دیسپلازی هیپ به اختلالی گفته میشود که استخوان ران و استخوان لگن تناسب لازم با یکدیگر را ندارند. علائم و نشانه‌های این اختلال عبارتند از درد ران، لنگی و نابرابر بودن طول پاها. برای درمان این اختلال از روش‌های مختلفی مانند بریس برای کودکان، فیزیوتراپی و جراحی استفاده میشود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید با شماره تلفن‌های ۰۹۱۰۷۸۰۳۱۵۵ و ۰۲۱۸۸۸۰۱۸۰۰ تماس حاصل فرمایید.
دیسپلازی هیپ چیست؟
منظور از دیسپلازی اختلالی است که در آن مفصل ران در مراحل اولیه رشد به طور طبیعی تکامل نیافته است. این اختلال بر استخوان ران تاثیر می‌گذارد و باعث بروز اختلال در زاویه و چرخش قسمت فوقانی این استخوان خواهد شد. اطلاعاتی که در ارتباط با دیسپلازی هیپ به دست آمده و درگیر شدن مفصل لگن نیز حکایت دارد.
در این اختلال فضای تماس بین مفصل گوی و کاسه ران و لگن کاهش پیدا کرده است. کاهش فضای تماس بین این دو ناحیه باعث افزایش فشار بر غضروف داخلی مفصل شده است. با گذر زمان این وضعیت منجر به بروز درد و آسیب دیدگی پیشرونده لابروم و غضروف مفصل خواهد شد. در نهایت در صورتی که این اختلال درمان نشود باعث بروز آرتروز ران در دوران جوانی و بزرگسالی خواهد شد.
علت بروز دیسپلازی هیپ چیست؟
از دیسپلازی ران تحت عنوان دیسپلازی مادرزادی ران و همچنین دیسپلازی رشدی ران یاد میشود زیرا این ناهنجاری در تعداد زیادی از موارد از زمان تولد قابل مشاهده است که با بزرگ شدن فرد و رسیدن به دوران جوانی مفصل ران دچار تغییرات بیشتر و قابل توجه تر خواهد شد.
بزرگسالان و نوجوانان
حتی اگر دیسپلازی ران در دوران کودکی بسیار خفیف باشد به نحوی که اصلاً تشخیص داده نشود یا آن که تشخیص داده شده و به کمک بریس یا عمل جراحی درمان شده باشد، در برخی موارد این اختلال در دوران نوجوانی و بزرگسالی نیز فرد را دچار مشکل خواهد کرد. درمان به موقع این اختلال توسط بریس می‌تواند به استخوان ران کمک کند شکل عادی داشته باشد و به طور طبیعی رشد نماید. پس از آنکه رشد استخوان‌ها متوقف شد و فرد به بلوغ اسکلتی رسید رشد مفصل ران نیز متوقف میشود و شدت دیسپلازی ران به همان صورت باقی خواهد ماند.
فاکتورهای خطر در بروز دیسپلازی ران
این اختلال بیشتر در زنان، کودکانی که فرزند اول خانواده هستند و کودکانی که در دوران جنینی در حالت بریچ قرار داشته اند بیشتر رخ می‌دهد. معمولاً ران چپ بیشتر درگیر میشود. سابقه خانوادگی این اختلال باعث افزایش ریسک دیسپلازی ران در سایرین خواهد شد. از آنجایی که این اختلال ممکن است در سال‌های اول تولد به وجود بیاید باید کودک به طور منظم توسط پزشک معاینه شود تا امکان تشخیص و درمان به موقع این اختلال و پیشگیری از انتقال آن به دوران بزرگسالی وجود داشته باشد.
