آیا درد و گرفتگی مفصل ران کیفیت زندگی شما را کاهش داده است؟ آیا نمی‌توانید فعالیتهای مورد علاقه‌ی خود مثل بازی گلف، پیاده روی و بازی کردن با نوه‌های خود را بدون درد مداوم ادامه دهید؟
قبل از تصمیم گیری برای انجام عمل جراحی مهم است بدانید که پس از جراحی چه انتظاراتی باید داشته باشید. پس از انجام عمل تعویض مفصل ران شاهد چه چیزی خواهید بود؟ چه زمانی میتوانید به فعالیتهای عادی خود بازگردید؟ برای تسریع بهبودی چه کارهایی میتوانید انجام دهید؟ فیزیوتراپی پس از انجام عمل تعویض مفصل میتواند درد مفصل شما را کاهش داده، حرکت پذیری آن را بیشتر کرده و استقلال شما برای انجام کارهای روزمره و همچنین کیفیت زندگی را افزایش دهد.
عمل جراحی تعویض مفصل ران
تعویض مفصل ران یک عمل جراحی است که در طی آن مفصل تخریب شده با یک مفصل مصنوعی جدید جایگزین میشود.
مفصل ران در هر دو حالت ایستا و پویا وزن بدن را تحمل می‌کند. این مفصل از نوع گوی و کاسه بوده و بخش گوی آن در سر استخوان ران و بخش کاسه‌ای آن در داخل استخوان لگن در محلی به نام استابولوم قرار می‌گیرد. سر استخوان ران درست در زیر گوی مفصل، با نام گردن استخوان شناخته میشود.
در عمل تعویض کامل مفصل ران، گوی و کاسه‌ی مفصل هردو تعویض خواهند شد. این کار ممکن است به دو شکل زیر صورت گیرد:
- تعویض سر و گردن استخوان ران
- تعویض سطح استخوان
استابولوم در هر دو روش تعویض خواهد شد. در عمل دیگری به نام همی آرتروپلاستی، سر استخوان ران تعویض شده ولی تغییری در استابولوم ایجاد نمی‌شود. این کار عمدتاً پس از شکستگی در گردن استخوان ران صورت می‌گیرد.
عمل تعویض مفصل ران یک عمل پر سود و با نرخ موفقیت بالاست که برای افراد مبتلا به مفصل آسیب دیده و بیمار انجام میشود ولی بهبودی پس از این عمل ممکن است به زمان زیادی احتیاج داشته باشد. تراش دادن سطح استخوان ران و استابولوم در برخی از بیماران ترجیح داده میشود چراکه نیازمند پروتز کمتری بوده و استخوان کمتری در این روش برداشته میشود.
اهداف بعد از عمل تعویض مفصل ران
معمولاً دو تا چهار روز پس از انجام عمل از بیمارستان مرخص خواهید شد و به خانه یا مراکز توانبخشی منتقل می‌شوید. در زیر به اهدافی اشاره خواهیم کرد که پس از ترخیص از بیمارستان باید در نظر داشته باشید:
- خارج شدن از تخت بدون کمک دیگران
- تحت کنترل گرفتن درد. این به معنی عدم وجود درد نبوده ولی باید بتوانید درد خود را کنترل کنید
- خوردن، آشامیدن، خوابیدن و رفتن به دستشویی بدون کمک دیگران
- راه رفتن با عصا یا واکر
- توانایی انجام تمرینات تقویتی در خانه بدون کمک دیگران
- داشتن اطلاعات کافی در مورد چگونگی حفاظت از مفصل جدید در برابر آسیب‌ها
قبل از رفتن به خانه باید فردی برای کمک به شما حضور داشته باشد. میتوانید از دوستان، خانواده یا پرستار خود کمک بخواهید. وسایل خانه نیز باید به نحوی تنظیم شده باشند که بتوانید به آسانی از آن‌ها استفاده کنید.
