درمان کوتاهی پای مادرزادی و اکتسابی با کفی طبی و فیزیوتراپی

کوتاهی پا در واقع نامساوی بودن و اختلاف بین طول پاها است.معمولاً والدین در حین مشاهده روند رشد کودک و هنگامی که کودک شروع به چهار دست و پا رفتن و راه رفتن می‌کند متوجه کوتاهی پای کودک خود می‌شوند. در برخی از کودکان اختلاف طول پاها مادرزادی است. در موارد دیگر ، یک بیماری یا آسیب دیدگی در طول زمان باعث ایجاد اختلاف طول پاها می‌شود. اگرچه اختلاف جزئی بین طول پاها ممکن است علامتی ایجاد نکند، اما اختلاف زیاد بین طول دو پا می‌تواند باعث لنگ زدن آشکار کودک شده و دویدن و بازی کردن را برای او دشوار کند.درمان کوتاهی پا بستگی به شدت آن دارد.

 

توصیف کوتاهی پا

---

 

اختلاف طول دو پا ممکن است صرفا یک تفاوت جزئی بین دو طرف بدن باشد. این مساله غیر معمول نبوده و تفاوتی طبیعی است. با این حال تفاوت طول‌های بیشتر ، ممکن است بر سلامتی و کیفیت زندگی بیمار تأثیر بگذارد.

در بیشتر موارد ، استخوان‌های ران و تیبیا (استخوان ساق پا) هستند که تحت تاثیر تفاوت طول پاها قرار می‌گیرند.

مانند سایر استخوان‌های بلند بدن ، استخوان ران و استخوان ساق پا نیز از مرکز به سمت بیرون رشد نمی‌کنند. در عوض ، رشد این استخوان‌ها در اطراف صفحات رشد رخ می‌دهد. صفحات رشد نواحی غضروفی هستند که در بین قسمت‌های پهن محور استخوان (پهنهٔ استخوان یا متافیز) و سر استخوان (اپیفیز) قرار گرفته‌اند.

اگر بیماری یا جراحتی به صفحه رشد استخوان آسیب برساند ، استخوان آسیب دیده ممکن است با سرعتی بیشتر یا کمتر از استخوان طرف مقابل رشد کند.

علت کوتاهی پا

---

آسیب دیدگی‌های قبلی به استخوان‌های پا 

در صورتی که یکی از استخوان‌های‌ پا دچار شکستگی شده و در اندازه کوتاه‌تری بهبود یابد، ممکن است باعث کوتاهی پا شود. این احتمال در صورتی که یک استخوان از نواحی متعددی دچار شکستگی شود، بیشتر است. در صورتی که پوست و بافت عضله اطراف استخوان شکسته نیز دچار آسیب دیدگی شده و آشکار شوند، مثل حالتی که در شکستگی‌های باز اتفاق می‌افتد، این احتمال باز هم بیشتر خواهد شد.

در کودکان ، استخوان‌های شکسته گاهی تا چندین سال پس از بهبودی سریعتر رشد کرده و باعث می‌شوند استخوان از استخوان طرف مقابل بلندتر شود. این نوع از رشد بی رویه اغلب در کودکان خردسالی که دچار شکستگی استخوان ران شده‌اند رخ می‌دهد.

از طرف دیگر ، در کودکان در صورتی که شکستگی استخوان در صفحه رشد نزدیک انتهای استخوان رخ دهد ،ممکن است باعث کندتر شدن رشد استخوان شده و در نتیجه پا از طرف مقابل کوتاه‌تر شود.

عفونت استخوان 

عفونت‌های استخوانی كه در كودكان در حال رشد رخ می‌دهند ، ممكن است باعث اختلاف طول شدید بین دو پا شوند. این امر به ویژه در صورت بروز عفونت در دوران شیرخوارگی صادق است.

