بیماری شانه یخ زده یا کپسولیت چسبنده، با انقباض کپسولار در مفصل شانه ارتباط دارد. علت بیماری نامشخص است، اما می‌توان آن را به علل اولیه یا ثانویه تقسیم کرد. شروع اولیه بیماری ناشناخته است، در حالی که علت ثانویه معمولاً ناشی از آسیب یا جراحی شانه است. این بیماری بیشتر در زنان، بیماران دیابتی و افراد بین سنین ۴۰ تا ۶۵ سال رخ می‌دهد. شانه یخ زده به تدریج در سه مرحله پیشرفت می‌کند و بهبود آن زمان زیادی طول می‌کشد.
درمان بیشتر بر تسکین درد و بهبودی محدوده حرکتی شانه تمرکز دارد. فیزیوتراپیست باید به شما راهنمایی کند تا از تسریع بهبودی اطمینان حاصل کنید و محدوده حرکتی را به طور ایمن و سریع بازیابی کنید.
آناتومی مفصل شانه
برای درک بهتر شانه یخ زده، باید درک اساسی از آناتومی مفصل شانه و عملکرد این مفصل داشته باشیم. مفصل شانه از سه استخوان تشکیل شده که یک مفصل گوی و کاسه را شکل می‌دهد. آن‌ها شامل قسمت بالای بازو (هومروس یا استخوان بازو)، استخوان کتف (اسکاپولا) و استخوان ترقوه (کلاویکل) هستند. همچنین بافتی در اطراف مفصل شانه وجود دارد که همه چیز را نزدیک به هم نگه می‌دارد. به آن‌ها کپسول شانه گفته می‌شود.
حرکت مفصل شانه با درجات مختلف:
- خمیدگی شانه: ۰ – ۱۸۰ درجه
- کشش شانه: ۰ – ۴۰ درجه
- ابداکشن شانه: ۰ – ۱۸۰ درجه
- اداکشن شانه: ۰ – ۷۰ درجه
- چرخش بیرونی شانه: ۰ – ۹۰ درجه
- چرخش درونی شانه: ۰ – ۸۰ درجه
علت ایجاد شانه یخ زده چیست؟
علت دقیق ابتلای برخی از افراد به این بیماری، مشخص نیست، اما برخی از افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به شانه یخ زده هستند.
شانه یخ زده اغلب در زنان بیشتر از مردان و در سنین بین ۴۰ تا ۶۰ سالگی، بیشتر رخ می‌دهد. اگر افراد در جریان بهبودی یک مشکل پزشکی مانند سکته مغزی یا جراحی ماستکتومی داشته باشند، که مانع از حرکت بازو می‌شود، بیشتر در معرض خطر بروز این بیماری هستند.
مشکلات خاص پزشکی می‌تواند خطر بروز شانه یخ زده را افزایش دهد. اگر فردی دچار دیابت باشد، احتمال ابتلا به شانه یخ زده در او بالاتر می‌رود. حدود ۱۰% تا ۲۰% از افرادی که دچار دیابت هستند، به شانه یخ زده مبتلا می‌شوند. دیگر مشکلات پزشکی مانند بیماری قلبی، بیماری تیروئید یا بیماری پارکینسون نیز با شانه یخ زده ارتباط دارد.
چه علائمی در شانه یخ زده متداول است؟
علائم متداول شانه یخ زده درد و خشکی است که مفصل شانه را نسبت به حرکت محدود می‌کند و ممکن است باعث شود که در انجام فعالیت روزانه استفاده از مفصل شانه سخت باشد.
اگر فردی مبتلا به شانه یخ زده باشد، ممکن است درد مداوم و خفیف را در یک طرف شانه احساس کند. همچنین در عضلات شانه، که در اطراف بالای بازو پیچیده شده است، درد احساس می‌کند. ممکن است درد مشابهی در ناحیه بالای شانه وجود داشته باشد. درد می‌تواند در طول شب شدیدتر شود که خوابیدن را برای شخص سخت کند.
شانه یخ زده به طور معمول سه مرحله را طی می‌کند. هر مرحله علائم و بازه زمانی خاص خود را دارد.
مرحله شروع یخ زدن
- درد مفصل شانه (گاهی اوقات شدید)
- با گذشت زمان شدیدتر می‌شود و در طول شب، درد بیشتری احساس می‌شود.
- ممکن است ۶ تا ۹ ماه طول بکشد.
- خشکی مفصل شانه / محدودیت حرکت مفصل شانه
مرحله یخ زدگی
- درد شانه نوسان دارد اما خشکی مفصل شدیدتر می‌شود.
- حرکت مفصل شانه سخت‌تر می‌شود و در طول فعالیت‌های روزانه بسیار سخت خواهد شد.
- این مرحله می‌تواند ۴ تا ۱۲ ماه طول بکشد.
