یافت. اگر شما فکر می­کنید که ممکن است از درد عصب سیاتیک رنج ببرید، این راهنما به شما کمک خواهد کرد تا با سیاتیک، انواع آن، عوامل ایجاد، علائم و گزینه های درمانی آن آشنا شوید.

سیاتیک چیست؟

درد سیاتیک در اثر اذیت شدن عصب سیاتیک که بلندترین عصب موجود در بدن است، به وجود می­ آید. عصب سیاتیک از کمر شما آغاز شده، از هر کدام از باسن های شما عبور و تا انتهای انگشتان هر پا ادامه پیدا میکند. هنگامی که یک شخص از درد سیاتیک رنج می­برد، در حدفاصل این مسیر، دردی را تجربه می­کند. شدت این درد می­تواند در اشخاص متفاوت باشد. شما ممکن است درد را در مسیر این عصب احساس کنید، یا ممکن است دردی سوزناک را از حدفاصل کمر تا انتهای پای خود احساس کنید.

در بیشتر موارد، درد سیاتیک فقط یک سمت از بدن شما را تحت تأثیر قرار خواهد داد. در حالی که درد سیاتیک نیاز به تشخیص و درمان دارد، معمولاً نشانه ای از یک مشکل پزشکی اساسی می­باشد. برای انجام درمان درست در حین انجام فرآیند بهبودی، پزشک شما باید نوع و عامل این وضعیت را تشخیص دهد.

انواع متفاوت درد سیاتیک

دو دسته بندی گسترده برای درد سیاتیک وجود دارد که سیاتیک عصبی و سیاتیک اشاره ای هستند.

• عصبی: سیاتیک عصبی هنگامی اتفاق می افتد که در آن عصب سیاتیک تحت فشار قرار می­گیرد و این مورد می­تواند به دلایل مختلفی به وجود آید. این نوع از سیاتیک، اغلب همراه با درد پا (که بدتر از کمردرد است)، به وجود می آید. شخصی که از سیاتیک عصبی رنج می­برد، ممکن است با علائمی مانند بی­حسی و ضعف عضله نیز درگیر باشد.
• اشاره ای: سیاتیک اشاره ای در اثر ایجاد یک مشکل در ناحیه ای از بدن و در نزدیکی عصب سیاتیک، به وجود می آید. به عنوان مثال، مشکل موجود در ستون فقرات یا لگن می­تواند عامل ایجاد درد در مسیر عصب سیاتیک باشد. شخصی که از سیاتیک اشاره ای رنج می­برد، بعید است که علائم بی­حسی و ضعف عضلات که همراه با سیاتیک عصبی به وجود می آیند را تجربه کند.

داخل دو دسته بندی بزرگ درد سیاتیک، متخصصان پزشکی می­توانند وضعیت آن را تا منشأ ایجاد درد دنبال کنند. در زیر، سه ناحیه متداول که می­تواند باعث ایجاد درد سیاتیک شود، توضیح داده شده است.

• ریشه عصبی L4: این ناحیه به مهره L4 به قسمت پایین ستون فقرات شما اشاره دارد. مهره L5 می­تواند بر روی مهره L4 بلغزد و منجر به درد عصب سیاتیک شود. آن دسته از افراد با مشکل سیاتیک در ریشه عصبی L4، ممکن است درد را در ناحیه پا و پایین آن تجربه کنند.
• ریشه عصبی L5: اگر ریشه عصبی L5 در حال ایجاد مشکل باشد، درد سیاتیکی که شما احساس می­کنید، می­تواند تا بالای پا و درون انگشتان شما، گسترش پیدا کند.
• ریشه عصبی S1: مهره S1 در قسمت پایین ستون فقرات قرار دارد. در درد سیاتیکی که شامل این ریشه عصبی باشد، شما ممکن است متوجه دردی در بیرون پای خود شوید.

دلایل ایجاد درد سیاتیک

چند دلیل مختلف و اساسی می­تواند باعث به وجود آمدن درد سیاتیک شود. در زیر به بررسی متداول­ترین مقصران می­پردازیم.