بیماری‌های استخوان (دیسپلازی استخوان) 

برخی از بیماری‌های استخوانی ممکن است باعث کوتاهی و اختلاف طول پاها شود ، از جمله:

• نوروفیبروماتوز
• اگزوستوز متعدد ارثی
• بیماری اولیر

علل دیگر 

سایر دلایل کوتاهی پا عبارتند از:

• بیماری‌های اعصاب
• بیماری‌هایی که باعث التهاب مفاصل در طول دوران رشد می‌شوند ، مانند آرتریت نوجوانان

در بعضی موارد ، علت کوتاهی پا ناشناخته یا اصطلاحا “ایدیوپاتیک” است. این امر به ویژه در مواردی که قسمت داخلی یا خارجی پا رشد ناکافی دارند و یا یک طرف بدن رشد بیش از حد دارد ، صادق است.

این شرایط معمولاً از بدو تولد وجود دارند ، اما اختلاف طول پاها ممکن است کمتر از آن باشد که بتوان آن را در اوایل دوران تولد تشخیص داد. با این حال با رشد کودک ، اختلاف طول افزایش یافته و قابل تشخیص می‌شود. در موارد رشد ناکافی ، یکی از دو استخوان بین زانو و مچ پا به طور غیر طبیعی کوتاه است. پا یا زانوی کودک نیز ممکن است مشکل داشته باشند.

همی‌هایپرتروفی (یک طرف بدن خیلی بزرگ باشد) و  همی‌آتروفی (یک طرف بدن خیلی کوچک باشد) شرایط نادری هستند که باعث اختلاف طول پاها می‌شوند. در بیمارانی که این شرایط را دارند ، بازو و پا در یک طرف بدن یا بلندتر یا کوتاه‌تر از بازو و پا در طرف مقابل هستند. ممکن است بین دو طرف صورت نیز تفاوت وجود داشته باشد. در برخی موارد ، علت دقیق این شرایط را نمی‌توان مشخص کرد.

علائم

---

علائم کوتاهی پا، بسته به علت و اندازه اختلاف طول دو پا در بیماران مختلف، متفاوت است.

بیمارانی که اختلاف طول پاهایشان بین ۵/۳ تا ۴ درصد از کل طول پا باشد (یا به طور متوسط حدود ۴ سانتی متر در یک فرد بزرگسال) ممکن است هنگام راه رفتن لنگ بزنند یا مشکلات دیگری در راه رفتن داشته باشند. از آنجا که این اختلاف طول مستلزم آن است که بیمار انرژی بیشتری برای راه رفتن صرف کند، ممکن است فرد به راحتی خسته شود.

برخی از مطالعات نشان می‌دهند که بیماران مبتلا به کوتاهی پا احتمالاً دچار کمر درد شده و بیشتر مستعد آسیب دیدگی‌ هستند. با این حال ، برخی مطالعات دیگر وجود دارند که این یافته‌ها را تایید نمی‌کنند.

معاینات و بررسی‌های پزشک 

---

والدین معمولاً اولین کسانی هستند که با مشاهده مشکلاتی که در نحوه راه رفتن فرزندشان وجود دارد، کوتاهی پای کودک خود را تشخیص می‌دهند. اختلاف طول پاها گاهی اوقات نیز هنگامی که کودک در مدرسه برای وجود انحنای ستون فقرات (اسکولیوز) معاینه می‌شود، تشخیص داده می‌شود. البته توجه به این نکته ضروری است که اختلاف طول پا باعث اسکولیوز نمی‌شود.

پزشک معاینه بدنی کاملی انجام داده و از تصویربرداری و دیگر آزمایش‌ها برای تأیید یا تشخیص اختلاف طول پاها استفاده می‌کند.

معاینه بدنی 

در طول معاینه ، پزشک در مورد وضعیت سلامت عمومی کودک ، سابقه پزشکی و علائم وی سؤال خواهد کرد. سپس معاینه دقیقی انجام داده و نحوه نشستن، ایستادن و حرکت کردن کودک را بررسی می‌کند.