مرحله یخ‌گشایی
- محدوده حرکتی مفصل شانه به حالت طبیعی باز می‌گردد.
- این مرحله ۶ ماه تا ۲ سال طول می‌کشد.
تشخیص چگونه انجام می‌شود؟
فیزیوتراپ یا پزشک، مفصل شانه، آزمایشات جسمانی، نوع درد، سابقه پزشکی بیمار و محدوده حرکتی را ارزیابی می‌کند.
معاینات جسمانی معمولاً برای تشخیص شانه یخ زده کافی است، اما گاهی اوقات پزشک، آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی یا ام آر آی درخواست می‌دهد تا مشکلات دیگری مانند آرتروز یا پارگی تاندون شانه را که می‌تواند منجر به درد و محدودیت حرکت شود، بررسی کند.
درمان شانه یخ زده
استفاده منظم از بازوی آسیب‌دیده
عدم تحرک شانه و بازو به روند بهبودی کمکی نمی‌کند. استراحت دادن به این بخش‌های آسیب‌دیده به طور کامل، فقط شرایط را تشدید می‌کند.
یکی از متداول‌ترین عوامل شانه یخ زده کاهش یا عدم تحرک کامل است، که ممکن است ناشی از عواملی مانند شکستگی بازو، سکته مغزی، بهبودی پس از جراحی یا آسیب‌دیدگی شانه باشد. هنگامی که بازو و شانه بی‌حرکت می‌ماند، کپسولی که مفصل را پوشش می‌دهد، سخت و ضخیم می‌شود.
از طرف دیگر، اگر حرکات ورزشی آرام، که توسط پزشک یا درمانگر تجویز شده، انجام شود، می‌تواند قدرت و محدوده حرکتی شانه را بهبود ببخشد.
به وضعیت بدن و حالت خوابیدن توجه کنید
بیمارانی که دچار شانه یخ زده هستند، نسبت به کاهش کیفیت خواب آسیب‌پذیر می‌باشند، به‌خصوص هنگامی که در طول مرحله اولیه یا مرحله شروع یخ زدگی که بیشترین درد را احساس می‌شود، هستند. با این حال، داشتن مقدار خواب کافی، بهبودی را افزایش داده و التهاب نیز کاهش می‌یابد.
برای راحت بودن در هنگام خواب، می‌توانید بالشی را زیر بازوی آسیب‌دیده قرار دهید و دست‌ها را روی شکم در حالت استراحت بگذارید. اگر تمایل دارید که به پهلو بخوابید، به سمت شانه آسیب‌دیده دراز نکشید. همچنین، بازوی آسیب دیده را روی یک بالش در مقابل سینه قرار دهید، انگار که آن را در آغوش گرفتید.
در حالت ایستاده یا نشسته، وضعیت بدن مناسب داشته باشید. شانه را به سمت عقب داده و از خمیدگی یا قوز کردن خودداری کنید، تا درد تسکین یابد.
از انجام فعالیت‌هایی که منجر به درد می‌شود خودداری کنید
گرچه حرکت دادن شانه برای بهبودی و ترمیم حیاتی است، اما بهتر است از انجام حرکات کششی نامنظم و ناگهانی شانه خودداری کنید. این حرکات درد را شدیدتر کرده و کشش اضافی به عضلات وارد می‌کند.
اگر حرکاتی را که منجر به درد می‌شود ادامه دهید، تاندون‌های بازو باید سخت‌تر کار کند، که منجر به التهاب تاندون می‌شود. برخی از موارد این حرکات شامل، راه رفتن با سگ یا انجام بازی‌های برخوردی بدون تایید پزشک است. بهبودی شانه یخ زده به زمان نیاز دارد، بنابراین برای ترمیم آسیب عجله نداشته باشید.
داروها
داروها در روند درمان نقش دارند و شامل داروهای مسکن، ضدالتهاب و گاهی اوقات داروهایی برای کمک به بهبود خواب است. گروه‌های دارویی زیادی وجود دارد که تاثیرگذاری آن‌ها در بین افراد متفاوت است.
درمان با فیزیوتراپی
یکی از بخش‌های حیاتی در روند درمان شانه یخ زده، فیزیوتراپی است. نقش فیزیوتراپیست بستگی به مرحله بیماری شانه یخ زده دارد. او تمریناتی را به شما آموزش می‌دهد که بر کشش کپسول مفصل شانه تمرکز دارد. هنگامی که وضعیت شما بهبود می‌یابد، می‌توانید تمرینات تقویتی را انجام دهید.
