آرتروز لگن در جوانان و سالمندان چگونه ایجاد میشود؟

آرتروز لگن اختلالی است که با از بین رفتن غضروف (لایه پوشاننده دو سر استخوان) مفصل لگن همراه است. این اختلال می‌تواند در هر سنی به وجود بیاید اما شیوع آن در افراد مسن بیشتر است. آرتروز لگن باعث می‌شود انجام دادن فعالیت‌های روزمره از قبیل راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها بسیار دشوار باشد. تحقیقات انجام شده نتوانسته است ریسک افزایش بروز آرتروز لگن را با توجه به نژاد، جنسیت، وزن یا سطوح آموزشی مختلف ثابت کند. در مواردی که بیمار دچار آرتروز شدید لگن شده است تعویض مفصل لگن ضرورت پیدا می‌‌کند. صرف نظر از این که بیمار تحت عمل جراحی قرار گرفته یا از روش‌های غیر جراحی برای بهبود خود استفاده کرده است متخصص فیزیوتراپی برنامه درمانی و ورزشی خاصی را طراحی خواهد کرد که به کنترل درد و افزایش توانایی حرکتی بیمار کمک می‌نماید.

 آرتروز لگن چیست؟

آرتروز لگن به التهاب و از بین رفتن غضروف مفصل لگن گفته می‌‌شود و معمولاً احتمال بروز آن با بالا رفتن سن افزایش پیدا می‌کند. آرتروز لگن معمولاً به علت آسیب دیدگی یا بروز التهاب در یک مفصل ایجاد می‌شود که بافت نرم و ضربه گیر غضروف بین استخوان‌ها که نقش محافظ را برعهده دارد دچار تحلیل رفتگی می‌شود. هنگامی که غضروف آسیب می‌بیند مفصل دچار درد و تورم خواهد شد. با گذر زمان این اختلال می‌تواند منجر به سفتی، ضعف عضلانی و افزایش درد و در نتیجه کاهش توانایی حرکتی بیمار شود.

علائم آرتروز لگن چیست؟

آرتروز لگن باعث بروز علائم مختلفی می‌شود که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

• درد شدید و تیر کشنده، احساس درد در ناحیه لگن و کشاله ران، زانو، ران یا باسن
• سفتی مفصل لگن که پس از خوابیدن یا نشستن بدتر می‌‌شود.
• احساس ضعف در عضلات پا
• تق تق مفصل کردن در هنگام حرکت ناشی از ساییده شدن استخوان‌ها روی هم
• درد و ناراحتی در هنگام خارج شدن از رختخواب، تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده، راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها
• ناتوانی در انجام دادن فعالیت‌های روزمره از قبیل پوشیدن کفش و لباس

آرتروز لگن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک به طور دقیق به ارزیابی شرایط بیمار که شامل سابقه پزشکی او است خواهد پرداخت و سپس سوالاتی را مطرح می‌کند که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

• چه موقع و چند بار در طول روز دچار درد یا سفتی عضلات می‌شوید؟
• انجام دادن چه فعالیت‌هایی به دلیل درد و سفتی بدن برای شما دشوار است؟

سپس پزشک به انجام برخی آزمایشات خاص می‌پردازد تا اطمینان حاصل کند بیمار دچار آرتروز لگن شده است. برخی از این آزمایشات به شرح زیر می‌باشند:

• پزشک به آرامی پای بیمار را در همه جهات به حرکت در می‌آورد تا به ارزیابی دامنه حرکات پای بیمار بپردازد.
• پزشک از بیمار می‌خواهد هنگامی که به آرامی پا و لگن او را در جهات مختلف به حرکت در می‌آورد سعی کند از انجام این حرکات جلوگیری کند (تست قدرت عضله)
• از بیمار می‌‌خواهد راه برود تا لنگیدن او را بررسی کند.
• از او می‌‌خواهد در حالت ایستاده به حفظ تعادل خود بپردازد.
• از بیمار می‌خواهد از پله‌ها بالا برود تا نحوه تغییر حالت بدن بیمار را مشاهده نماید.

گاهی اوقات پزشک از آزمایشات دیگری استفاده می‌‌کند تا به ارزیابی مشکلات مرتبط با سایر اعضای بدن از قبیل ناحیه لومبر بپردازد. ممکن است پزشک درخواست انجام تست‌های تشخیصی از قبیل عکسبرداری توسط اشعه ایکس یا اسکن ام آر آی را بدهد تا به تشخیص قطعی دست پیدا کند.

