صافی کف پا معمولاً به عنوان قوس کف پای افتاده یا صاف شناخته می‌شود. این یک وضعیت نسبتاً شایع است که می‌تواند تا ۳۰ درصد از جمعیت را تحت تأثیر قرار دهد و از هر ۱۰ نفر ۱ نفر، دچار چنین علائمی می‌باشد. معمولاً هر دو پا تحت تأثیر این وضعیت قرار می‌گیرند، اما احتمال دارد که افتادگی قوس کف پا فقط در یک پا رخ دهد. صافی کف پا به دلیل شرایط مختلفی از جمله آسیب، چاقی و آرتروز ایجاد می‌شود. پیری، عوامل ژنتیکی و بارداری نیز می‌توانند به صافی کف پا کمک کنند. اگر فردی به بیماری عصبی یا عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا اسپینا بیفیدا مبتلا باشد، به احتمال زیاد دچار صافی کف پا خواهد بود.
در حالی که دلایل زیادی برای ایجاد درد ناشی از صافی کف پا وجود دارد، اما درمان‌های مختلفی نیز وجود دارد که متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید می‌توانند تجویز کنند. متخصصین این کلینیک بر آن هستند که کف پایتان را به وضعیتی عادی و بدون درد بازگردانند. آن‌ها می‌توانند با توصیه‌هایی در مورد ایجاد تغییراتی ساده در سبک زندگی مانند انجام تمریناتی برای افزایش قدرت و تقویت عضلات، تجویز کفش‌ها و کفی‌های طبی که باعث بالا کشیدن قوس کف پا می‌شوند و وسایلی برای کمک به قرارگیری بدن در وضعیت مناسب، به درمان این وضعیت در بیماران خود کمک کنند.
علت صافی کف پا
نوزادان به طور معمول با کف پای صاف به دنیا می‌آیند. با بزرگ‌تر شدن، قوس‌های کف پاهایشان به تدریج حالت طبیعی پیدا می‌کند. برخی از کودکان حتی دارای کف پاهایی با قوس انعطاف‌پذیر یا «صافی کف پای انعطاف‌پذیر» خواهند بود که در این حالت فقط هنگام ایستادن، کف پایشان صاف می‌شود اما هنگام نشستن، دراز کشیدن یا ایستادن روی نوک پا، کف پا در حالت نرمال است. اگر چنین وضعیتی وجود دارد، پس چه عواملی باعث می‌شود که پاها قوس طبیعی نداشته باشند یا اگر کف پاها رشد کنند، چه عواملی باعث صاف شدن مجدد آن‌ها می‌شود؟ برای دانستن این موضوع، ادامه مطلب را مطالعه کنید.
نقص مادرزادی
علت صافی کف پا ممکن است ژنتیکی باشد. اگر برخی از اعضای خانواده‌ی کودک دچار صافی کف پا باشند، در این صورت احتمال صاف شدن کف پاهای کودک نیز بسیار زیاد است.
چاقی
اضافه وزن و چاقی باعث می‌شود که فشار بیش از حدی بر بسیاری از قسمت‌های بدن از جمله کف پاها و به ویژه قوس کف پاها وارد شود. این فشار وارد شده می‌تواند باعث شود که تاندون‌ها و رباط‌هایی که در قوس کف پا قرار دارند به تدریج کشیده شده و در معرض آسیب قرار بگیرند.
اختلال عملکرد تاندون استخوان تیبیای خلفی (PTTD)
آسیب به تاندون استخوان تیبیای خلفی (درشت نی) شایع‌ترین علت ایجاد صافی کف پا در بزرگسالان است. تاندون استخوان تیبیای خلفی یکی از مهم‌ترین تاندون‌های پا است که از یک عضله در ساق پا شروع می‌شود تا پایین ساق پا حرکت می‌کند و به استخوان‌های واقع در کف پا متصل می‌شود.
عملکرد اصلی این تاندون، بالا نگه داشتن قوس کف پا و حمایت از پای شما هنگام راه رفتن است. اگر این تاندون ملتهب یا پاره شود، قوس کف پا کم‌کم رو به پایین و تخت می‌شود.
تاندون استخوان تیبیای خلفی، عضله‌ی پشت ساق پا را به استخوان‌های داخل پا متصل می‌کند.