علائم و نشانه‌های دیسپلازی ران
این اختلال در بزرگسالان و نوجوانان در هنگام انجام فعالیت‌هایی که با حرکات گسترده پا همراه هستند به صورت درد ران یا لنگی عضو خود را نشان خواهد داد. برخی از علل بروز درد در این اختلال به شرح زیر می‌باشد:
- عضلات اطراف مفصل ران به ویژه از عضلات ابداکتور فعالیت بسیار زیادی دارند تا مفصل ران به خوبی درون بخش کاسه مانند لگن قرار بگیرد. افراد مبتلا به این اختلال در هنگام ایستادن یا نشستن به مدت طولانی دچار درد و ناراحتی در ناحیه ران خود خواهند شد.
- تحت فشار قرار گرفتن لابروم باعث کشیدگی آن خواهد شد که این وضعیت منجر به احساس درد لگن میشود. انجام دادن به برخی حرکات خاص یا خارج از دامنه حرکات لگن منجر به بروز درد میشود.
- با گذر زمان افزایش فشار بر مفصل ران باعث آسیب دیدگی پیشرونده غضروف آن خواهد شد و در صورتی که درمان نشود آرتروز ران در اوایل جوانی را به دنبال خواهد داشت.
علائم دیسپلازی هیپ در کودکان
برخی از علائم شایع دیسپلازی هیپ در کودکان به شرح زیر می‌باشد:
- اختلاف طول پاها و کوتاه بودن طول پای سمت آسیب دیده
- چرخش پای درگیر شده به سمت بیرون
- یک دست نبودن چروک و خطوط روی پوست ران یا باسن
- غیرعادی بودن فاصله بین پاها
علائم دیسپلازی هیپ در جوانان و نوجوانان
درد پا و ران اولین علامت دیسپلازی هیپ در نوجوانان محسوب میشود و سایر علائمی که آنها احساس می‌کنند به شرح زیر می‌باشد:
- احساس درد در ناحیه کشاله ران
- ضعیف بودن پا
- اختلال در راه رفتن
- محدودیت دامنه حرکات پا
- تق تق کردن مفصل ران
- احساس گیر افتادگی ران
دیسپلازی ران و آرتروز
در برخی موارد دیسپلازی ران ،چه تشخیص داده شود و درمان گردد چه درمان نشود، باعث آسیب دیدگی قابل توجهی غصروف مفصل خواهد شد. هنگامی که غضروف شروع به تحلیل رفتگی میکند زمینه بروز آرتروز ران را فراهم خواهد کرد. پس از بروز آرتروز ران نمی‌‌توان دیگر از تاثیرات منفی این اختلال بر مفصل ران جلوگیری کرد. در این حالت برای تسکین درد و بهبود دامنه حرکات ران جراحی تعویض مفصل ضروری خواهد بود.
چگونه دیسپلازی ران تشخیص داده میشود؟
این اختلال گاهی اوقات در هنگام تولد تشخیص داده میشود. پس از به دنیا آمدن کودک، پزشک در بیمارستان او را ارزیابی میکند تا وجود مشکلات مرتبط با ران یا سایر نقاط بدن را تشخیص دهد. با این حال گاهی اوقات دیسپلازی ران تا دوران نوجوانی تشخیص داده نمی‌شود. پزشک برای تشخیص این اختلال به انجام معاینات جسمانی و سونوگرافی در سن سه ماهگی و عکس برداری توسط اشعه ایکس در سن ۶ ماهگی خط پرداخت.
تشخیص شدت دیسپلازی ران
معیارهای مختلفی برای مشخص کردن شدت دیسپلازی استخوان ران وجود دارد. پزشک از این معیارها برای ارزیابی شدت دیسپلازی و ارائه نکات لازم در خصوص پیشگیری از بدتر شدن آن یا درمان استفاده خواهد کرد. رایج ترین مقیاسی که برای این هدف مورد استفاده قرار می‌گیرد زاویه لبه به مرکز و زاویه تونیس است.