• تجزیه و تحلیل نحوه راه رفتن. در طول معاینه ، پزشک نحوه راه رفتن فرزند شما را به دقت مشاهده و بررسی می‌کند. کودکان خردسال ممکن است سعی کنند با خم کردن زانو یا راه رفتن روی نوک انگشتان پا ، اختلاف طول پای خود را جبران کنند.
• اندازه گیری اختلاف طول پاها. در اکثر موارد ، پزشک اختلاف طول دو پا را در حالتی که کودک پا برهنه ایستاده است ، اندازه گیری می‌کند. پزشک قطعات چوبی‌ای را زیر پای کوتاه‌ قرار می‌دهد تا زمانی که دو طرف لگن هم سطح شوند ، سپس قطعات چوبی را اندازه‌گیری می‌کند تا اختلاف طول دو پا را تعیین کند.

روش‌های تصویربرداری 

• تصویربرداری با اشعه ایکس. به کمک اشعه ایکس می‌توان تصاویری از ساختارهای متراکم بدن مانند استخوان‌ها به دست آورد. اگر پزشک نیاز به اندازه گیری دقیق‌تر اختلاف طول پاها داشته باشد، ممکن است برای پاهای کودک تصویربرداری با اشعه ایکس را تجویز کند.
• اسکنوگرام. اسکنوگرام نوع خاصی از تصویربرداری با اشعه ایکس است که در آن از سه‌ تصویر و یک خط کش برای اندازه گیری طول استخوان پاها استفاده می‌کنند. پزشک ممکن است به جای پرتونگاری سنتی یا علاوه بر آن ، اسکنوگرام را نیز تجویز کند.
• سی تی اسکن (CT). سی تی اسکن می‌تواند تصاویری دقیق‌تر از استخوان‌ها و بافت نرم در پاها ارائه دهد. در بعضی موارد ، پزشک برای اندازه گیری اختلاف طول اندام از سی تی اسکن استفاده می‌کند.

اگر فرزند شما هنوز در حال رشد است ، پزشک ممکن است هر شش ماه تا یک سال یک بار معاینات بدنی و تصویربرداری را تکرار کند تا ببیند اختلاف طول پاها افزایش یافته یا ثابت مانده است.

از آنجا که اندازه گیری به کمک تصاویر اشعه ایکس را نمی‌توان با اندازه گیری به کمک تصاویر سی تی اسکن مقایسه کرد ، پزشک در طول زمان از یک نوع تصویربرداری استفاده می‌کند.

درمان کوتاهی پا

---

پزشک هنگام برنامه‌ریزی برای درمان کودک موارد مختلفی را در نظر می‌گیرد ، از جمله:

• اندازه اختلاف طول دو پا
• سن کودک
• در صورت مشخص بودن، علت کوتاهی پا

درمان‌های غیر جراحی 

برای بیمارانی که اختلاف طول پاها جزئی (کمتر از ۱ اینچ)  بوده و تغییر شکل یا دفرمیتی وجود نداشته باشد ، درمان معمولاً غیر جراحی است. از آنجا که خطرات جراحی ممکن است از مزایای آن بیشتر باشد ، معمولاً جراحی برای برابر کردن اختلافات کوچک طول پاها توصیه نمی‌شود.

درمان‌های غیر جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

تحت نظر قرار دادن 

  اگر فرزند شما هنوز به بلوغ اسکلتی نرسیده باشد ، پزشک ممکن است صرفا توصیه کند کودک تا زمان کامل شدن رشد، تحت نظر قرار بگیرد. طی این مدت ، کودک در فواصل منظم مجددا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا مشخص شود آیا اختلاف طول در حال افزایش است یا ثابت باقی مانده است.

استفاده ازبلند کننده کفش 

استفاده از بلند کننده کفش مناسب در داخل یا خارج کفش اغلب می‌تواند توانایی بیمار در راه رفتن و دویدن را بهبود بخشد. بلند کننده کفش همچنین ممکن است کمر درد ناشی از اختلاف طول پاها را کاهش دهد. بلند کننده‌های کفش ارزان قیمت هستند و در صورت مؤثر نبودن به راحتی می‌توان ان‌ها را کنار گذاشت.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی عمدتاً برای انواع عملکردی و محیطی کوتاهی پا استفاده می‌شود. فیزیوتراپی برای اختلاف طول‌های خفیف پاها نیز انجام می‌شود.