زنان و افراد بالای ۴۰ سال بیشتر دچار مشکلاتی در تاندون استخوان تیبیا یا درشت نی خلفی می‌شوند. سایر عوامل خطر شامل چاقی، دیابت و فشار خون بالا نیز هستند. صافی کف پا از دوران کودکی خطر ایجاد پارگی در تاندون تیبیای خلفی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، افرادی که در ورزش‌های پر ضربه‌ای مانند بسکتبال، تنیس یا فوتبال فعالیت دارند، ممکن است در اثر استفاده مکرر، دچار پارگی این تاندون شوند.
آرتروز
آرتروز التهابی، مانند آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم مفصلی، می‌تواند باعث ایجاد درد ناشی از صافی کف پا شود. این نوع آرتروز نه تنها به غضروف روی مفاصل بلکه به رباط‌هایی که از پا حمایت می‌کنند آسیب می‌رسانند. آرتروز التهابی نه تنها باعث بروز درد شده، بلکه باعث تغییر شکل و صاف شدن کف پا نیز می‌شود.
آرتروز می‌تواند قسمت پشت کف پا یا وسط کف پا را درگیر کند که هر دوی این شرایط منجر به افتادگی قوس و صاف شدن کف پا می‌شوند.
صدمه
صدمه دیدن رباط‌های واقع در کف پا می‌تواند باعث شود مفاصل از حالت تراز خود خارج شوند. رباط‌ها از استخوان‌ها حمایت کرده و از حرکت کردن آن‌ها از جای خود جلوگیری می‌کنند. اگر رباط‌ها پاره شوند، کف پا صاف و دردناک می‌شود. این حالت بیشتر در قسمت وسط پا اتفاق می‌افتد (آسیب مفصل لیسفرانک)، اما ممکن است در قسمت پشت کف پا نیز رخ دهد.
علاوه بر آسیب دیدگی رباط، شکستگی و دررفتگی استخوان‌ها در قسمت میانی پا نیز می‌تواند منجر به تغییر شکل و صافی کف پا شود.
افتادگی ناشی از دیابت (پای شارکو)
افراد مبتلا به دیابت یا مشکل عصبی که احساس طبیعی در پاهایشان کمتر شده است، ممکن است دچار افتادگی قوس کف پا شود.
این نوع افتادگی قوس کف پا معمولاً شدیدتر از آن افتادگی است که در بیمارانی که احساس طبیعی در پاهایشان دارند مشاهده می‌شود. این امر به این دلیل است که این دسته از بیماران، در هنگام افتاده شدن قوس کف پا احساس درد نمی‌کنند. علاوه بر این که رباط‌ها استخوان‌ها را در جای خود نگه نمی‌دارند، خود استخوان‌ها نیز ممکن است شکسته و از هم بپاشند بدون اینکه بیمار دردی را احساس کند. این ممکن است منجر به تغییر شکل شدیدی در کف پا شود که اصلاح آن با یک عمل جراحی بسیار سخت و چالش برانگیز ممکن است میسر باشد. استفاده از یک کفش یا بریس مخصوص، می‌تواند بهترین روش برای مقابله با این مشکل است.
علائم
بسته به علت صافی کف پا، بیمار ممکن است یک یا چند مورد از علائم مختلف زیر را تجربه کند:
- درد در امتداد تاندون پشتی استخوان تیبیا یا درشت نی که در قسمت داخلی پا و مچ پا قرار دارد. این درد می‌تواند با تورم در داخل مچ پا همراه باشد.
- دردی که با فعالیت کردن بدتر می‌شود. فعالیت‌های شدید یا ضربه‌ای، مانند دویدن، می‌توانند برای فرد بسیار دشوار باشند. برخی از بیماران می‌توانند برای مدت طولانی در راه رفتن یا حتی ایستادن مشکل داشته باشند.
- هنگامی که قوس کف پا افتاده می‌شود، ممکن است استخوان پاشنه تغییر وضعیت داده و به استخوان خارجی مچ پا فشار وارد کند، این وضعیت می‌تواند باعث درد در قسمت خارجی مچ پا شود. آرتروز در پاشنه نیز همین نوع درد را ایجاد می‌کند.
