فتق یا بیرونزدگی دیسک در ستون فقرات یکی از مشکلات نسبتاً رایج است. این مشکل زمانی رخ میدهد که لایه خارجی دیسک (به نام آنولوس) دچار پارگی شده و بخش داخلی دیسک (به نام هسته پالپوسوس) که حالتی ژل-مانند دارد به بیرون تراوش میکند.
این مشکل میتواند در هر یک از سه بخش ستون فقرات (ستون فقرات گردنی، قفسه سینهای یا میانی و یا کمری) رخ دهد. دیسکها در حالت عادی به جذب فشارهای وارده بر ستون فقرات کمک میکنند؛ اما زمانی که یک دیسک دچار فتق میشود فتق ممکن است زندگی روزمره را برای فرد دشوار و دردناک کند. خوشبختانه، انجام درمانهای فیزیوتراپی ممکن است بتواند علائم ناشی از این مشکل که گاهی اوقات بسیار چالش برانگیز است را برطرف کند.
خوشبختانه درمانهای ارائه شده توسط متخصصین کلینیک ارتوپدی فنی امید میتواند به بهبود درد شما کمک کرده و شما را در مسیر بهبودی قرار دهد. متخصصین ما وضعیت شما را ارزیابی کرده و براساس شرایط خاص شما، برنامهی درمانی را تعیین میکند. در ابتدا تمرینات ویژهای برای تسکین فشار عصبی و تثبیت ستون فقرات به شما داده میشود؛ و در ادامه ی درمان و پیشرفت شما به سمت بهبودی، تمرینات هوازی و کشش برای افزایش دامنه حرکتی تجویز میشود. در صورت که نیاز به جراحی نیز داشته باشید، خدمات فیزیوتراپی برای ریکاوری پس از جراحی به شما ارائه میشود.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره ۰۲۱۸۸۸۰۱۸۰۰ تماس حاصل فرمایید.
فتق دیسک کمر چیست؟
فتق دیسک گردن یک نوع اختلال ستون فقرات است که ممکن است باعث درد گردن، بازو و حتی کمر شود. گاهاً این حالت به عنوان “پارگی دیسک” یا “بیرون زدگی دیسک” نیز شناخته میشود. برای درک بهتر اینکه چگونه فتق دیسک گردن ایجاد میشود، ابتدا باید با ساختار ستون فقرات و دیسکهای بین مهرهای آشنا شویم. ستون فقرات شامل مهرههای متعددی است که در امتداد یکدیگر قرار دارند. در فضای بین هر دو مهره، یک دیسک قرار دارد که به عنوان یک بالشتک برای جذب فشارهای وارده عمل میکند و حرکت ستون فقرات را تسهیل میکند. هر دیسک دارای یک لایه خارجی سخت است که درون آن ماده نرم و ژلهای قرار دارد. وقتی دیسک بیش از حد تحت فشار قرار میگیرد، لایه خارجی دیسک ممکن است پاره شده و ماده نرم داخلی به بیرون بریزد. این ماده خارج شده از دیسک ممکن است بر روی شاخههای عصبی اطراف ستون فقرات فشار وارد کرده و علائمی نظیر درد، بیحسی یا ضعف را ایجاد کند.
ستون فقرات گردنی از هفت مهره تشکیل شده است. این ناحیه دارای اعصابی است که به قسمت بالایی بدن، بازوها و دستان شما منتهی میشوند؛ بنابراین هنگامی که دیسک گردن فتق میکند و به این عصبها فشار وارد میکند، ممکن است باعث درد، بیحسی یا ضعف در نواحی مذکور شود.
علائم و نشانههای فتق دیسک گردن
فتق دیسک گردن معمولاً بین مهرههای C5-C6 و C6-C7 رخ میدهد که بیشتر از سایر مهرهها وزن سر و خود گردن را تحمل میکنند. علائم زیر ممکن است نشان دهنده فتق دیسک گردن باشد:
- وجود درد مبهم در گردن، شانه، بازو یا بالای بدن
- اسپاسم عضلانی
- ضعف عضلانی
- کاهش دامنه حرکتی گردن، توانایی چرخش گردن یا رفلکس حرکتی
- بیحسی، گزگز، سوزنسوزن شدن، سرد شدن یا احساس سوزش در گردن یا بازوها و انگشتان
- درد شدید یا تیرکشنده یا احساس سوزش هنگام سرفه، عطسه، یا تغییر دادن وضعیت گردن
این که این علائم را دقیقا در کدام قسمت از بدن مشاهده کنید به این بستگی دارد که دقیقا کدام مهرهها و دیسکها در گردن دچار مشکل شده اند. در برخی موارد ممکن است فتق دیسک گردن هیچ علائم قابل توجهی نداشته باشد.
