بیماری آرتروز به دلایل مختلفی ازجمله افزایش سن و تخریب غضروف مفصل رخ می‌دهد. یکی از شایعترین نوع آرتروز، آرتریت مچ دست میباشد که این عارضه در میان زنان بیشتر از مردان اتفاق می‌افتد. از علت‌های اصلی آرتروز مچ دست میتوان به انجام کارهای تکراری و پشت سرهم، فشار آوردن بیش از حد به مچ، آسیب دیدگی و پوکی استخوان اشاره کرد. آرتروز معمولاً با درد، التهاب مفصل و کاهش قدرت عضلات همراه است. خوشبختانه با تشخیص زودهنگام میتوان از بروز این مشکل پیشگیری کرد. در ادامه مطلب روشهای درمان آرتروز مچ دست توضیح داده شده است.
انواع آرتروز مچ دست
همان‌گونه که در ابتدای مطلب خواندید، آسیب مفصل و تاندون مچ دست از شایعترین علل آرتروز به شمار می‌آیند. انواع آرتروز مچ دست در این قسمت توضیح داده‌شده است:
استئوآرتریت مچ دست
بسیاری از آسیب‌های مچ دست، مانند شکستگی‌ها و رگ به رگ شدن‌ها، به‌راحتی بهبود می‌یابند. اگرچه، آنها می‌توانند بعداً در طول زندگی به بروز مشکلاتی منجر شوند. این آسیب‌دیدگی‌ها، آناتومی مچ را به‌اندازه‌ای تغییر می‌دهد که آن قسمت‌ها دیگر به‌راحتی و یکنواخت با هم کار نکنند. تغییرات ناشی از این آسیب‌ها باعث ساییدگی‌های زیادی در مفاصل مچ دست میشود. با گذشت زمان، این فرسایش باعث تخریب بافت‌های مفاصل می‌گردد و منجر به ایجاد آرتروز مچ میشود. پزشکان ممکن است این نوع از ساییدگی و فرسایش را، آرتریت پس از سانحه نیز بنامند.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی مچ دست، یک بیماری است که در آن پوشش روی مفصل واقع در مچ دست شما متورم میشود، به بافت‌های اطراف حمله کرده و مواد شیمیایی تولید می‌کند که به سطح مفصل حمله می‌کنند و آن را تخریب و از بین می‌برد. این بیماری معمولاً در سنین میان‌سالی آغاز میشود. بدون درمان مناسب، آرتریت روماتوئید می‌تواند به یک بیماری مزمن و ناتوان‌کننده تبدیل شود.
آرتریت روماتوئید، یک بیماری ارثی نیست. محققان معتقدند که برخی افراد ژن‌هایی دارند که آنها را مستعد ابتلا به این بیماری می‌کند. البته افراد دارای این ژن‌ها خودبه‌خود دچار آرتریت روماتوئید نمی‌شوند. معمولاً عوامل تحریک کننده‌ای مانند عفونت یا عامل محیطی وجود دارد كه ژن مرتبط با آرتریت روماتوئید را فعال می‌کند. هنگامی که بدن در معرض این عوامل محرک قرار می‌گیرد، سیستم ایمنی بدن به پاسخی نامناسب می‌دهد و در نتیجه باعث بروز آرتریت روماتوئید میشود.
اگر به آرتریت روماتوئید مبتلا هستید، رباط‌ها و کپسول‌های مفصلی‌تان، به ساختارهای محافظتی ضعیف‌تری تبدیل می‌شوند. فرسایش غضروف مفصلی، همراه با تغییراتی در رباط‌ها یا لیگمانها، منجر به ناهنجاری و کنتراکتور (کوتاه شدگی غیرطبیعی عضله یا زردپی) در دست میشود. با پیشرفت بیماری، درد و ناهنجاری افزایش می‌یابد.
علائم آرتروز مچ دست
نشانه‌های هشداردهنده آرتروز که در صورت بهتر نشدن هر یک از آنها پس از یک هفته، باید به پزشک مراجعه کرد:
- درد از جمله علائم اصلی آرتروز در هر مفصل است. در ابتدا، درد فقط با انجام فعالیت به وجود می‌آید. البته بیشتر اوقات درد هنگام انجام فعالیت کاهش می‌یابد، اما پس از متوقف کردن فعالیت، درد و خشکی بیشتر میشود. هرچه شرایط بدتر شود، ممکن است حتی هنگام استراحت، احساس درد کنید. درد ممکن است در خواب اختلال ایجاد کند.