زاویه تونیس به اندازه گیری سقف انحراف حفره حقه ای استخوان لگن و محل اتصال استخوان ران می‌پردازد. در حالت عادی باید این زاویه نسبتاً صاف و کمتر از ۱۱ درجه باشد. زاویه لبه به مرکز ابزاری است که به ارزیابی می‌زان پوشش سر استخوان ران توسط سوکت لگن می‌پردازد. در حالت طبیعی باید این زاویه بزرگتر از ۲۵ درجه باشد. در صورتی که اندازه ی زاویه بین ۲۰ و ۲۵ باشد به صورت دیسپلازی خفیف یا لب مرز توصیف می‌گردد. در صورتی که این زاویه کمتر از ۲۰ درجه باشد به صورت دیسپلازی شدیدتر تعریف میشود.
درمان دیسپلازی هیپ
پس از آنکه رشد سیستم اسکلتی و مفصل ران به پایان رسید دیگر پزشک برای درمان این اختلال بر هدایت فرایند رشد ران تمرکز نخواهد کرد. در این حالت هدف از درمان به شرح زیر می‌باشد:
- بهبود عملکرد مفصل ران
- تسکین درد ران و لگن
- افزایش طول عمر مفصل ران و اجتناب از نیاز به تعویض مفصل در دوران جوانی
ارتوز لگن
از ارتوز لگن در کودکان بزرگتر از شش ماه استفاده میشود تا ران در جای مناسب خود قرار بگیرد اما پاها می‌توانند کمی حرکت کنند. ارتوز لگن توسط پزشک به کودک پوشانده شود و باید به مدت یک تا دو ماه از آن استفاده نمود. در این دوران کودک به طور منظم توسط پزشک بررسی میشود تا لگن و ران او ارزیابی گردد و پزشک از تناسب ارتوز اطمینان حاصل کند. در پایان درمان پزشک درخواست انجام عکسبرداری توسط اشعه ایکس یا سونوگرافی را می‌دهد تا وضعیت ران بررسی شود. ارتوز لگن می‌تواند به درمان دیسپلازی ران بپردازد اما گاهی اوقات ادامه درمان با آن باعث دررفتگی کامل یا جزئی ران خواهد شد.
استفاده از بریس
در برخی موارد پزشک پس از اتمام درمان با ارتوز لگن استفاده از بریس مخصوص ران را توصیه خواهد کرد. این روش معمولاً در کودکانی که پس از ۶ ماهگی دیسپلازی هیپ در آنها تشخیص داده شده است مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشک با توجه به شدت مشکل کودک استفاده کامل در طول روز یا فقط بعضی ساعات را توصیه خواهد کرد. استفاده از این بریس مشکلی در راه رفتن کودک ایجاد نمی‌کند و باعث اختلال در رشد او نخواهد شد.
فیزیوتراپی
در مواردی که دیسپلازی ران خفیف است می‌توان به کمک فیزیوتراپی به بیمار کمک کرد. فیزیوتراپی باعث تغییر شکل مفصل ران نمی‌شود و به درمان آن کمک نخواهد کرد. در صورتی که دیسپلازی نسبتاً خفیف باشد تقویت عضلات اطراف مفصل ران می‌تواند با تاثیرات مثبت بر عملکرد ران همراه شود.
انجام عمل جراحی
در صورتی که یکی از روش‌های درمانی بالا به بهبود مشکل بیمار کمک نکند و دیسپلازی هیپ در سن ۶ ماهگی تا ۲ سالگی تشخیص داده شود پزشک انجام عمل جراحی را برای برگرداندن ران به جای اصلی خود توصیه میکند که از این روش تحت عنوان جا اندازی بسته یاد میشود. کودکان بزرگتر از دو سال به جراحی باز برای مطابقت مفصل ران نیاز دارند و پس از عمل نیز باید مفصل ران آنها درون گچ مخصوص قرار داده شود تا نتایج مطلوبی به دست بیاید.