اگر دچار شانه یخ زده هستید، حتماً باید در تمامی جلسات فیزیوتراپی شرکت کنید تا روند بهبودی ادامه یابد. جلسات اولیه نیز بسیار مهم هستند، زیرا در این جلسات مشکل شما ارزیابی می‌شود و تمرینات به شما آموزش داده می‌شود. با راهنمایی درمانگر، یاد می‌گیرید که هنگام انجام ورزش در خانه، چگونه از فشار بیش از حد به شانه جلوگیری کنید. همچنین، بدون تایید پزشک و فیزیوتراپ، به مرحله بعد و انجام تمرینات تقویتی نپردازید.
ورزش‌ها برای حفظ حرکت و قدرت طراحی شده‌اند، بنابراین نباید دردناک باشند. تمرینات برای بهبود محدوده حرکتی شما طراحی نشده‌اند، بلکه هدف آن حفظ حرکت شانه و پیشگیری از خشکی بیشتر شانه است. دستکاری شدید و تمرینات دردناک می‌تواند مشکلات را تشدید کند و باید از آن‌ها خودداری کرد. همچنین، لازم است که چندین جلسه تمرینات را با فیزیوتراپ ادامه داده و سپس می‌توانید خودتان تمرینات را انجام دهید (احتمالاً ۴ بار در روز و هربار به مدت ۵ دقیقه).
برای کاهش درد، روش‌های درمانی مانند گرما درمانی با امواج کوتاه، سونوگرافی، درمان‌های مداخله ای، تحریک الکتریکی از راه پوست و لیزر برای بهبود درد و تسکین گرفتگی عضلات و دیگر علائم مرتبط به کار گرفته می‌شود.
ورزش
در طول دوره دردناک شروع یخ زدگی، از انجام حرکات شدید بپرهیزید. ورزش‌هایی که برای بهبود محدوده حرکتی انجام می‌شود و شدت و مدت زمان آن کوتاه است، می‌تواند درد و گرفتگی عضلات را کاهش دهد. از یک دستگاه غلتان برای افزایش محدوده حرکتی شانه استفاده می‌شود و همچنین تمرینات پاندولی و کشش‌های آرام می‌تواند در کنترل درد و بازیابی عملکرد مؤثر باشد.
در مرحله دوم که درد کاهش می‌یابد، بهتر است کشش کمی بیشتر شود تا محدوده حرکتی افزایش یابد. اینکار باید با فشار کم انجام شود، کشش‌های طولانی با هدف تاثیر بر کپسول شانه توصیه می‌شود.
ورزش‌های قدرتی استاتیک در این مرحله اضافه می‌شود تا قدرت عضلانی حفظ شود و می‌توان با یک روش کنترل شده، کش قدرتی و وزنه را اضافه کرد تا محدوده حرکتی بازیابی شود.
هنگامی که شانه یخ زده وارد مرحله پایانی می‌شود و درد کاهش می‌یابد، مدت زمان کشش را می‌توان افزایش داد.
شاک ویو درمانی
کاربرد شاک ویو به عنوان درمانی برای شانه یخ زده مؤثر است. شاک ویو، در بافت بهم چسبیده و ملتهب اسکلتی-عضلانی، حفره‌ای عمیق ایجاد می‌کند که یک مکانیسم درمانی مرکزی در نظر گرفته می‌شود. این دستگاه پرتوی شاک ویو، می‌تواند منجر به تسکین درد شانه و افزایش انعطاف‌پذیری بافت شود.
بیماری که دچار شانه یخ زده است، بسته به ارائه شخص بر کاهش حرکت و محدودیت عملکرد، به طور معمول حداقل به چهار تا شش جلسه درمانی نیاز دارد که در طول هفته انجام می‌شود.
طب سوزنی
شواهد کافی برای به کارگیری طب سوزنی به عنوان یک درمان مکمل، با کاهش درد و بهبود عملکرد وجود دارد. همچنین، شواهد نشان می‌دهد که ترکیبی از طب سوزنی و ورزش به عنوان مؤثرترین گزینه در مقایسه با طب سوزنی یا ورزش به تنهایی ارائه می‌شود.
تزریقات کورتیکواستروئید
استفاده از تزریق کورتیکواستروئید می‌تواند به طور چشمگیری درد را کاهش داده و توانبخشی را افزایش دهد. مطالعات نشان می‌دهند که ترکیبی از تزریق استروئید و درمان فیزیوتراپی، پیشرفت‌های بسیار زیادی در عملکرد و محدوده حرکتی، نسبت به انجام تزریق یا فیزیوتراپی به تنهایی ایجاد می‌کند.
آرتروگرافی یکی از روش‌های درمانی است که می‌تواند به کار گرفته شود. این روش شامل تزریق سرم و استروئید به درون فضای مفصل گوی و کاسه‌ای است که باعث کاهش چسبندگی و بهبودی زیادی در محدوده حرکتی، عملکرد و درد می‌شود. بهترین نتیجه با استفاده از ترکیبی از آرتروگرافی و ورزش‌های فیزیوتراپی به دست می‌آید.