- مفاصل مچ دست ممکن است متورم شود. مایعاتی ممکن است در مچ دست شما انباشته شود و احساس خشکی در مچ دست کنید، خصوصاً بعد از استفاده از آن. هنگامی‌که تمام غضروف مفصلی از روی سطح مفصل کاملاً فرسوده میشود و از بین می‌رود، هنگام حرکت مچ دست ممکن است متوجه صدای فشرده شدن شوید. پزشکان آن را صدای مفاصل یا کریپتاسیون (خش‌خش کردن مفاصل بر روی‌هم) می‌نامند.
- در نهایت آرتروز بر حرکت مچ دست تأثیر می‌گذارد. مفصل مچ دست خشک میشود. حرکات خاصی دردناک می‌شوند. ممکن است در هنگام بلند کردن اجسام در موقعیت‌های خاص نتوانید به مفصلتان اعتماد کنید. این امر به این دلیل است که یک رفلکس درد هنگام قرار دادن مفصل در وضعیتی که باعث درد میشود عضلات را منجمد می‌کند. این حالت بدون هشدار اتفاق می‌افتد و در نهایت ممکن است هر چه را که در دست دارید، از دستتان بیفتد.
تشخیص آرتروز دست
تشخیص آرتروز مچ دست با بررسی سابقه پزشکی شروع میشود. پزشک در مورد درد شما، چگونگی تداخل آن با زندگی روزمره و اینکه آیا کسی در خانواده شما چنین مشکلی را داشته است سؤال خواهد کرد. حتماً به پزشک در مورد هرگونه آسیب‌دیدگی که در مچ دستتان داشته‌اید، حتی اگر سال‌ها پیش اتفاق افتاده باشد، اطلاع دهید.
پزشک سپس مفصل مچ دست و احتمالاً سایر مفاصل بدنتان را معاینه می‌کند. هنگامی‌که او مفاصلتان را حرکت می‌دهد یا مچ دست دردناکتان را بررسی می‌کند، دردی احساس کنید؛ اما باید تحمل کنید تا پزشک ببیند که مچ دست شما چگونه حرکت می‌کند، چگونه در تراز وسط قرار می‌گیرد و دقیقاً در کدام قسمت صدمه دیده است.
احتمالاً شما نیاز به گرفتن عکس رادیولوژی دارید. عکس‌برداری رادیولوژی معمولاً بهترین روش برای دیدن آنچه برای استخوان‌های شما اتفاق افتاده است، خواهد بود. تصاویر رادیوگرافی می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا آسیب را ارزیابی کرده و نحوه تغییر مفصل شما با گذشت زمان را ردیابی کند. رادیوگرافی‌ها همچنین می‌تواند به پزشک شما در تخمین میزان غضروف مفصلی باقی‌مانده کمک کند.
اگر در مورد علت ایجاد آرتروز شما، همچنان شک و شبه ای وجود دارد، پزشک ممکن است آزمایش خون را توصیه کند. آزمایش خون می‌تواند برخی بیماری‌های سیستمیک مانند آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) را نشان دهد.
برای درمان آرتروز دست چه باید کرد؟
روشهای درمانی بسیاری برای کاهش درد و التهاب ناشی از آرتروز مچ دست وجود دارد که هر کدام از این شیوهها نسبت به میزان آسیب‌دیدگی مفصل دست و شرایط فیزیولوژیکی بیمار متفاوت است: با استفاده از روشهای درمانی و برخورداری از شرایط طبیعی و امکاناتی که در اختیار شما قرار گرفته است،
داروها
برای درمان علائم آرتروز مچ دست، باید داروهایی را مصرف کرد، اما این داروها متأسفانه نمی‌توانند غضروف مفصل را ترمیم کنند و یا آسیب مفاصل را برگردانند. رایج‌ترین داروها برای آرتروز مچ دست، داروهای ضدالتهاب است که بدن را از تولید مواد شیمیایی که باعث تورم مفاصل و درد می‌شوند، بازمی‌دارند. نمونه‌هایی از داروهای ضدالتهاب شامل داروهایی مانند Aleve (ناپروکسن) و Advil و Motrin (ایبوپروفن) می‌باشند.