درمان آرتروز لگن

پزشک از روش‌های مختلف به منظور کنترل درد و بهبود توانایی حرکتی بیمار استفاده می‌‌کند اما انتخاب روش درمانی مناسب به شرایط خاص هر فرد بستگی دارد.

خود مراقبتی روزانه

پزشکان ادعا می‌‌کنند که خود مراقبتی در درمان آرتروز لگن اهمیت بسیار زیادی دارد. این امر شامل موارد زیر است:

• کسب اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط جسمانی خود
• آشنایی با روش‌های درمانی
• همکاری با پزشک به منظور کنترل درد و سایر علائم
• مشاوره با پزشک و آشنایی با اقدامات درمانی سودمند
• مراقبت از خود و توجه به رژیم غذایی، تغذیه، الگوی خواب و ورزش کردن

سبک زندگی می‌‌تواند در ابتلا به آرتروز لگن نقش داشته باشد. برخی از این فاکتورها به شرح زیر می‌باشند:

• رژیم غذایی
• نوع و سطح فعالیت جسمانی
• استفاده از تنباکو و مشروبات الکلی
• مراقبت صحیح از سلامت ذهن و جسم
• پیروی کردن از الگوی صحیح خواب

آرتروز می‌‌تواند بر سلامت ذهنی بیمار نیز تاثیر بگذارد به همین دلیل ورزش کردن و پیروی از سبک زندگی سالم می‌تواند ریسک بروز افسردگی و اضطراب در بیماران مبتلا به آرتروز را کاهش دهد. در بخش زیر به چند نکته مهم است اشاره می‌کنیم که به بهبود شرایط بیماران مبتلا به آرتروز لگن کمک می‌نمایند:

• بیمار باید به مقدار کافی استراحت کند و هنگامی که علائم او شعله ور می‌شوند استراحت بیشتری داشته باشد.
• بیمار باید به کمک ورزش کردن، مدیتیشن و گوش دادن به موسیقی به آرام سازی بدن خود، اجتناب از استرس و بهبود خلق و خوی خود بپردازد.
• بیمار باید از رژیم غذایی سالم پیروی کند. رژیم غذایی که سرشار از انواع میوه و سبزی است و قند و چربی کمی در آن وجود دارد به بهبود سلامت بدن و تناسب اندام کمک خواهد کرد. بیماران باید تا حد امکان به جای غذاهای فرآوری شده از خوراکی‌های سالم استفاده کنند.
• بیمار باید از منزوی شدن خودداری کند، با دوستان خود ملاقات داشته باشد و ورزش نماید تا استرس و تنش حاصل از بیماری کاهش پیدا کند.
• بیمار باید از استعمال تنباکو خودداری نماید زیرا تنباکو علاوه بر بروز مشکلات متعدد احتمال بروز التهاب را افزایش خواهد داد.

کنترل وزن بدن

فرادی که شاخص توده بدنی بالاتری دارند احتمال بروز آرتروز در آنها بیشتر از دیگران است زیرا وزن اضافی فشار زیادی را به مفاصل بدن وارد می‌کند. بالا بودن شاخص توده بدنی به دلیل چاقی می‌تواند منجر به افزایش التهاب بدن شود به این ترتیب علائم بیمار بدتر خواهد شد و به سرعت بیماری پیشرفت می‌کند. پزشکان به افرادی که دچار چاقی یا اضافه وزن هستند توصیه می‌کنند وزن خود را کاهش دهند و توصیه‌های لازم در خصوص کاهش وزن و انتخاب بهترین روش برای کم کردن وزن را ارائه خواهند داد. معمولاً پزشک از بیمار می‌خواهد به تغییر رژیم غذایی و برنامه ورزشی خود بپردازد.

دارو درمانی

استفاده از داروی مسکن در کنار کنترل وزن و ورزش کردن می‌‌تواند به کنترل درد ناشی از آرتروز لگن کمک کند. استفاده از داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب خوراکی در بیمارانی که با علائم خفیف مواجه هستند می‌تواند به کنترل درد و التهاب کمک نماید. برخی از داروهایی که برای تهیه آن‌ها نیازی به نسخه پزشک ندارید به شرح زیر می‌باشند:

• ایبوپروفن
• استامینوفن
• ناپروکسن

افرادی که دچار آرتروز متوسط تا شدید لگن هستند به استفاده از داروی مسکن مانند دلوکستین یا ترامادول نیاز خواهند داشت. پزشکان به غیر از ترامادول به تحویز داروی مسکن قوی دیگری نخواهند پرداخت زیرا ریسک وابستگی به دارو وجود دارد.