شایع ترین علل بروز فتق دیسک گردن
باالا رفتن سن شایعترین علت فتق دیسک است. با لا رفتن سن به تدریج بافتها دچار فرسایش و ساییدگی شده و بافت آنها ضعیف میشود و انعطاف پذیری و قابلیت جذب فشار در آنها کاهش پیدا میکند. در این حالت، دیسکها بیشتر مستعد آسیبدیدگی و پارگی هستند. وارد شدن ضربه و انجام حرکات نامناسب نیز میتواند باعث فتق دیسک شود. اشتغال به مشاغل سخت، داشتن استعداد ژنتیکی و اضافهوزن نیز میتوانند خطر فتق دیسک را افزایش دهند.
نحوه تشخیص بیرون زدگی دیسک گردن
اگر شما احساس درد، بیحسی، ضعف یا گزگز در گردن، بازو یا قسمت بالایی بدن دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت خود را ارزیابی کنید. در ابتدا، پزشک شما را معاینه فیزیکی میکند تا بفهمد آیا شما فتق دیسک دارید یا خیر.
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ستون فقرات شما را در حالت ایستاده و دراز کشیده معاینه میکند. پزشک نواحی مختلف گردن را لمس کرده و فشار میدهد تا رفلکسهای شما را بررسی کند و همچنین انحنای ستون فقرات را مورد ارزیابی قرار میدهد. پزشک همچنین در مورد علائمی که دارید و نوع دردی که حس میکنید از شما سوالاتی میپرسد.
در برخی موارد، برای مشاهده بافت نرم و آناتومی اطراف ستون فقرات به اسکن امآرآی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) یا سیتیاسکن (توموگرافی کامپیوتری) نیاز است. فتق دیسک را میتوان با استفاده از یکی از این تکنیکهای تصویربرداری به راحتی تشخیص داد. پس از تشخیص قطعی فتق دیسک، پزشک گزینههای درمانی مناسب را به شما ارائه میدهد.
درمان دیسک گردن
در بسیاری از موارد، علائم و مشکلات ناشی شده از فتق دیسک گردن در عرض چند هفته به خودیخود بهبود مییابند. استراحت کردن و مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن میتواند به تسکین درد شما کمک کند. در برخی موارد انجام فیزیوتراپی (شامل تکنیکهای کشش، ماساژ، سرما درمانی و گرما درمانی) برای کاهش درد تجویز میشود.
در صورتی که فتق دیسک گردن به این درمانها پاسخ ندهد یا در حدی شدن داشته باشد که موجب اختلال یا از دست دادن عملکرد حرکتی بیمار شده باشد، به انجام جراحی نیاز است. تکنیکهای جراحی از جمله دیسکتومی، پیوند استخوان یا برداشتن استخوان، میتوانند فشار را از روی اعصاب آسیبدیده یا نخاع بردارند و بنابراین علائم بیمار بهبود پیدا میکنند.
کلار یا گردن بند طبی
کلار گردنی یا گردنبند طبی اغلب برای حمایت کردن از گردن و محدود کردن دامنهی حرکتی گردن در طول زمان بهبودی پس از آسیب استفاده میشود. کلار گردنی همچنین موجب میشود گردن در وضعیت صحیح قرار بگیرد. گردنبندهای طبی دارای انواع مختلفی هستند و میتوانند نرم (از جنس فوم) یا سفت (از فلز یا پلاستیک) باشند. از آنجایی که کلار گردنی یا گردنبند طبی میتواند حرکت سر شما را محدود کنند، ممکن است برای غذا خوردن و انجام فعالیتهای دیگر به کمک نیاز داشته باشید. در طول زمان استفاده از کلار گردنی باید مرتبا بخشی از پوست که زیر کلار قرار میگیرد را چک کنید تا از بروز تاول یا زخم جلوگیری کنید.