پزشک شما ممکن است مکمل‌های غذایی یا “مواد مغذی” مانند گلوکوزامین و کندرویتین تجویز کند غذا داروها (Nutraceuticals) دارو نیستند بلکه ترکیباتی هستند که «بلوک ساختاری” غضروف‌ها را تشکیل می‌دهند.
همچنین ممکن است از تزریق برای درمان آرتروز و روماتیسم دست استفاده شود. این تزریق‌ها معمولاً حاوی مواد بی‌حسی طولانی‌مدت و یک استروئید هستند که می‌توانند درد را برای هفته‌ها تا ماه‌ها تسکین دهند. این تزریق‌ها به خاطر عوارض جانبی احتمالی مانند سفید شدن پوست، ضعیف شدن تاندون‌ها و رباط‌ها و عفونت ممکن است در دفعات محدودی انجام شوند.
فیزیوتراپی مچ دست
خدمات توانبخشی، مانند فیزیوتراپی و کاردرمانی، نقش اساسی در برنامه درمانی برای آرتروز مفاصل مچ دست دارند. هدف اصلی درمان، کمک به بیمار در یادگیری چگونگی کنترل علائم و به حداکثر رساندن سطح سلامتی مچ میباشد. در این برنامه‌های درمانی، روش‌هایی را برای تسکین درد و علائم خود یاد خواهید گرفت. ممکن است استراحت، استفاده از گرما یا آتل برای شما توصیه شود.
- استراحت دوره‌ای می‌تواند به مفاصل و همچنین تاندون‌های موجود در دست، زمان موردنیاز برای بازیابی را فراهم کند. به عنوان مثال، افرادی که کار تایپ انجام می‌دهند، ممکن است نیاز به استراحت منظم داشته باشند یا کار خود را در فواصل منظم تقسیم کنند و در هر دو یا سه ساعت کار، مدت‌زمانی را استراحت کنند.
- استفاده از گرما، چه با کمپرس گرم باشد یا با حمام دست با موم پارافین، می‌توانند مفاصل آسیب دیده را تسکین دهند. گرما با گرم کردن مایع مفصلی چسبناک موجود در هر کپسول مفصل، می‌تواند به حفظ انعطاف‌پذیری دست کمک کند.
- آتل‌بندی: پزشک ممکن است اسپلینت یا همان آتل‌بندی را تجویز کند که می‌تواند به محافظت از مفصل کمک کند تا استرس ایجاد شده‌ی ناشی از استفاده مکرر و فعالیت‌های روزمره بر روی دست را کاهش دهد. آتل‌ها معمولاً در دوره‌هایی که مفاصل درد می‌کنند، استفاده می‌شوند و به اندازه‌ای کوچک هستند که وقتی آنها را پوشیده‌اید، میتوان از دست استفاده کرد.
- تمرینات تقویت‌کننده برای کل دست و کف دست، باعث استحکام مچ دست و محافظت از مفصل آن ناحیه در مقابل شوک و استرس میشود. درمانگر شما نکاتی را در مورد نحوه انجام کارهای خود با وارد کردن فشار کمتر بر روی مفصل به شما می‌گوید.
تمریناتی برای آرتروز مچ دست
برخی تمرینات مچ دست با بهبود گردش خون و دامنه حرکتی شما می‌توانند در کاهش درد آرتروز به شما کمک کنند، از جمله:
حرکات چرخشی مچ دست
مچ دستتان را روی یک سطح صاف مانند یک میز قرار دهید که کف دستان به سمت پایین باشد. مچ دستان خود را بچرخانید تا کف دستان شما به سمت سقف بچرخد و سپس آن را به سمت پایین برگردانید تا صاف بر روی میز قرار بگیرد. این یک چرخش کامل است. این حرکت را ده بار تکرار کنید.
