سکته مغزی یک مشکل جدی و خطرناک است که هنگامی رخ می‌دهد که جریان خون حاوی اکسیژن به بخشی از مغز مسدود می‌شود. خون مواد مغذی ضروری و اکسیژن را به مغز می‌رساند و بدون آن، سلول‌های فراهم کننده‌ی خون از بین می‌روند یا آسیب می‌بینند. سکته مغزی یک فوریت پزشکی است و درمان باید در اسرع وقت انجام شود. پس از سکته مغزی، افراد ممکن است با مشکلات مختلفی روبرو شوند و قادر به انجام بسیاری از کارهای خود نباشند. این مشکلات شامل مشکلات جسمی، مشکلات حافظه یا توجه، مشکلات بینایی یا احساسی و عاطفی مانند افسردگی و اضطراب است.
کاردرمانگران نقش مهمی در بهبود بیماران پس از سکته مغزی دارند. آنها به بیماران کمک می‌کنند تا فعالیت‌های روزمره مانند شستن، لباس پوشیدن و نظافت را یاد بگیرند و بتوانند زندگی مستقلی را پس از سکته مغزی داشته باشند. این کار درمانگران می‌تواند به بیماران کمک کند تا از مشکلات جسمی و عاطفی ناشی از سکته مغزی بهبود یابند و به زندگی عادی خود بازگردند.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی تغییر یا از دست‌دادن عملکرد بدن است که به دلیل عدم تأمین کافی خون به بخشی از مغز ایجاد می‌شود. جریان خون به مغز به دو روش عمده مختل و منجر به طبقه‌بندی سکته مغزی به زیرگروه‌های زیر می‌شود:
- سکته ایسکمیک یا انسدادی: ۸۳٪ از کل سکته‌های مغزی ناشی از انسداد یا گرفتگی رگی است که خون مغز را تأمین می‌کند. این انسدادها در نتیجه لخته شدن خون و تصلب شرایین است که باعث می‌شود رسوبات چربی دیواره عروق را بپوشاند.
- حملهٔ ایسکمی گذرا (TIA): حمله ایسکمی گذرا به‌عنوان سکته مغزی جزئی شناخته می‌شود که می‌تواند هشداردهنده سکته مغزی بزرگ باشد. این حمله دارای نشانه‌هایی تقریباً شبیه به سکته مغزی است اما سرعت و شدت این اختلال در حدی نیست که منجر به سکته شود. در واقع به‌جای پیشرفت در مدت کوتاه، لخته به نحوی خود را از طریق مکانیسم‌های طبیعی برطرف می‌کند. در حدود ده درصد از حمله‌های ایسکمی گذرا تبدیل به سکته مغزی می‌شود.
- سکتهٔ هموراژیک: هفده درصد از سکته‌های مغزی در اثر پارگی رگ خونی ضعیف شده ایجاد می‌شود و سپس در اطراف مغز خونریزی می‌کند.
عوامل خطر سکته مغزی
عوامل خطر زیادی وجود دارد که در بروز سکته مغزی نقش دارند، از جمله:
- فشارخون بالا
- شیوه زندگی (به عنوان مثال سیگارکشیدن، مصرف مواد مخدر)
- دیابت
- اختلالات مادرزادی
توصیه می‌شود که کاردرمانی در اسرع وقت انجام شود. بسته به شدت سکته، یک دوره زمانی مهم پس از سکته مغزی وجود دارد که در آن مغز هنوز می‌تواند مسیرهای عصبی جدیدی را یاد بگیرد، توسعه دهد و ایجاد کند.
