قوس پای صاف شده یا صافی کف پا از نظر پزشکی به نام پس پلانوس شناخته می‌شود. در این بیماری قوس پا حالت انحنای خود را در قسمت داخلی کف پا، درست در مقابل پاشنه پا، از دست می‌دهد. اگر این قوس فقط هنگام ایستادن صاف شود و هنگام بلند شدن کف پا از زمین به حالت اول بازگردد، به این وضعیت پس پلانوس انعطاف‌پذیر یا صافی کف پای انعطاف‌پذیر گفته می‌شود. اگر قوس کف پا در هر دو حالت پا (ایستاده و بلند شده از زمین) از بین برود، به آن حالت پس پلانوس سخت یا صافی کف پای سخت می‌گویند.
درمان صافی کف پای ساختاری و عملکردی در کلینیک جامع توانبخشی امید با رویکرد پلکانی انجام می شود و درمان از روش های ساده مانند تجویز کفی و کفش طبی ، ورزش و فیزیوتراپی آغاز می شود .در این مرکز برای تشخیص و درمان صافی کف پای ساختاری و عملکردی از تکنولوژی سنجش فشارهای کف پا توسط اسکنر های سه بعدی استفاده می شود و از آنجا که دقت بالایی دارد می تواند در ساخت کفی و کفش طبی کمک بسیار شایانی به متخصصین نماید. در صورت لزوم درمان های پیشرفته تر تجویز خواهد شد.
انواع صافی کف پا
صافی کف پای عملکردی انعطاف‌پذیر
کف پای صاف انعطاف‌پذیر در كودكان خردسال عادی تلقی می‌شود، زیرا نوزادان با قوس طبیعی متولد نمی‌شوند. قوس پا ممکن است تا حدودی بین سنین ۷ تا ۱۰ سالگی به طور کامل شکل نگیرد. حتی در بزرگسالی نیز ۱۵ تا ۲۵ درصد از افراد دارای کف پای صاف انعطاف‌پذیر هستند. در بیشتر این افراد هرگز علائم خاصی ایجاد نمی‌شود. در بسیاری از بزرگسالانی که از کودکی دارای کف پای صاف انعطاف‌پذیر بوده‌اند، نداشتن قوس کف پا یک بیماری ارثی است که مربوط به نرمی کلی رباط‌ها است. این افراد معمولاً نه تنها در پاها، بلکه در بدنشان نیز مفاصل بسیار انعطاف‌پذیر و متحرکی دارند. صافی کف پا همچنین ممکن است در بزرگسالی نیز ایجاد شود و از علل آن می‌توان به بیماری مفاصل مانند روماتیسم مفاصل و اختلالات عملکرد عصبی (نوروپاتی) اشاره کرد.
صافی کف پای سخت ساختاری
بر خلاف صافی کف پای انعطاف‌پذیر، صافی کف پای سخت اغلب نتیجه یک مشکل قابل توجه در ساختار یا تراز استخوان‌هایی است که قوس کف پا را تشکیل می‌دهند. برخی از دلایل عمده صافی کف پای سخت عبارتند از:
- تالوس عمودی مادرزادی – در این بیماری، قوس پا وجود ندارد زیرا استخوان‌های پا به درستی تراز نشده‌اند. در بعضی موارد نیز یک قوس معکوس (کف پای گرد، که در آن کف پا مانند ریل‌های زیرین یک صندلی راک است) به جای قوس معمولی وجود دارد. تالوس عمودی مادرزادی یک بیماری نادر است که در بدو تولد وجود دارد. این بیماری اغلب با یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم داون یا سایر اختلالات مادرزادی همراه است و علت آن در نیمی از موارد ناشناخته است.