حرکت دایره‌وار مچ دست
مچ دستان خود را روی یک سطح صاف مانند یک میز قرار دهید و دستان خود را از لبه‌ی میز آویزان کنید. مچ دست خود را به‌صورت یک دایره‌ی کامل و در جهت عقربه ساعت حرکت دهید، سپس جهت را تغییر دهید و مچ دست را به‌صورت دایره‌ی کامل و خلاف جهت عقربه ساعت حرکت دهید. هر یک از این حرکات را پنج بار تکرار کنید.
حرکت مقاومت دست
کف دستان خود را صاف بر روی یکدیگر قرار داده و آنها را در مقابل خود نگه دارید. با کف دست راست خود بر روی کف دست چپتان فشار بیاورید و درحالی‌که سعی می‌کنید با مچ دست چپ خود مقاومت کنید، مچ دست چپ را به سمت عقب خم‌کنید. این حرکت را برای هر طرف پنج بار تکرار کنید.
تمریناتی با توپ تنیس
یک توپ تنیس را در دست خود نگه دارید و توپ را بر روی یک دیوار قرار دهید. توپ را به‌صورت حلقه‌های کوچک و در جهت عقربه ساعت حرکت دهید، سپس حرکت آن را به‌صورت حلقه‌هایی خلاف جهت عقربه ساعت تغییر دهید. برای هر دست پنج بار این حرکت را انجام دهید. سپس توپ را در دست دیگر قرار داده و حرکت را تکرار کنید.
یک تمرین مفید دیگر، گرفتن توپ تنیس در یک دست، مشت کردن دست و فشار دادن آن با زور زیاد و سپس رها کردن آن است. پنج بار توپ تنیس را به همین صورت به‌سختی فشار دهید، سپس به دست دیگر بدهید.
تمرین این طرف به آن طرف
کف دست خود را صاف بر روی یک میز قرار دهید و درست رو به جلو در مقابلتان قرار داده شوند. ساعدها را بدون حرکت نگه دارید و مچ دست خود را تا حد ممکن به سمت چپ بپیچانید، سپس تا جای ممکن به سمت راست، به‌گونه‌ای که گویا تیغه‌های برف‌پاک‌کن هستند. این حرکت را ده بار انجام دهید.
حرکت کششی مچ دست و دست
دست‌ها را در مقابل خود بکشید و کف دست‌ها را از خودتان دور نگه دارید. مچ دست خود را به سمت پایین خم کنید به طوری که نوک انگشتانتان به سمت زمین قرار دارند، سپس دستان خود را به عقب و بالا برگردانید تا به حالت شروع بازگردند. این یک نوبت از این حرکت است. این حرکت را ده بار تکرار کنید.
به منظور کاهش درد و بهبود دامنه حرکات، این تمرینات به شل شدن مفاصل خشک شده‌ی مچ دست کمک می‌کند. این تمرینات همچنین به تسکین هرگونه درد ناشی از روماتیسم مفصلی و آرتروز در مفاصل دست و انگشتان کمک می‌کنند. میتوان این حرکات را هر روز یا یک روز در میان انجام داد، اما اگر با انجام این تمرینات، احساس خستگی زیادی می‌کنید، می‌توانید از آنها کمی بکاهید.
در چه صورت آرتروز مچ دست به جراحی نیاز دارد؟
معمولاً برای درمان آرتروز دست نیازی به جراحی نیست. جراحی یک روش درمانی نیست بلکه گزینه درمانی برای افرادی است که دچار درد شدید دست و مچ دست می‌شوند و یا به دلیل آرتروز، عملکرد قابل‌توجهی از مچ دست را از دست داده‌اند و از درمان‌های دیگر به نتایج مطلوبی نرسیده‌اند. دو عمل جراحی رایج برای آرتروز مچ دست انجام میشود:
o عمل فیوژن مفصل، دو استخوان را به هم متصل می‌کند. هدف از این جراحی از بین بردن منبع درد است، اما مفصل دیگر حرکت نخواهد کرد.
o تعویض مفصل انگشت و مچ دست شامل جراحی برداشتن غضروف آسیب‌دیده و سطوح استخوانی مفصل و جایگزینی آنها با پروتز میشود. این پروتزها معمولاً از فلز و پلاستیک ساخته شده‌اند.