 تزریق دارو

گاهی اوقات پزشک از تزریق استروئید به منظور کاهش درد شدید و تورم استفاده می‌‌کند. استروئید با کاهش التهاب به کنترل درد کمک می‌نماید اما اثر تسکین دهندگی آن موقت است و استفاده از این دارو به مدت طولانی می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی منفی شود.

 استفاده از بریس

از بریس مخصوص به منظور رفع فشار از ناحیه آسیب دیده و کاهش علائم مرتبط با آرتروز زانو و مفصل لگن استفاده می‌شود. پزشک استفاده از بریس مخصوص آرتروز لگن را به منظور کاهش درد ناشی از بیماری و افزایش توانایی بیمار برای انجام دادن فعالیت‌های دلخواه خود از قبیل گلف و پیاده روی توصیه می‌کند. استفاده از بریس مخصوص آرتروز لگن با پایدار کردن این مفصل ضمن حفظ مطابقت صحیح آن به محافظت از مفصل نیز خواهد پرداخت. انواع مختلفی از بریس وجود دارد که پزشک با توجه به شرایط و نیازهای خاص هر بیمار استفاده از آنها را توصیه می‌کند تا در کنار تغییر سبک زندگی نتایج بهتری به دست بیاید. آرتروز لگن باعث می‌شود زندگی بیمار با مشکلات متعددی مواجه گردد زیرا انجام دادن فعالیت‌های روزمره دشوار خواهد شد. در برخی شرایط خاص پزشک استفاده از بریس مخصوص مفصل لگن را به منظور تسکین درد ناشی از آرتروز توصیه می‌کند. هدف از کاربرد این نوع بریس بهبود توانایی حرکتی و استقامت بیشتر در بیمار است تا با درد کمتری به انجام فعالیت‌های روزانه خود بپردازد.

 متخصص فیزیوتراپی چگونه می‌تواند به بیمار کمک کند؟

متخصص فیزیوتراپی ابتدا به توضیح آرتروز لگن و نحوه درمان آن می‌‌پردازد سپس تمرینات ورزشی سودمند را معرفی خواهد کرد و اهمیت افزایش سطح فعالیت جسمانی در طول روز را توضیح خواهد داد و به بیمار یاد می‌‌دهد چگونه در هنگام راه رفتن، نشستن، بالا رفتن از پله‌ها، ایستادن، حمل کردن اشیا یا خوابیدن در رختخواب از مفصل لگن خود محافظت کند. انجام دادن آزمایشات تخصصی می‌‌تواند وجود هرگونه مشکل جسمانی خاص مرتبط با آرتروز لگن از قبیل کاهش توانایی حرکتی، ضعف عضلانی و مشکلات مرتبط با تعادل را مشخص نماید. سپس متخصص فیزیوتراپی به بررسی مشکلات مرتبط با نقاط مجاور لگن از قبیل ستون فقرات و اندام تحتانی می‌‌پردازد که در فرآیند درمان آرتروز لگن اهمیت به سزایی دارند. درد آرتروز لگن به کمک تمرینات جسمانی ساده و ایمن از قبیل پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا کاهش پیدا می‌‌کند.

اگرچه فیزیوتراپی می‌تواند شروع ناتوانی حرکتی ناشی از آرتروز لگن را به تأخیر بیاندازد برخی از بیماران به علت درد و سفتی بدن از ورزش کردن خودداری می‌‌نمایند و نمی‌‌دانند باید با انجام چه تمریناتی بپردازند و سطح فعالیت جسمانی آنها چقدر باشد از سوی دیگر نداشتن اطلاعات لازم در خصوص مزایای ورزش کردن باعث می‌شود آنها از مزایای فعالیت جسمانی محروم شوند. متخصص فیزیوتراپی با توجه به شرایط خاص هر بیمار برنامه ورزشی مخصوصی را به او معرفی می‌کند که به کاهش درد و سفتی بدنش کمک می‌نماید. متخصص فیزیوتراپی با هدف دستیابی به موارد زیر به بیماران مبتلا به آرتروزلگن کمک می‌نماید:

• کاهش درد
• بهبود دامنه حرکات پا، لگن و کمر
• بهبود قدرت، حفظ تعادل در حالت ایستاده و افزایش توانایی حرکتی
• افزایش سرعت بهبود و بازگشت به عرصه ورزش و فعالیت جسمانی

 کاهش درد

متخصص فیزیوتراپی از روش‌ها و تکنیک‌های مختلف برای کنترل درد استفاده می‌کند به عنوان مثال از کمپرس سرد، کمپرس گرم، تحریک الکتریکی، چسب کینزیو، و تکنیک‌های درمان دست مانند به حرکت درآوردن مفصل و بافت نرم بهره خواهد گرفت.