مشکلات مرتبط با سکته مغزی
عوارض جانبی باقیمانده سکته مغزی تا حد زیادی بر توانایی‌های فرد تأثیر می‌گذارد و انجام فعالیت‌های روزمره را بسیار دشوار می‌کند:
- شستشو
- لباس پوشیدن
- رانندگی
- فعالیت‌های کاری
- فعالیت‌های اوقات فراغت
- فعالیت‌های اجتماعی
- پخت‌وپز
- تمیزکردن
- بالارفتن از پله‌ها
- بلند شدن و نشستن روی صندلی
چگونه این مشکلات می‌توانند بر عملکرد تأثیر بگذارند؟
سکته مغزی بر بسیاری از عملکردهای فرد تأثیر گذاشته و بسته به ماهیت و شدت آن بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد به شرح زیر اثر می‌گذارد:
در خانه
- مشکلات خواب
- مشکل شستشو و لباس پوشیدن به طور مستقل
- مشکلات نظافت
- مشکلات آشپزی
- دشواری در صبح بیدارشدن
عملکردهای اجتماعی / رفتاری
- خجالت
- تکمیل فعالیت‌های اجتماعی
- شرکت در فعالیت‌های اوقات فراغت
- احساس افسردگی و استرس
- رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی
- مشکلات سازمانی
- کاهش انگیزه
کاردرمانی چگونه به سکته مغزی کمک می‌کند؟
بعد از سکته مغزی، فرد ممکن است توانایی انجام کارهای روزمره مانند حفظ تعادل، تمرکز، حفظ اطلاعات و حتی دستیابی به یک شی را از دست دهد. بنابراین، نیاز به کمک کاردرمانگر برای یادگیری مجدد این حرکات اساسی و بازیابی توانایی‌های حرکتی دارد.
هدف کاردرمانگران از درمان پس از سکته مغزی، بهبود احساس، شناخت و توانایی‌های حرکتی آسیب‌دیده است. این امر از طریق برنامه‌ریزی مجدد بخش‌های مغز و کمک به آنها برای کنترل مجدد عضلات حاصل می‌شود. بسیاری از بیماران پس از سکته مغزی برای داشتن زندگی منظم تلاش زیادی می‌کنند، زیرا مهارت‌ها و حرکاتی که قبلاً ساده بودند اکنون برای آنها چالش برانگیز هستند. درمانگران به تسلط در کارهای روزمره مانند لباس پوشیدن، استحمام، نوشتن، رانندگی و آشپزی کمک می‌کنند.
اهداف کاردرمانی پس از سکته مغزی
- استقلال عملکرد را به حداکثر می‌رساند.
- تسهیل از سرگیری نقش‌های قبلی زندگی و ادغام مجدد در جامعه
- کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد.
- حفظ عملکرد طولانی مدت
- بهبود سازگاری روانی – اجتماعی
- پیشگیری، شناسایی و مدیریت مشکلات پزشکی
ارزیابی‌های کاردرمانی مناسب برای سکته مغزی
برای اطمینان از هدف‌گذاری صحیح کاردرمانی پس از سکته مغزی، متخصصین کاردرمانی ارزیابی‌های جامعی را انجام می‌دهند. این ارزیابی به متخصصان کاردرمانی اجازه می‌دهد تا اطلاعات مورد نیاز برای تهیه برنامه‌های درمانی مناسب را جمع‌آوری کنند. ارزیابی‌های مناسب برای کسانی که سکته مغزی داشته‌اند شامل موارد زیر است:
- ارزیابی‌های شناختی
- ارزیابی عملکردی
- ارزیابی فعالیت‌های روزمره
- ارزیابی کمک‌ها
- ارزیابی ریسک
کاردرمانگرها همچنین می‌توانند ارزیابی‌های دیگری را انجام دهند. از جمله: مشاهدهٔ بیمار هنگام انجام یک وظیفه، مصاحبه با آنها و اعضای خانواده آنها.
با استفاده از ارزیابی‌های مختلف کاردرمانگرها می‌توانند اطلاعات کامل و دقیق را جمع‌آوری کنند و اطمینان حاصل کنند که برنامه‌های درمانی واقعاً مؤثر هستند.
مداخلات رایج کاردرمانی چیست؟
متخصص کاردرمانی هنگام ارزیابی مراجعین پس از سکته، عوامل فردی، اجتماعی و محیطی را در نظر می‌گیرد. کاردرمانگر احتمالاً به بیمار توصیه می‌کند تا اصلاحات و تطبیق‌هایی را در فعالیت‌ها و محیط زندگیش اعمال کند تا بتواند راحت‌تر در فعالیت‌های مربوط به خانه، مدرسه و جامعه شرکت کند.