باید ران کودک به مدت ۳ تا ۶ ماه درون گچ قرار بگیرد اما گاهی اوقات پزشک اقدام به تعویض آن خواهد کرد تا با سطح رشد کودک مطابقت پیدا کند و کودک را دچار مشکل ننماید. پزشک زمانی اقدام به برداشتن گچ میکند که ران به جای طبیعی خود برگشته باشد و پس از آن نیز باید از بریس مخصوص و جلسات فیزیوتراپی برای حفظ نتایج به دست آمده و افزایش قدرت پا استفاده کرد. از آنجایی که با بزرگ شدن کودک و رشد و تکامل او احتمال در رفتگی ران وجود دارد ممکن است کودک به جراحی دوم نیاز پیدا کند. در صورتی که دیسپلازی هیپ درمان نشود باعث اختلال در راه رفتن کودک، کاهش توانایی حرکتی او و اختلاف در طول پاها خواهد شد.
از روش‌های زیر برای درمان دیسپلازی هیپ در نوجوانان استفاده میشود:
جراحی استئوتومی گانز در دیسپلازی هیپ (PAO)
در بزرگسالانی که به علت دیسپلازی هیپ دچار درد و آسیب دیدگی غضروف شده اند پزشک به انجام جراحی استئوتومی گانز خواهد پرداخت. در این روش پزشک یک مجموعه برش را در استخوان ایجاد میکند تا به اصلاح محل قرارگیری سر استخوان ران بپردازد. سپس پزشک برای ثابت کردن موقعیت جدید استخوان ران از تعداد پیچ و مهره مخصوص استفاده میکند.
جراحی استئوتومی
در موارد نادر پزشک به انجام جراحی استئوتومی ران یا لگن می‌پردازد. این روش به پزشک برای شکل دهی استخوان و کاهش فشار در ناحیه ران و لگن کمک میکند.
جراحی تعویض کامل مفصل ران
جراحی تعویض کامل مفصل ران یا آرتروپلاستی روشی است که به پزشک برای خارج کردن مفصل آسیب دیده و جایگزین کردن آن با مفصل مصنوعی کمک میکند. پزشک فقط زمانی انجام این روش را توصیه میکند که سایر روش‌های درمانی بالا کمکی به بهبود مشکل بیمار نکرده باشند. تعداد زیادی از نوجوانان پس از عمل جراحی و گذراندن دوران بهبود می‌تواند به انجام فعالیت‌های معمولی خود بپردازند. اگرچه موفقیت این روش‌های درمانی ثابت شده است احتمال آنکه افراد مبتلا به دیسپلازی ران دچار بد شکلی ران یا آرتروز ران شوند وجود دارد.
پیشگیری از بروز دیسپلازی ران
اکثر کودکان مبتلا به دیسپلازی هیپ با این اختلال متولد می‌شوند و سر استخوان ران به طور دقیق درون سوکت مفصل لگن قرار نمی‌گیرد. در صورتی که پاهای نوزاد تازه متولد شده به مدت طولانی در حالت صاف قرار بگیرد احتمال آسیب دیدگی غضروف و استخوان‌های او وجود خواهد داشت. به عنوان مثال قنداق کردن کودک باعث بروز آسیب دیدگی پای خواهد شد زیرا غضروف و استخوان‌های او کاملاً نرم هستند و محکم بستن پاها باعث دیسپلازی هیپ خواهد شد. اگر شما قصد قنداق کردن کودک خود را دارید باید اطمینان حاصل کنید که پاهای او آزادانه حرکت میکند اما به طور کلی پزشکان قنداق کردن را تایید نمی‌‌کنند. باید پاهای کودک کمی‌خم شوند و از هم فاصله داشته باشند و دقیقاً شبیه وضعیتی باشد که درون رحم مادر داشته اند. برخی از پدر و مادرها به جای قنداق از کیسه خواب استفاده می‌کنند که در این حالت نیز باید اطمینان حاصل نمایند پاهای کودک آزادانه حرکت میکند و به آنها فشار وارد نمی‌شود.