 بهبود دامنه حرکات بدن

متخصص فیزیوتراپی از تمرینات ورزشی و روش‌های درمانی مخصوص به منظور بهبود دامنه حرکات پا و لگن استفاده می‌کند. ممکن است در ابتدا متخصص فیزیوتراپی از حرکات منفعل بهره بگیرد و به آرامی پا و مفصل لگن را به حرکت در بیاورد سپس به سراغ تمرینات ورزشی فعال و حرکات کششی برود. متخصص فیزیوتراپی استفاده از حرکات کششی و تکنیک‌های درمان دستی را به منظور کشش عضلات اطراف لگن و به حرکت در آوردن مفصل لگن توصیه خواهد شد.

 بهبود قدرت بدن

انجام دادن تمرینات ورزشی خاص در هر مرحله از فرایند بهبود مزایای بی نظیری را به دنبال خواهد داشت. متخصص فیزیوتراپی به انتخاب و آموزش حرکات مناسب به منظور بهبود قدرت عضلات خواهد پرداخت. این فرآیند می‌‌تواند شامل استفاده از وزن بدن به عنوان مقاومت یا استفاده از وزنه و طناب ورزشی تجهیزات مخصوص وزنه برداری و تجهیزات مخصوص تمرینات قلبی از قبیل تردمیل یا دوچرخه ثابت باشد.

 تسریع فرایند بهبود

متخصص فیزیوتراپی برنامه درمانی را به نحوی طراحی می‌کند که به تسریع فرایند بهبود کمک کند. متخصص فیزیوتراپی در زمینه انتخاب برنامه درمانی و حرکات ورزشی مناسب که باعث افزایش سرعت بهبود، بازگشت به زندگی طبیعی بعد از دستیابی به اهداف فردی است تخصص دارد.

شروع مجدد فعالیت ورزشی

هدف از انجام جلسات فیزیوتراپی این است که بیمار بتواند به کمک حرکات ورزشی مخصوص به سرعت و به صورت ایمن به زندگی روزمره خود برگردد. این فرایند شامل انجام دادن تمرینات مخصوص برای دستیابی به اهداف روزانه و بازگشت فوری به زندگی طبیعی است. تغییر سبک زندگی و فعالیت به منظور کنترل علائم آرتروز لگن و جلوگیری از عود مجدد آنها ضروری است.

 آیا انجام عمل جراحی ضرورت دارد؟

در موارد شدید آرتروز لگن این اندام دچار تحلیل رفتگی می‌‌شود زیرا دو استخوان شروع به ساییده شدن روی یکدیگر می‌نمایند. در چنین شرایطی انجام جراحی تعویض مفصل لگن ضرورت پیدا می‌‌کند. فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض مفصل ضروری است که می‌تواند تا چندین ماه ادامه یابد. در صورتی که بیمار تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد برنامه فیزیوتراپی از بیمارستان آغاز می‌شود تا بیمار یاد بگیرد چگونه راه برود و از رختخواب بلند شود. متخصص فیزیوتراپی همچنین به بیمار یاد می‌دهد از انجام چه حرکاتی اجتناب کند تا از آسیب دیدگی مفصل جلوگیری شود. پس از جلسات فیزیوتراپی در بیمارستان باید پس از ترخیص شدن برنامه فیزیوتراپی را در کلینیک ادامه دهید. فیزیوتراپی در دوران بهبود به یک بخش مهم از برنامه روزمره شما تبدیل می‌شود زیرا به کاهش درد، بهبود قدرت و توانایی حرکتی و بازگشت به فعالیت‌های روزمره پس از عمل جراحی کمک می‌نمایند.

آیا می‌توان از بروز آرتروز لگن جلوگیری کرد؟

شما می‌‌توانید با حفظ انعطاف پذیری و قدرت عضلات پا و پیروی کردن از سبک زندگی سالم، حفظ تناسب اندام و ساختار مکانیکی بدن از بروز آرتروز لگن جلوگیری کنید یا احتمال بروز آن را کاهش دهید. تحقیقات نشان داده است که می‌‌توان با انجام دادن حرکات کششی لگن، پا و عضلات مرکزی میزان درد و سفتی ناشی از آرتروز را به حداقل رساند. به این ترتیب به منظور جلوگیری از بروز مشکلات و علائم دردناک آرتروز لگن باید به تقویت عضلات پا پرداخت. پس از آن که علائم آرتروز لگن خود را نشان داد باید به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کرد تا به کمک تمرینات ورزشی به کشش و تقویت عضلات اطراف لگن، پا و شکم پرداخت تا از بروز درد لگن و مشکلات دیگر در آینده جلوگیری گردد.