- بیمارانی که در ناحیه‌ی میانی کف پا، دچار آسیب قدیمی یا آرتروز هستند، ممکن است برجستگی‌های دردناک و استخوانی (خار استخوان) در قسمت بالا و در داخل کف پای خود داشته باشند. این زائده‌ها باعث می‌شوند که پوشیدن کفش برای فرد بسیار دشوار باشد. گاهی اوقات این خار استخوان‌ها به قدری بزرگ هستند که اعصاب را فشرده و منجر به بی‌حسی و گزگز در قسمت بالای پا و انگشتان می‌شوند.
- بیماران دیابتی ممکن است فقط تورم یا برجستگی بزرگی در کف پا را مشاهده کنند. از آنجا که حس آن‌ها تحت تأثیر قرار گرفته و از بین رفته است، این افراد ممکن است دردی در کف پای خود احساس نکنند. در صورت عدم استفاده از کفش مناسب و کفش دیابتی، برجستگی بزرگ‌تر شده و می‌تواند باعث مشکلات پوستی شود و ممکن است زخم (زخمی که بهبود نمی‌یابد) ایجاد کند.
در صورت نادیده گرفتن مشکل صافی کف پا، ممکن است چه اتفاقی بیفتد؟
اگر درد ناشی از صافی کف پا نادیده گرفته شود، ممکن است به مرور زمان بدتر شود. راه رفتن و سایر فعالیت‌ها ممکن است دشوارتر شود، تعادل بدن تحت تأثیر قرار بگیرد و درد در سایر قسمت‌های بدن، از جمله عضله، مفصل و تاندون‌ها بروز کند.
همچنین احتمال ایجاد بونیون یا پینه پا، فاشیایتیس پلنتار (Plantar fasciitis) یا همان التهاب تاندون کف پا، انگشت چکشی، تاول و سایر مشکلات دردناک افزایش می‌یابد. در ورزشکاران احتمال بروز شین اسپلینت (درد جلوی ساق پا) و شکستگی‌ها وجود خواهد داشت و کیفیت کلی زندگی ممکن است تحت تأثیر این وضعیت قرار گیرد.
بهترین توصیه برای این افراد این است که برای درمان صافی کف پا و جلوگیری از بروز درد در قسمت‌هایی از بدن، به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنند.
درمان صافی کف پا
بعضی از افراد دچار صافی کف پا، هیچ دردی در پای خود ندارند بنابراین نیازی به مراجعه به پزشک یا فیزیوتراپیست نیست؛ اما اگر فردی در ناحیه کف پا، مچ پا یا سایر نواحی بدن احساس درد کند، صافی کف پا می‌تواند دلیل این امر باشد.
اگر اخیراً دچار صافی کف پا شده‌اید، پا درد دارید، کفش‌های طبی یا ارتوپدی نمی‌توانند به درد شما کمک کنند یا اگر پاها دائماً سنگین یا خشک کی شوند، باید به پزشک مراجعه کنید.
فیزیوتراپی چگونه می‌تواند به صافی کف پا کمک کند؟
یک پزشک یا فیزیوتراپیست مسائلی را که با آن مواجه هستید، بررسی می‌کند تا تصویر کلی‌تری از وضعیتتان داشته باشد. وی ممکن است برای شما توضیح دهد که پاها چگونه پایه و اساس کل بدن هستند و حفظ قدرت آن‌ها به کاهش درد در کل بدن از جمله مچ پا، زانو و کمر کمک می‌کند.
مواردی که به طور معمول به بیماران توصیه می‌شود عبارت‌اند از کفش‌هایی که پشتیبانی و تکیه‌گاه قابل‌توجهی برای قوس کف پا دارند، کفی طبی برای کاهش فشار از کف پا، ورزش‌های کششی روزانه برای کف پا و ساق پاها، درمان با یخ برای کاهش التهاب، فیزیوتراپی برای اصلاح الگوی راه رفتن یا حتی استفاده از بریس هایی برای مچ پا و در موارد شدیدتر انجام تزریق‌ها.