 بیماری دژنراتیو (فرسایشی تخریبی) دیسک

بیماری دیسک دژنراتیو یک پدیده طبیعی است که با بالاتر رفتن سن افراد اتفاق می افتد. تقریباً ۹۵ درصد افراد تا سن ۵۰ سال به مشکلات دژنراتیون ستون فقرات دچار می شوند. دیسک های ستون فقرات وظیفه جذب شوک های ناشی از ضربه را در حرکت روزانه دارند. با افزایش سن، دیسک ها به دلیل عواملی مانند خشک شدن و ترک خوردن، فرسوده می شوند. این وضعیت ممکن است به درد دچار شود که به آن بیماری دژنراتیو دیسک گفته می شود. دیسک های فرسوده می توانند به فشار روی ریشه های عصبی منجر شده و درد سیاتیک ایجاد کنند. درد ناشی از بیماری دژنراتیو دیسک ممکن است متغیر باشد و پزشک ممکن است از طریق سوالات، آزمایشات فیزیکی و تصاویر پزشکی مانند اشعه X یا MRI، این بیماری را تشخیص دهد.

فتق (بیرون زدگی) دیسک

فتق های دیسک می­توانند در بالا/پایین ستون فقرات شما رخ دهند. اگر بیرون زدگی یک دیسک باعث ایجاد علائم درد سیاتیک شود، به احتمال زیاد، این مورد در ناحیه کمر، یا در قسمت پایین ستون فقرات اتفاق خواهد افتاد. دیسک­های موجود در ستون فقرات شما دارای مرکزی نرم­تر (که باعث ایجاد پوشش می­شود) و محوطه بیرونی سخت­تری می­باشند. هنگامی که یک دیسک بیرون می­زند، بخشی از مرکز نرم آن به قسمت بیرونی فشار وارد می­کند. این عمل، موجب اذیت شدن عصب­ها در ستون فقرات شما شده و درد سیاتیک را به وجود می آورد. برای مثال، یک دیسک بیرون زده در ناحیه کمری ستون فقرات، به احتمال زیاد در پای شما ایجاد درد خواهد کرد. شما همچنین ممکن است احساس گزگز کردن، بی­حسی یا حتی ضعف را به علت فشار بر روی عصب­ها تجربه کنید. علائم شما ممکن است کم و بیش و با توجه به محل قرارگیری ستون فقرات شما، شدت پیدا کند.

شکستگی ناشی از فشار

به یک شکستگی ناشی از فشار در ستون فقرات، اسپوندیلولیزیس (Spondylolysis) نیز گفته می­شود. این نوع از آسیب­دیدگی در ورزشکاران جوان بسیار متداول است، ولی برای اشخاص در هر سنی می­تواند رخ دهد. مهره پنجم در ستون فقرات شما، آسیب­پذیرترین مهره نسبت به اسپوندیلولیزیس می­باشد. فشار مداوم بر روی مهره می­تواند منجر به ترک خوردن آن بر روی یک یا هر دو سمت شود. هنگامی که این مورد اتفاق می افتد، شما ممکن است درد سیاتیک را تجربه کنید. اسپوندیلولیزیس همچنین می­تواند وضعیت دیگری را به نام اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) را به وجود آورد. وضعیت دوم هنگامی اتفاق می افتد که مهره ترک خورده برای قرار گرفتن در جای خود، خیلی ضعیف شده باشد و شروع به سُر خوردن بر روی مهره پایین خود کند. هنگامی که این مورد اتفاق می افتد، مهره ای که از جا در رفته است، می­تواند عصب­های ستون فقرات را اذیت کند و منجر به ایجاد درد سیاتیک شود.

تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی که ناحیه کمری ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می­دهد، نیز می­تواند منجر به ایجاد درد سیاتیک شود. تنگی کانال نخاعی کمری هنگامی اتفاق می افتد که در آن فضای طبیعی اطراف نخاع شما باریک می­شود. این وضعیت به طور کلی، در اثر بالارفتن سن به وجود می آید، ولی تنگی کانال نخاعی می­تواند در بعضی مواقع مادرزادی باشد. هنگامی که تنگی کانال نخاعی کمری باعث باریک شدن فضای اطراف ستون فقرات شود، فشار بر روی نخاع و عصب­ها افزایش پیدا خواهد کرد. این فشار می­تواند درد سیاتیک را به وجود آورد، زیرا بر روی عصب سیاتیک در ناحیه بالای کمر و تمام مسیر آن به سمت پایین تا پای شخص، تأثیر می­گذارد.