- درمان اعمال محدودیت حرکتی – محدودکردن استفاده از بازوی قوی‌تر برای تشویق استفاده از بازوی ضعیف‌تر است.
- درمان وظیفه محور – شامل تمرین یک کار روزمره با هدف بازیابی مهارت یا کسب مهارت جدید برای جایگزینی آن است.
- تمرین قدرتی – شامل تمریناتی برای افزایش قدرت عضلانی است.
- غربالگری و ارزیابی شناختی – شامل غربالگری برای تعیین سطح شناخت و توصیه فعالیت‌های مناسب برای بهبود شناخت و یا اختصاص وظایف مناسب برای سطح شناخت است.
- درمان جبرانی – شامل تغییر محیط، یافتن راه دیگری برای انجام کار یا استفاده از وسیله کمکی برای انجام کار است. مثال‌ها: استفاده از نیمکت انتقال به وان جهت انتقال ایمن و مستقل به داخل و خارج وان، پوشاک با کمربند و زیپ کشسانی به‌جای دکمه، نگهدارنده کارت بازی که به بیمار امکان بازی با یک‌دست را بدهد؛ استفاده از کتاب صوتی، ناخن‌گیر در کاپ‌های مکش که امکان ناخن‌گیری با یک‌دست را می‌دهد.
- وسایل کمکی – کاردرمانگر شما را در انتخاب وسایل کمکی مناسب جهت افزایش ایمنی و استقلال در انجام فعالیت‌های روزمره راهنمایی می‌کند.
- آموزش به مراقب بیمار – شامل آموزش خانواده و مراقبان بیمار برای کمک به حداقل رساندن خطر آسیب‌دیدگی و به حداکثر رساندن استقلال بیمار.
درمان اندام فوقانی
درمان اندام فوقانی کمک می‌کند تا عملکرد بازو و دست پس از تجربه آسیب یا حادثه آسیب‌زا به حداکثر برسد.
بیشترین دلیل نیاز به درمان اندام فوقانی مربوط به زمانی است که کسی سکته مغزی را تجربه کرده باشد. اثرات سکته مغزی بر اندام فوقانی یکی از دلایل اصلی نقص عملکرد است.
آسیب به اندام فوقانی اغلب منجر به از دست‌دادن استقلال در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی و سایر مشاغل مهم می‌شود. دلایل دیگر نیاز به درمان اندام فوقانی ممکن است به علت آرتروز، شکستگی، درد مزمن، آسیب عضله یا رباط باشد.
چگونه کاردرمانگر خانه بیمار را ایمن می‌کند؟
کاردرمانی منزل بیماران را ارزیابی می‌کند و پیشنهادهایی برای بهبود ارائه می‌دهد. به بیماران وسایل کمکی توصیه می‌کند تا بتوانند به نقاط مختلف خانه دسترسی پیدا کنند و وسایل خانه را به نحوی تنظیم می‌کند که آنها بتوانند کارهای روزمره خود را بهتر انجام دهند. او به بیماران تکنیک‌های یک‌دست را برای انجام کارهایی مانند لباس پوشیدن، بازکردن بسته‌ها، تهیه غذا و استفاده از رایانه آموزش می‌دهد. همچنین به خانواده یا مراقبان بیمار آموزش می‌دهد که چگونه به بیمار کمک کنند تا استقلال خود را دوباره به دست آورد و در فعالیت‌هایی که از آنها لذت می‌برد شرکت کند.
هدف اصلی از کاردرمانی، بهبود، بازیابی و حفظ مهارت‌های روزمره زندگی و مهارت‌های کاری است. شواهد زیادی نشان می‌دهند که کاردرمانی بسیار مؤثر است و می‌تواند عملکرد بیماران پس از سکته مغزی را بهبود بخشد. درمان‌ها بسیار انعطاف‌پذیر هستند و می‌توانند متناسب با نیازهای هر فرد انتخاب شوند و به‌صورت فردی یا گروهی انجام شوند. همچنین بیماران می‌توانند انتخاب کنند که کاردرمانی در کلینیک یا در خانه خودشان انجام شود.