بالش طبی
استفاده از بالش طبی مخصوص ممکن است بتواند به تسکین درد شما در شب کمک کند و این امکان را ایجاد کند که بهتر بخوابید. این بالشهای طبی به گونه ای طراحی شده اند که در هنگام خواب انحنای مناسبی به گردن میدهند به نحوی که میزان فشار و تحریک ریشههای عصبی را به حداقل میرسانند. این بالشها را میتوانید از داروخانه، فروشگاههای لوازم پزشکی یا با کمک پزشک خود از کلینیک تهیه کنید.
تزریق در فضای اپیدورال (تزریق بلوک عصبی)
اگر درمانهای اولیه برای درد گردن، موجب بهبودی شما نشود ممکن است روش تزریق استروئید در فضای اپیدورال یا تزریق بلوک عصبی برای شما تجویز شود. در این روش مقدار کمی داروی کورتیزون در کانال نخاعی تزریق میشود. کورتیزون یک داروی ضد التهابی بسیار قوی است که میتواند التهاب اطراف اعصاب را کنترل کند و در نتیجه ممکن است درد ناشی از تحریک ریشههای عصبی را کاهش دهد. البته تزریق استروئید در فضای اپیدورال همیشه موفقیتآمیز نیست. این تزریق اغلب زمانی استفاده میشود که سایر درمانهای محافظه کارانه کارساز نبوده باشد و یا پزشک بنا به دلایلی تلاش دارد انجام عمل جراحی را تا جای ممکن به تعویق بیاندازد.
فیزیوتراپی برای فتق دیسک گردن
پس از تشخیص فتق دیسک توسط پزشک و انجام درمانهای تجویز شده، مراجعه به یک فیزیوتراپ با تجربه برای درمان علائم و پیشگیری از بروز مجدد آنها بسیار مهم است.
پس از مراجعه به فیزیوتراپی و ارزیابی اولیه و تعیین برنامهی درمانی، جلسات درمانی شما آغاز میشود که چندین هدف خاص خواهد داشت. ابتدا، تمریناتی به شما داده میشود که کمک میکنند فشار را بر روی ریشههای عصبی (که هنگام انجام حرکات خاص فشرده میشوند) کاهش دهد. در مرحله بعد، معمولاً تمرینات تثبیتکننده مرکزی برای کمک به تثبیت ستون فقرات تجویز میشود. در ادامه شما تمرینات هوازی انجام میدهید تا استقامت شما افزایش پیدا کند. و در نهایت، انجام حرکات کششی و درمانهای دستی (که توسط فیزیوتراپ انجام میشود) به بهبود انعطافپذیری کلی شما کمک میکند.
به طور کلی پزشکان دریافتهاند که در مورد فتق دیسک گردن، ترکیب درمانهای فیزیوتراپی همراه با داروهای ضددرد و التهاب و همچنین آموزش به بیمار در مورد شرایط او و روشهای کنترل بیماری، به همان اندازه موثر هستند که انجام عمل جراحی میتواند موثر باشد.
۲۴ تا ۴۸ ساعت اولیه
۲۴ تا ۴۸ ساعت اول پس از فتق دیسک اغلب دردناکترین دوره از بیماری است تا حدی که ممکن است بیمار از شدت علائم خود دچار نگرانی شود. هرچند ترسیدن امری طبیعی است وشما ناخودآگاه تمایل دارید گردن خود را کاملا بیحرکت نگه دارید اما فیزیوتراپیستها همیشه توصیه میکنند که از استراحت مطلق خودداری کنید و سعی کنید فعال بمانید.
انجام ورزشهای هوازی سبک، مانند پیادهروی یا شنا، میتوانند به کاهش اسپاسم عضلانی و تسکین دادن بخشی از درد کمک کنند. همچنین انجام تمرینات تقویتی سبک و تمریناتی برای افزایش دامنه حرکتی نیز توصیه میشود. این تمرینات کمک میکنند عضلات شما بیشتر از ستون فقرات حمایت کنند.