فاکتورهای ریسک­دار

حال که شما بعضی از دلایل بزرگ ایجاد درد سیاتیک را می­دانید، ممکن است با خود فکر کنید که راهی برای اجتناب از این شرایط وجود دارد یا خیر. اجتناب کردن همیشه امکان­پذیر نیست، ولی به شما کمک می­کند تا فاکتورهای ریسک­دار را برای شرایطی که درد سیاتیک را به وجود می آورد، بشناسید.

• سن: بسیاری از مشکلات ستون فقرات، مانند بیماری دژنراتیو دیسک و تنگی کانال نخاعی کمری، به سن مربوط هستند. افزایس سن اجتناب­ ناپذیر است، ولی به این نکته توجه داشته باشید که در هر زمان سن شما بالاتر می­رود، ستون فقرات شما نسبت به فشار، آسیب­ پذیرتر خواهد شد.
• وزن: درد سیاتیک معمولاً در اثر فشار بر روی کمر و لگن به وجود می آید، یا بدتر می­شود. هنگامی که شما اضافه وزن داشته باشید، فشار در آن نقاط از بدن وجود خواهد داشت، به خصوص اگر میزان اضافه وزن شما در ناحیه شکمی بدن جمع شده باشد. در واقع، یک مطالعه نشان داده است که هر پوند از وزن بدن، به اندازه چهار پوند، فشار و وزن را به مفصل­ها و کمر شما اضافه خواهد کرد. علاوه بر این، اگر شما چاق باشید، مدت زمان بهبودی شما، به دلیل فشار فیزیکی وارده بر بدن، طولانی­تر خواهد بود.
• شغل: آیا در طول روز، پشت میز می­نشینید؟ آیا در کار خود، وسایل سنگین را بلند می­کنید؟ این احتمال وجود دارد که نشستن برای مدت طولانی و حمل کردن بارهای سنگین بتواند باعث ایجاد سیاتیک شود، یا در گسترش آن مشارکت داشته باشد.
• دیابت: دیابتی بودن، شما در معرض ریسک درد سیاتیک قرار می­دهد و دلیل آن، روشی است که در آن بدن شما از قند خون استفاده می­شود. بدن شما نسبت به آسیب­دیدگی­های عصبی، آسیب­ پذیرتر می­شود. این آسیب­ دیدگی، عصب سیاتیک را نیز شامل می­شود.

علائم درد سیاتیک

درد عصب سیاتیک چیست؟ همه درد­های ناحیه کمر و پا، در اثر درد سیاتیک به وجود نیامده اند. در زیر، برخی از علائم بخصوص درد سیاتیک نوشته شده است.

درد، یکی از نشانه‌های واضح سندرم سیاتیک می‌باشد و احتمالاً در یک طرف بدن حس می‌شود. این درد ممکن است تنها در ناحیه کمر و باسن شما حس شود یا از ناحیه کمر شروع شده و به طول مسیر به سمت پایین، از پشت ران تا مچ پا یا ماهیچه ساق پا، گسترش یابد. امکان دارد که درد به تمام طول پای شما هم برسد. اگر درد به پای شما گسترش یابد، ممکن است در ناحیه بیرونی پای شما یا بین انگشتان بزرگ و دوم، به دلیل سندرم سیاتیک، احساس شود. درد ممکن است به صورت شلیکی یا شدید و تند (مانند شوک الکتریکی) باشد.

علاوه بر درد، احساسات ناخوشایند دیگری مانند گزگز و بی‌حسی نیز ممکن است به درد اضافه شوند. این حس گزگز ممکن است در پا یا دست حس شود و افراد مبتلا به آن، آن را مانند سوزن‌زدن یا سوزش توصیف می‌کنند. همچنین، نواحی آسیب‌دیده بدن ممکن است بی‌حس شوند. افرادی که از سندرم سیاتیک رنج می‌برند، ممکن است در نواحی آسیب‌دیده، ضعف عضلات را تجربه کنند. به عنوان مثال، ممکن است دشواری زیادی برای بلند کردن انگشت بزرگ یا مچ پای خود داشته باشید. در موارد شدید، سندرم سیاتیک می‌تواند بر کنترل روده و مثانه تأثیر بگذارد.