- پیوستگی تارسال (صافی کف پای پرونئال اسپاستیک)- در این بیماری ارثی، دو یا بیش از دو استخوان پا به هم چسبیده و در انعطاف‌پذیری پا تداخل ایجاد می‌کنند و قوس طبیعی پا را از بین می‌برند. این بیماری نادر، اغلب چندین نسل از یک خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- دررفتگی به سمت داخل ساب تالار– این بیماری که گاهی اوقات کف پای صاف اکتسابی نامیده می‌شود، در کسی رخ می‌دهد که در ابتدا قوس کف پای طبیعی داشته است. در یصورت دررفتگی به سمت داخل ساب تالار، استخوان تالوس که در قوس کف پا قرار دارد دچار دررفتگی می‌شود. استخوان تالوس دررفته از جای خود خارج شده، به سمت پایین و پهلو می‌رود و قوس را از بین می‌برد. معمولاً به طور ناگهانی به دلیل صدمات زیاد ناشی از افتادن از ارتفاع، تصادف با وسیله نقلیه موتوری یا ورزش کردن اتفاق می‌افتد و ممکن است با شکستگی یا صدمات دیگر همراه باشد.
نشانه‌ها
اکثر کودکان و بزرگسالانی که کف پای صاف انعطاف‌پذیر دارند هرگز علائمی ندارند. با این حال، انگشتان پا هنگام راه رفتن ممکن است به سمت بیرون باشد که به آن “خارج گذاشتن انگشتان” (out-toeing)می‌گویند. شخصی که علائم بیماری در او ایجاد می‌شود، معمولاً از پاهای خسته و دردناک شکایت دارد، به خصوص بعد از ایستادن یا راه رفتن طولانی مدت.
علائم صافی کف پای سخت بسته به دلایل ایجاد آن متفاوت است:
- تالوس عمودی مادرزادی – پای یک نوزاد متولد شده با تالوس عمودی مادرزادی به طور معمول دارای شکل محدب و گرد است. این مشکل گاهی اوقات با یک چین واقعی در وسط پا ترکیب می‌شود. فرد نادری که این مشکل در او در سنین بالاتر تشخیص داده می‌شود، غالباً دارای در راه رفتن مشکل دارد، تعادل ضعیفی دارد و پینه‌های سنگینی در قسمتی از کف پا که قوس معمولا در آن وجود دارد ایجاد می‌شود. اگر كودك مبتلا به تالوس عمودی مادرزادی دارای اختلال ژنتیكی باشد، علائم مضاعفی نیز اغلب در سایر نقاط بدن او مشاهده می‌شود.
- پیوستگی تارسال- بسیاری از افراد هیچ علامت خاصی ندارند و این مشکل فقط به صورت اتفاقی در صورت استفاده از اشعه ایکس برای تشخیص مشکلات دیگر پا کشف می‌شود. هنگامی که علائم این بیماری رخ می‌دهد، معمولاً درد پا وجود دارد که از قسمت پشتی پا شروع شده و به سمت خارج مچ پا و قسمت خارجی پای تحتانی گسترش می‌یابد. علائم معمولاً در دوران نوجوانی شروع شده و با انجام ورزش یا پیاده‌روی روی زمین ناهموار تشدید می‌شود. در برخی موارد، زمانی این بیماری کشف می شود که کودک به دلیل پیچ خوردگی‌های مکرر قوزک پا معاینه می‌شود..
- دررفتگی به سمت داخل ساب تالار- از آنجا که این مشکل اغلب در اثر آسیب‌دیدگی و ضربه شدید ایجاد می‌شود، ممکن است پا بطور قابل ملاحظه‌ای متورم شده و تغییر شکل یابد. همچنین ممکن است زخم باز با کبودی و خونریزی نیز ایجاد شود.
تشخیص
اگر کف پای فرزند شما صاف باشد، پزشک در مورد هرگونه سابقه خانوادگی مشکلات صافی کف پا پا مشکلات ارثی مربوط به پا سؤال می‌کند. پزشک از هر بیماری در هر سنی که باشد از فعالیت‌های شغلی و تفریحی، آسیب‌دیدگی قبلی یا جراحی پا و نوع کفش‌هایی که می‌پوشد سؤال خواهد کرد.