تعویض مفصل لگن چگونه خواهد بود؟
سؤالات متعددی در مورد چگونگی روند بهبودی پس از جراحی وجود دارند. در این جا به تعدادی از سؤالات رایج پاسخ خواهیم داد.
درد پس از تعویض مفصل لگن
در ابتدا باید به این نکته اشاره کنیم که تعویض مفصل لگن دردناک خواهد بود. همهی عمل‌های جراحی دردناک خواهند بود! باید آماده باشید چراکه در سه روز اول پس از جراحی درد شدیدی را تجربه خواهید کرد. همچنین تحرک شما محدود بوده و باید برای انجام کارهای روزمره‌ی خود به دیگران تکیه کنید. حتی برای انجام کارهای ساده‌ای مثل رفتن به دستشویی نیازمند کمک دیگران خواهید بود.
در روز اول مقدار زیادی داروی مسکن در بدن شما خواهد بود درنتیجه ممکن است احساس گیجی کنید ولی درد زیادی نخواهید داشت. در روز دوم احتمالاً میتوانید از تخت خارج شده و با کمک دیگران شروع به راه رفتن کنید. با وجود اینکه عمل جراحی بر روی بزرگ‌ترین مفصل بدن شما انجام شده است میتوانید در روز اول یا دوم پس از جراحی بر روی آن راه بروید.
برای روز سوم پس از جراحی آماده باشید. در این روز احساس می‌کنید که با یک کامیون تصادف کردهاید. پس از عمل جراحی بدن شما تعداد زیادی سلول التهابی را به منطقه اعزام می‌کند تا به روند بهبودی کمک کند. این سلول‌های التهابی در روز سوم به حداکثر میزان خود خواهند رسید. التهاب باعث ایجاد تورم و تورم باعث ایجاد درد خواهد شد. در مورد استفاده از یخ و داروهای ضد التهاب پس از جراحی با پزشک خود مشورت کنید. ولی به یاد داشته باشید که پس از گذشتن روز سوم درد و تورم شما شروع به کاهش خواهد کرد.
چه زمانی میتوانم به حمام بروم؟
تا زمانی که جراح به شما اجازه نداده است از حمام رفتن پرهیز کنید چراکه باید زخم خود را خشک نگه دارید. استفاده از اسفنج حمام نیز میتواند گزینه‌ی بسیار دلچسبی باشد. در دو هفته‌ی اول شما در خطر بالایی برای ایجاد عفونت قرار خواهید داشت پس در صورت مشاهده‌ی هرگونه قرمزی، ترشح و تب، مشکل را به پزشک خود اطلاع دهید. بخیه‌های زخم شما احتمالاً در روز ۱۰ تا ۱۴ پس از جراحی خارج شده و میتوانید به حمام بروید.
چه زمانی میتوانم راه بروم؟
پس از کشیده شدن بخیهها میتوانید بدون عصا یا واکر راه بروید. فراموش نکنید که وقتی در خانه هستید تا جایی که میتواند حرکت داشته باشید و راه بروید. همچنین انجام تمرینات فیزیوتراپی خود را فراموش نکنید و به یاد داشته باشید که مچ پای خود را بچرخانید، زانوی خود را خم کنید و در حالت ایستاده یا خوابیده پای خود را بالا بیاورید.
به احتمال زیاد در روز پس از جراحی میتوانید راه بروید ولی این کار را به آرامی انجام دهید و به بدن خود فشار وارد نکنید. خارج شدن از تخت و راه رفتن پس از جراحی برای روند بهبودی شما ضروری خواهد بود. سعی کنید هر بار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ورزش کنید. در روز اول این ورزش تنها به معنی خارج شدن از تخت و راه رفتن تا راهرو خواهد بود. از این کار ناامید نشوید!
راه رفتن نه تنها روند بهبودی شما را افزایش خواهد داد بلکه گردش خون پاها را افزایش داده و خطر بروز لخته‌ی خونی را کاهش می‌دهد. لخته‌ی خونی پس از عمل جراحی یک خطر جدی بوده و در همهی انواع جراحی وجود خواهد داشت ولی میتوانید با حرکت کردن و ورزش از بروز آن پیشگیری کنید.