ورزش
حرکات کششی مختلفی وجود دارند که می‌توانید برای کمک به تسکین درد ناشی از صافی کف پاهایتان انجام دهید، از جمله:
- کشش پاشنه‌ی پا
- غلتاندن توپ گلف یا تنیس در زیر کف پا
- بالا کشیدن قوس کف پا
- بالا کشیدن پشت ساق پا
- بالا کشیدن قوس کف پا روی پله
- غلتاندن حوله در زیر پا
- بالا کشیدن انگشتان پا
استفاده از ارتزها یا کفی‌های طبی برای کمک به تسکین درد و بهبود وضعیت صافی کف پا
احتمال دارد که متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپیست شما، کفی‌های طبی سفارشی را برای کمک به وضعیت صافی کف پایتان توصیه کند. استفاده از ارتزها یا کفی‌های طبی سفارشی فواید زیادی دارد، از جمله:
- تسریع در روند بهبودی. کفی‌های طبی سفارشی می‌توانند به شما کمک کنند تا به سرعت از درد یا آسیب ناشی از صافی کف پا بهبودی یابید. فیزیوتراپیست شما همچنین می‌تواند یک برنامه توانبخشی را برایتان در نظر بگیرد که نیازها و مشکلات شما را برطرف می‌کند و به شما کمک می‌کند که وضعیتتان هرچه سریع‌تر بهتر شود. ممکن است علاوه بر ارتش‌های سفارشی، تمریناتی برای افزایش قدرت و دامنه حرکتی به شما توصیه شود.
- جلوگیری از صدمات. کفی‌های طبی که مخصوص پای شما ساخته شده‌اند، با میسر کردن حرکت آزادتر و راحت‌تر برای بدن، می‌توانند به شما در جلوگیری از آسیب دیدگی و صدمات کمک کنند. فیزیوتراپیست شما همچنین می‌تواند چندین تمرین مختلف را به شما بیاموزد که می‌توانید با کفی‌های طبی خود انجام دهید تا کمک کنید که پاهایتان قدرت و عملکرد خود را همچنان حفظ کنند. اگر به هر دلیلی عمل جراحی داشته‌اید و در دوره‌ی نقاهت و بهبودی به سر می‌برید، فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا کار کردن و راه رفتن با دستگاه‌های کمکی و جدید خود را یاد بگیرید و این به شما کمک می‌کند تا فعال بمانید و در عین حال احتمال سقوط و آسیب دیدگی را در دوران نقاهت کاهش دهید.
- بهبود فعالیت بدنی. دستگاه‌های ارتوتیک و کفی‌های طبی می‌توانند به شما کمک کنند تا به روشی که قبلاً در راه رفتن داشته‌اید حرکت کنید. فیزیوتراپیست می‌تواند به شما در ارتقاء عملکرد شما کمک کرده و مشاوره‌هایی در مورد اشکال و تکنیک‌های مناسب حرکت با دستگاه جدید به شما دهد. اگر می‌خواهید دوباره به فعالیت‌هایی که دوست دارید برگردید، کفی‌های طبی و ارتزهای سفارشی می‌توانند به شما در رسیدن به آن کمک کند. باید با فیزیوتراپیست خود به خوبی همکاری کنید تا یک برنامه درمانی مناسبی را پیش ببرید که به شما در رسیدن به اهدافتان کمک می‌کند و با ارتش‌های سفارشی جدید به شما در افزایش قدرت، استقامت و انعطاف‌پذیری کمک خواهد کرد.
- اجتناب بالقوه از انجام عمل جراحی. در بعضی موارد، ارتش‌های سفارشی ممکن است به شما کمک کند تا به خاطر صافی کف پا ناچار به انجام یک عمل جراحی تهاجمی نشوید. در انجام عمل جراحی، همیشه خطر لخته شدن خون، عفونت و طولانی بودن دوره‌ی نقاهت وجود دارد. خوشبختانه این احتمال وجود دارد که ارتز و دستگاه‌های کمکی سفارشی بتواند بدون نیاز به جراحی مشکلی را اصلاح کند. متخصصین فیزیوتراپیست همچنین می‌توانند تمرینات و حرکات اصلاحی را در اختیار شما قرار دهند که به شما کمک می‌کنند تا روند طبیعی بهبودی بدنتان تسریع شود. اگرچه گاهی اوقات جراحی اجتناب‌ناپذیر است، اگر مشکل با دستگاه‌های ارتزی سفارشی قابل درمان باشد، تقریباً همیشه بهتر است که نیاز به یک روش تهاجمی را از بین ببرید.