فیزیوتراپی شامل کشش عضلات اندام تحتانی است. این کار برای هر فرد به شکل متفاوتی انجام می‌شود، و طی آن عضله کِشنده نیام پهن (عضله تنسور فاسیا لاتا) ، عضلات نزدیک‌کننده ران ، عضله همسترینگ ، عضله گلابی‌شکل و عضله خاصره‌ای‌مازویی (عضله ایلیوپسواس) کشیده می‌شوند.

درمان با جراحی 

به طور کلی، جراحی‌هایی که برای کوتاهی پا انجام می‌شوند برای یکی از اهداف زیر طراحی شده‌اند:

• رشد پای بلندتر را کند یا متوقف کنند.
• پای بلندتر را کوتاه کنند.
• پای کوتاهتر را بلندتر کنند.

برای کودکانی که هنوز در حال رشد هستند، می‌توان در پای بلندتر، برای کاهش سرعت یا توقف رشد در یک یا دو صفحه از صفحات رشد استخوانی، جراحی  اپی فیزیودز (Epiphysiodesis) انجام داد.

اپی فیزیودز یک جراحی نسبتاً ساده است که می‌تواند به یکی از دو روش زیر انجام شود:

• برای متوقف کردن رشد بیشتر ، صفحه رشد را با ایجاد یک سری سوراخ یا خراش دادن از بین می‌برند. نتیجه ان است که اختلاف طول پاها به تدریج کاهش می‌یابد چرا که پای مخالف به رشد خود ادامه می‌دهد و به اندازه پای بلندتر می‌رسد.
• ممکن است صفحات یا گیره‌های فلزی‌ای با پیچ در اطراف صفحات رشد قرار گیرند تا رشد را کند یا متوقف کنند. گیره‌ها پس از آنکه طول پای کوتاه‌تر به طول پای بلندتر رسید برداشته می‌شوند.

این عمل از راه برش‌های بسیار کوچکی در ناحیه زانو انجام شده و از اشعه ایکس برای راهنمایی استفاده می‌شود. زمان‌بندی در این عمل مناسب بسیار مهم است. هدف آن است که زمانی که به طور طبیعی رشد متوقف می‌شود، یعنی معمولاً در اواسط یا اواخر سال‌های نوجوانی، طول پاها مساوی شود.

کوتاه کردن طول پا 

در بیمارانی که دوران رشدشان به پایان رسیده است ، گاهی اوقات می‌توان پای بلندتر را کوتاه کرد تا هم اندازه پای کوتاه‌تر شود.

برای انجام این کار ، پزشک بخشی از استخوان را از وسط پای بلندتر جدا کرده ، سپس صفحات فلزی و پیچ یا میله‌هایی اطراف استخوان قرار می‌دهد تا استخوان در طول دوران بهبود در جای درست خود ثابت بماند.

از آنجا كه كوتاه کردن زیاد استخوان ممكن است باعث ضعف عضلات پا شود ، براي اختلاف طول‌های شدید نمي‌توان از روش كوتاه كردن پا استفاده كرد. استخوان ران را حداکثر ۳ اینچ و استخوان تیبیا (استخوان ساق پا) را حداكثر ۲ اينچ می‌توان کوتاه کرد.

جراحی افزایش طول پا

جراحی‌های افزایش طول یا بلند کردن طول پا به دلیل پیچیدگی که دارند ، معمولاً برای بیمارانی که اختلاف طول پاها در آن‌ها زیاد است در نظر گرفته می‌شوند.

جراحی افزایش طول پا ممکن است به صورت خارجی یا داخلی انجام شود.

نتایج هر دو عمل بلند کردن داخلی و بلند کردن خارجی پا چندین ماه طول می‌کشد تا کامل شوند. برای هر دو عمل لازم است موارد زیر رعایت و انجام شوند:

• مراجعات منظم به مطب پزشک پس از عمل
• توانبخشی مفصل و جامع ، از جمله فیزیوتراپی و ورزش‌هایی که در خانه انجام می‌شوند.