علاوه بر این، دستگاهی به نام تراکشن نیز کمک میکند که فشار از روی اعصاب نخاعی برداشته شود و میتواند در کوتاه مدت بسیار مفید باشد. هر یک از تکنیکهای گفته شده میتواند به شما کمک کند بدون آنکه علائم خود را تشدید کنید، هرچه سریعتر به حالت عادی بازگردید.
مراحل بعدی درمان
هنگامی که مرحله حاد فتق دیسک را پشت سر میگذارید، معمولا پزشک در مورد پیشبرد برنامهی درمانی در خانه به شما توصیههایی میکند تا بدانید چگونه در ادامه از خود مراقبت کنید. در این مرحله تمرینات قدرتی که به شما داده میشود کمی سخت تر و چالش برانگیز تر میشوند تا عضلات شما بتوانند قدرت کافی برای حمایت کامل از ستون فقرات را به دست بیاورند. پزشک همچنین وضعیت بدنی شما را در حین انجام این ورزشها کنترل میکند تا مطمئن شود حرکات را به شیوه صحیح انجام داده و دچار آسیب نمیشوید.
در مراحل اولیه فیزیوتراپی، تمرکز درمانها و ورزشها بر کنترل علائم شما و کاهش درد است؛ اما مراحل بعدی توانبخشی بر این مورد تمرکز دارند که فرد بتواند آرامآرام، کارایی حرکتی خود را بازیابی کند.
هنگامی که مشکل شما با موفقیت مدیریت شد و علائم فروکش کرد، معمولا متخصص فیزیوتراپی یک برنامهی جداگانه به شما میدهد که میتوانید در خانه انجام دهید.
فیزیوتراپی پس از عمل جراحی دیسک گردن
فیزیوتراپی بعد از جراحی ستون فقرات مشابه درمانهایی است که در بالا توضیح داده شد، اما تفاوتهای مختصری نیز دارند.
در دوران ابتدایی بعد از عمل، درمان فیزیوتراپی بر این متمرکز است که بتوانید از جای خود بلند شوید و مجدداً گردن خود را حرکت دهید. در این مرحله، تمرینات هوازی سبک و تقویتی معمولاً تجویز میشوند. اما ممکن است پزشک شما برای میزان فشاری که به گردن وارد میشود، محدودیت تعیین کرده باشد که میزان وزن مورد استفاده در تمرینات را محدود میکند.
در برخی موارد که عمل جراحی فیوژن (ثابت کردن مهرهها با استفاده از یک صفحه فلزی) انجام شده است، ممکن است انجام برخی حرکات یا کششهای خاص که بر روی محل جراحی فشار وارد میکنند، محدود یا حتی ممنوع شده باشد. فیزیوتراپ شما در این موارد به شما آموزش میدهد که با روشهای جدیدی بتوانید به نحو ایمن بدن خود را از حالت خوابیده به نشسته و از نشسته به ایستاده انتقال دهید به نحوی که انجام این کار کمتر دردناک باشد.
پیشگیری
هیچ راهی وجود ندارد که بتوان کاملا تضمی کرد که شما هرگز فتق دیسک ستون فقرات را تجربه نخواهید کرد؛ اما میتوانی اقداماتی انجام دهید که احتمال بروز آن را تا جای ممکن کاهش دهید:
یکی از اولین راهها انجام منظم ورزش به منظور تقویت عضلات گردن و کمر است که از ستون فقرات شما پشتیبانی میکنند. انجام این تمرینات همراه با تمرینات هوازی و کششی به حفظ سلامت و تثبیت ستون فقرات بسیار کمک میکند.
علاوه بر این، داشتن وزن مناسب میتواند فشار وارد شده بر دیسکهای ستون فقرات را کاهش دهد و احتمال فتق دیسک را کاهش دهد. داشتن وضعیت بدنی مناسب و صحیح در هر حالت مانند هنگام ایستادن، نشستن پشت میز یا بلند کردن اجسام از روی زمین، میتواند بسیار مفید باشد. برای مثال میتوانید برای بلند کردن اجسام از زانو خم شوید و به جای فشار بر کمر از عضلات پای خود کمک بگیرید.
در نهایت، توصیه میشود از پوشیدن کفشهای پاشنهبلند و سیگار کشیدن اجتناب کنید چرا که این موارد احتمال بروز فتق دیسک را افزایش میدهند.