علائم سندرم سیاتیک، بسته به موقعیت بدن شما، ممکن است کاهش یا افزایش یابد. به عنوان مثال، ممکن است هنگام راه رفتن یا درازکشیدن احساس راحتی بیشتری داشته باشید. به طرف مقابل، درد ممکن است هنگام نشستن یا ایستادن شما بدتر شود.

درمان درد سیاتیک

هنگامی که پزشک شما دلیل اساسی ایجاد این مشکل را تشخیص داد، پیدا کردن درمان درست برای درد سیاتیک، قدم بعدی خواهد بود. با انجام درمان، بیشتر افراد از درد عصب سیاتیک آسوده خواهند شد و کاملاً بهبود پیدا خواهند کرد. در زیر، متداول­ترین گزینه های درمانی توضیح داده شده است.

تغییرات در سبک زندگی 

نشان دادن فاکتورهای ریسک­دار که می­تواند باعث ایجاد درد سیاتیک شود و آن را تشدید کند، امکان­پذیر می­باشد.

کاهش وزن در واقع، برای تسکین درد سیاتیک بسیار مفید خواهد بود. حتی کاهش وزن به مقدار کم، می­تواند باعث کاهش التهابات و فشار بر روی عصب سیاتیک شما گردد. یک برنامه کاهش وزن با ساختار درست که باعث کاهش وزن تدریجی می­شود، بهترین گزینه برای شما است.

اگر شما مشغول کاری هستید که لازمه آن، نشستن برای مدت طولانی می­باشد، در طول کار خود می­توانید راه بروید و وقت­های استراحت کوتاهی را برای خود به وجود آورید. شما همچنین میتوانید از مدت زمانی که می­نشینید، با سرمایه گذاری بر روی یک میز کار ایستاده، کم کنید. اگر شما مقدار زیادی از زمان خود را صرف بلند کردن اجسام سنگین می­کنید، حتماً مواظب باشید که اجسام را با دقت بلند کنید و بدن خود را از آسیب­دیدگی محفوظ نگه دارید. این تغییرات در سبک زندگی، ممکن است برای ادغام شدن در برنامه شما چالش ­بر­انگیز باشد، اما انجام این کارها و ثابت نگه داشتن آنها نیز برخی اوقات می­تواند برای تسکین درد عصب سیاتیک شما، کافی باشد.

قرار دادن حرارت و سرما، می­تواند عصب اذیت شده را آرام کند و مقداری از درد را کاهش دهد.

طب سوزنی

طب سوزنی به تکنیکی گفته می­شود که در آن سوزن­هایی در گذرگاه های انرژی شما فرو می­شوند و جریان منابع را در بدن آزاد می­کنند. یک گزارش، ۱۲ مطالعه مختلف (که تأثیرات طب سوزنی را بر روی درد سیاتیک آنالیز کرده بودند) را بررسی کرد و دریافت که طب سوزنی بیشتر از داروهای غربی، در تسکین درد مؤثر است.

ورزش

شما می­توانید تعدادی از حرکات کششی ساده و ورزش­ها را در خانه انجام دهید که می­تواند به آرام کردن علائم شما کمک کند. برای مثال، کشش نقاط همسترینگ و ماهیچه های پشت ران شما، می­تواند سودمند باشد. همسترینگ­های سفت شده می­توانند فشار ناخواسته ای را بر کمر شما وارد کنند و کشیدن این ماهیچه ها می­تواند اذیت کردن کمر شما را کاهش دهد. شما همچنین میتوانید بر روی ورزش­های قوی­سازی اصلی متمرکز شوید تا بتوانید از کمر خود محافظت کنید. قوی­سازی ماهیچه های اصلی می­تواند به شما در زمان عود کردن درد سیاتیک آرامش داده و ریسک ایجاد علائم در آینده را کاهش دهد. در نهایت، ورزش­های ایروبیک، به همان سادگی راه رفتن، می­توانند به کاهش علائم درد سیاتیک کمک بزرگی کنند.