پزشک برای بررسی علائم سایش بیش از حد، کفش‌های شما را بررسی می‌کند. کفش‌های فرسوده معمولاً سرنخ‌های ارزشمندی را برای مشکلات راه رفتن و هم‌ترازی ضعیف استخوانی بدست می‌دهند. پزشک از شما می‌خواهد تا پابرهنه قدم بزنید تا قوس کف پای شما را ارزیابی کند، چک کند که آیا شما دچار اختلال خارج گذاشتن انگشتان هستید یا خیر، و همچنین به دنبال علائم دیگر مربوط به مکانیک ضعیف پا باشد.
پزشک برای تشخیص میزان انعطاف‌پذیری و دامنه حرکات پا، پاهای شما را معاینه می‌کند و هرگونه حساسیت و ناهنجاری استخوانی را بررسی می‌کند. با توجه به نتایج این معاینه فیزیکی، ممکن است اشعه X پا توصیه شود.
اشعه ایکس همیشه در کودکان خردسال با صافی کف پای سخت و در بزرگسالان مبتلا به صافی کف پای اکتسابی به دلیل تروما انجام می‌شود.
مدت زمان پیش‌بینی شده
اگرچه نوزادان معمولاً با صافی کف پای انعطاف‌پذیر متولد می‌شوند، اما در اکثر مواقع در سنین بین ۷ تا ۱۰ سالگی قوس طبیعی پا ایجاد می‌شود. در ۱۵ تا ۲۰٪ کودکانی که صافی کف پای آن‌ها تا سنین بزرگسالی به طول می‌انجامد، اغلب این بیماری ارثی و مادام العمر خواهد بود، اما ممکن است باعث ایجاد علائم نشود.
صافی کف پا یک بیماری طولانی مدت است، مگر اینکه با جراحی یا درمان‌ها دیگر اصلاح شود.
راه‌های درمان کف پای صاف
برای درد خفیف یا تیر کشیدن، استامینوفن (تیلنول) یا یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) مانند آسپرین یا ایبوپروفن (Advil ، Motrin و …) ممکن است مؤثر باشد.
صافی کف پای انعطاف‌پذیر
هنگامی که علائمی وجود ندارد، درمان نیز لازم نیست.
اگر این مشکل در كودك بزرگتر از ۳ سال علائم ایجاد كند، پزشك ممكن است استفاده از كفش‌های طبی اصلاحی را كه از قالب پای کودک تهیه می‌شود را تجویز كند. برخی پزشکان به عنوان یک راه حل جایگزین، کفی‌های قوس‌دار فروشگاهی را توصیه می‌کنند. به نظر می‌رسد که این روش‌ها در بسیاری از کودکان به اندازه روش‌های درمانی گران قیمت موثر باشند. در هر صورت، هدف از هرگونه درمان محافظه کارانه و غیر جراحی، از بین بردن درد با حمایت از قوس و اصلاح هرگونه عدم تعادل در مکانیک پا است.
جراحی به طور معمول به عنوان آخرین راه حل در افرادی است که دارای درد قابل توجهی هستند و مشکل آن‌ها به سایر روش‌های درمانی پاسخ نداده است.
صافی کف پای سخت
درمان صافی کف پا بستگی به علت آن دارد:
- تالوس عمودی مادرزادی – پزشک ممکن است گچ گیری پیاپی را برای درمان این مشکل پیشنهاد کند. پا در گچ قرار می‌گیرد و گچ به طور مكرر تغییر می‌كنند تا به تدریج حالت پا را تغییر دهید. با این حال، این روش به طور کلی از میزان موفقیت پایینی برخوردار است. بیشتر افراد در نهایت برای اصلاح مشکل به عمل جراحی نیاز پیدا می‌کنند.
- پیوستگی تارسال – درمان این مشکل به سن بیمار، میزان همجوشی استخوان‌ها و شدت علائم بستگی دارد. در موارد خفیف‌تر، پزشک ممکن است درمان غیر جراحی با استفاده از کفش طبی، بستن کف پا با بندهای حمایتی یا عدم تحرک موقت پا در گچ را توصیه کند. برای موارد شدیدتر، عمل جراحی برای تسکین درد و بهبود انعطاف‌پذیری کف پا ضروری است.