خارج شدن از تخت همچنین به حفظ و افزایش قدرت عضلانی شما کمک کرده و از سفت شدن مفصل جدید جلوگیری خواهد کرد. شما در این مرحله میتوانید از دامنه حرکتی کامل مفصل جدید خود استفاده کنید. فراموش نکنید که خارج شدن از تخت و راه رفتن با عصا یا واکر یکی از هدف‌هایی است که باید قبل از ترخیص از بیمارستان به آن برسید.
چه زمانی میتوانم رانندگی کنم؟
معمولاً سه تا شش هفته پس از انجام جراحی خواهید توانست رانندگی کنید با این حال باید برای رانندگی کردن از مصرف داروهای مسکن که ممکن است شما را گیج کرده یا پاسخ دهی شما را تحت تأثیر قرار دهند خودداری کنید. در ابتدا رانندگی کردن با ماشین‌های دنده اتوماتیک برای شما آسان‌تر خواهد بود. همچنین قبل از شروع رانندگی مطمئن شوید که بالا و پایین بردن پا بر روی پدال‌ها برای شما ایجاد درد نمی‌کند. زمان شروع رانندگی به مفصل عمل شده نیز بستگی خواهد داشت. در صورتی که جراحی بر روی پایی انجام شده که از آن برای رانندگی استفاده می‌کنید، مدت زمان بهبودی شما بیشتر خواهد بود.
چه زمانی میتوانم رابطه جنسی داشته باشم؟
بسیاری از بیماران برای پرسیدن این سؤال خجالت میکشند. به خصوص زمانی که به همراه فرزند خود برای عمل جراحی به پزشک مراجعه کردهاید. برای اطمینان بیشتر با پزشک خود مشورت کنید ولی معمولاً ۶ هفته تا ۲ ماه پس از انجام جراحی برقراری رابطه جنسی بی خطر خواهد بود. همانند همهی فعالیتهای دیگر، به بدن خود گوش دهید! سعی نکنید بیش از توان خود فعالیت کنید و در صورت احساس درد یا تشدید آن فعالیت خود را متوقف کنید.
در صورتی که هنوز برای راه رفتن از واکر استفاده می‌کنید، احتمالاً زمان برقراری رابطه جنسی فرا نرسیده است. استفاده از واکر بدین معنی است که شما هنوز قدرت و تعادل کافی ندارید.
پس از عمل تعویض مفصل ران چه غذاهایی باید بخورم؟
هر چقدر رژیم غذایی سالمتری داشته باشید مدت زمان بهبودی شما کمتر خواهد بود. غذایی که وارد بدن شما میشود انرژی و مواد مغذی لازم برای مبارزه با عفونت، تسریع بهبودی، افزایش قدرت و پر کردن منابع بدن را تأمین خواهد کرد. با خوردن غذاهای سالم مثل توت، تمشک و سبزیجات برگ دار میتوانید روند بهبودی خود را تسریع کنید.
فیزیوتراپی پس از عمل تعویض مفصل ران
فیزیوتراپی بخشی حیاتی از روند بهبودی شما خواهد بود پس انجام تمرینات فیزیوتراپی پس از ترخیص از بیمارستان برای شما ضروری خواهد بود. درمان‌های فیزیوتراپی می‌توانند قدرت و انعطاف پذیری شما را افزایش داده و به بازیابی دامنه حرکتی و عملکرد اندام شما در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک کنند.