درمان فیزیکی

علاوه بر ورزش­های خانگی، پزشک شما ممکن است درمان فیزیکی را برای درد سیاتیک شما تجویز کند. متخصص فیزیکی، شما را به جریانی عادی از حرکات کششی، قوی­سازی و ورزش­های ایروبیکی، برای کاستن درد سیاتیک، راهنمایی خواهد کرد. درمان فیزیکی می­تواند به شکل­ گیری درست حالت بدنی، انعطاف­ پذیری و قوی­سازی ماهیچه های شما، کمک کند.

دارو 

در بعضی موارد از درد سیاتیک، با توجه به شدت و عامل ایجاد آن، به گزینه هایی بیشتر از درمان فیزیکی نیاز است. پزشک شما ممکن است برای درمان علائم شما، دارو تجویز کند. نمونه هایی از دارو، مانند داروهای ضدالتهاب، مواد مخدر و شل­ کننده های عضله، قادر هستند تا به درمان علائم درد سیاتیک کمک کنند. تمام این داروها می­توانند به کاهش درد مرتبط با عصب اذیت شده، کمک کنند.

تزریق استروئید 

تزریقات استروئید، یک گزینه دیگر برای درمان است و شامل تزریق کردن کورتیکواستروئیدها به طور مستقیم در نقاط آسیب­دیده می­باشد تا بتواند به کاهش التهاب و علائم همراه آن، کمک کند.

عمل جراحی 

در صورتی که تداوم ورزش، جلسات فیزیوتراپی و مصرف داروها نتواند بهبودی مشکلات و درد سیاتیک را به همراه داشته باشد، انجام جراحی ضروری می‌باشد. فردی که نیاز به جراحی دارد، ممکن است علائمی از قبیل ضعف عضلات و اختلال در عملکرد معده یا روده (که در زندگی روزانه مشکل‌ساز می‌شوند) را تجربه کند. نوع جراحی مورد نیاز بر اساس دلایل ایجاد درد سیاتیک متفاوت است. در صورت داشتن فتق دیسک کمری، ممکن است نیاز باشد تا فرآیند میکرودیسککتومی (Microdiscectomy) انجام شود که شامل برداشتن بخشی از دیسک فشاردهنده بر روی عصب و منجر به درد می‌شود. یک جراح می‌تواند این فرآیند را به صورت آندوسکوپیک و با برشی به طول یک چهارم اینچ انجام دهد. فورامینوپلاستی آندوسکوپیک (Endoscopic foraminoplasty) گزینه‌ای کم تهاجمی دیگر است که برای درمان دلایل ایجاد درد سیاتیک (مانند فتق دیسک یا بیماری دژنراتیو دیسک) استفاده می‌شود. در صورت تنگی کانال نخاعی کمری، فرآیند لامینکتومی آندوسکوپیک نیز ممکن است لازم باشد که در این فرآیند، استخوان فشاردهنده بر روی عصب و منجر به درد را برداشته می‌شود. روش ورتیفلکس (vertiflex) نیز یک گزینه کم تهاجمی دیگر برای برداشتن فشار از روی ستون فقرات است. دیسککتومی به تنهایی یا ترکیب شده با فرآیند لامینکتومی، می‌تواند باعث بهبود ۷۸ درصدی شرایط بیمار شود.

پیشگیری

این امکان وجود دارد که بتوان بعضی از عادت­های سالم را برای کاهش ریسک درد سیاتیک، حفظ کرد. ورزش یکی از قوی­ترین ابزارهای اجتنابی برای درد سیاتیک می­باشد. بر روی ورزش ماهیچه های اصلی خود، ماهیچه های موجود در ناحیه شکم خود و کمر، تمرکز کنید. قوی­سازی این ماهیچه ها به شما کمک می­کند تا حالت بدنی خوب و تنظیم خود را حفظ کنید. صحبت از حالت بدنی شد، بر روی نشستن در موقعیت درست، تمرکز کنید. همچنین به یاد داشته باشید که باید اجسام سنگین را با دقت از روی زمین بردارید. از پاهای خود، بیشتر از کمر، برای بلند کردن اجسام استفاده کنید. کمر خود را در حین بلند کردن هرگونه جسم سنگین، نچرخانید. پیروی از این عادت­ها، می­تواند به محافظت از ستون فقرات شما در برابر فشارهای ناخواسته، کمک کند.