- دررفتگی به سمت داخل ساب تالار – هدف از درمان این اختلال این است که استخوان جابجا شده را در اسرع وقت به حالت اول خود برگردانیم. در صورت عدم وجود زخم باز، پزشك ممكن است بدون ایجاد برش، استخوان را به سمت تراز صحیح خود سوق دهد. معمولاً قبل از این عمل بیهوشی انجام می‌شود. پس از اتمام عمل، باید حدود چهار هفته یک قالب کوتاه پا پوشیده شود تا به تثبیت دائمی مفصل کمک کند. حدود ۱۵٪ تا ۲۰٪ از افراد مبتلا به دررفتگی به سمت داخل ساب تالار باید برای جابجایی استخوان دررفته خود جراحی شوند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
برای درد مداوم یا غیرقابل توضیح پا، چه کف پای صاف داشته باشید و چه نداشته باشید، به پزشک خود مراجعه کنید. این امر به ویژه در صورتی که درد پا راه رفتن راه را برای شما دشوار کند، بسیار مهم است.
اگر فرزند شما از درد پا شکایت دارد یا به نظر می‌رسد که به طور غیر‌طبیعی راه می‌رود، با پزشک متخصص اطفال یا پزشک خود تماس بگیرید. حتی اگر علائم پا وجود نداشته باشد عاقلانه است که به طور دوره‌ای با پزشک خود در مورد رشد پای فرزند خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که همه چیز همانطور که انتظار می‌رود پیشرفت می‌کند.
پیش بینی
حداکثر ۲۰٪ کودکان مانند بزرگسالان دارای صافی کف پای انعطاف‌پذیر هستند. با این حال، بیشتر آن‌ها هیچ علامتی ندارند. اگر کودکی که دارای صافی کف پای انعطاف‌پذیر است دچار درد پا شود، درمان محافظه کارانه با کفش‌های اصلاحی معمولاً می‌تواند ناراحتی را تسکین دهد، اگرچه ممکن است این روش مشکل را به طور دائم اصلاح نکند.
چشم انداز درمان برای کف پای صاف سخت به علت مشکل بستگی دارد:
- تالوس عمودی مادرزادی – اگرچه عمل جراحی معمولاً می‌تواند تراز ضعیف استخوان‌های پا را اصلاح کند، اما بسیاری از کودکان مبتلا به تالوس عمودی مادرزادی دارای اختلالات اساسی هستند که باعث ضعف عضلات یا سایر مشکلات در بهبودی کامل می‌شوند.
- پیوستگی تارسال – هنگامی که اصلاح کفش موثر واقع نشود، ممکن است گچ گیری کمک کند. در صورت لزوم عمل جراحی باید عوامل زیادی از جمله اینکه کدام استخوان‌ها دچار مشکل شده‌اند، نوع خاصی از جراحی و اینکه آیا مفاصل در مفصل پا وجود دارد یا خیر مورد بررسی قرار گیرد.
- دررفتگی به سمت داخل ساب تالار – با درمان مناسب، بیشتر افراد بدون عوارض طولانی مدت یا ناتوانی شدید بهبود می‌یابند. در بعضی موارد، در ناحیه قوس کف پا سفتی مداوم وجود دارد، اما این لزوماً باعث درد یا مشکل در راه رفتن نخواهد شد. خطر ابتلا به مشکلات طولانی مدت در افرادی که حداقل سه هفته بعد از درمان جسمی تهاجمی گچ خود را باز می‌کنند به حداقل میزان ممکن می‌رسد.
پیشگیری
از آنجا که صافی کف پا در بیشتر موارد ارثی است، معمولاً پیشگیری از این بیماری غیر ممکن است. حتی وقتی کودکانی که دارای کف پای صاف انعطاف‌پذیر هستند با کفش‌های اصلاحی و ساپورت‌های قوس کف پا معالجه می‌شوند، شواهد کمی وجود دارد مبنی بر اینکه این ابزار مانع ماندگاری این بیماری در بزرگسالی می‌شوند.