اهداف بازتوانی عبارت‌اند از:
- کاهش درد و تورم
- بازیابی و حفظ دامنه حرکتی کامل در مفصل ران
- افزایش قدرت عضلات چهار سر ران، همسترینگ و عضلات سرینی
- آموزش دوباره‌ی الگوهای صحیح راه رفتن
- تناسب اندام و افزایش استقامت
- افزایش استقلال برای انجام فعالیتهای مختلف
- بهبود کیفیت زندگی
هفته‌ی ۱ تا ۲
حرکات خاصی وجود دارند که باید از انجام آن‌ها در ۶ هفته‌ی اول پرهیز کنید. برای مثال نباید پاهای خود را بر روی یکدیگر بیندازید یا مفصل ران خود را به سمت داخل و خارج بچرخانید. فیزیوتراپیست شما در بیمارستان نکات و توصیه‌های لازم به منظور حفاظت از مفصل را به شما گوشزد خواهد کرد.
در طی دو هفته‌ی اول، هداف از انجام فیزیوتراپی کاهش درد و تورم، افزایش غیرفعال دامنه حرکتی و تقویت عضلات خواهد بود. همچنین بر روی بهبود تحرک پذیری و چگونگی حرکت در خانه نیز کار خواهد شد. درمان فیزیوتراپی در این مرحله شامل موارد زیر خواهد بود:
- شروع بازآموزی راه رفتن با استفاده از وسیله‌های کمکی مثل عصا یا واکر
- آموزس چگونگی حرکت در خانه
- افزایش دامنه حرکتی و تمرینات تقویتی در حد تحمل بیمار
- افزایش میزان تحرک پذیری بیمار بر روی سطوح صاف و پله (در صورت امکان) با استفاده از کمترین وسیله‌ی محدود کننده
هفته‌ی ۲ تا ۶
در این مرحله درمان فیزیوتراپی برای افزایش دامنه حرکتی ادامه یافته و تمرینات مقاومتی نیز به آن اضافه خواهند شد. همچنین تمریناتی برای افزایش استقلال بیمار در انجام فعالیتهای روزمره به کار گرفته خواهند شد. تمریناتی نیز برای بازآموزی الگوی صحیح راه رفتن (بدون عصا) و بهبود تعادل انجام خواهند شد. درمان فیزیوتراپی در این مرحله شامل موارد زیر خواهد بود:
- تمرینات تقویتی – برای مثال، صاف کردن پا در حالت نشسته، ابداکشن پا در حالت نشسته یا خوابیده، بالا کشیدن پا در حالت ایستاده، خم کردن زانو و پل زدن با بدن
- تمرینات کششی برای افزایش انعطاف پذیری عضلات لگن
- افزایش بیشتر دامنه حرکتی
- افزایش استقلال در انجام فعالیتهای روزمره
- بازآموزی الگوهای صحیح راه رفتن
- افزایش تعادل و درک عمقی
- دوچرخه ثابت تا حد تحمل بیمار
هفته‌ی ۶ تا ۱۲
در این مرحله از توانبخشی، فیزیوتراپیست بر روی بازگشت عملکردهایی تمرکز می‌کند که برای انجام فعالیتهای قبلی لازم هستند. میزان پیشرفت شما به دقت تحت نظر گرفته میشود تا از بی خطر بودن درمان اطمینان حاصل شود. فیزیوتراپیست شما را در طی برنامه‌ی درمان راهنمایی خواهد کرد تا از حصول بهترین نتیجه مطمئن شود. تمرینات شما در این مرحله بر روی تقویت عضلات لگن و همچنین افزایش دامنه حرکتی مفصل ران تمرکز خواهند داشت. همچنین فعالیت‌هایی برای بهبود تناسب اندام مثل پیاده روی، آب درمانی و دوچرخه سواری ملایم به برنامه‌ی شما اضافه خواهند شد.
هفته‌ی ۱۲ به بعد
میزان موفقیت بهبودی شما و میزان بازگشت فعالیتهای قبلی به تعهد شما به برنامه‌ی درمانی بستگی خواهد داشت. در این مرحله از فیزیوتراپی تمرینات ادامه پیدا خواهند کرد تا فرد به حداکثر توانایی خود برسد. بهبودی پس از عمل ممکن است تا ۶ ماه زمان ببرد ولی ادامه دادن فیزیوتراپی، کیفیت زندگی شما را با استفاده از فعالیتهای ورزشی افزایش خواهد داد.
