برخی افراد که پای آنها قطع شده است به پای مصنوعی (پروتز) نیاز دارند. متخصص پروتز در مورد فعالیت روزمره‌ای که دارید از شما سؤال می‌کند. وی همچنین به صحبت‌های شما در مورد اهدافتان گوش کرده و با مهارت بالینی خود یک پروتز مناسب برای شما طراحی می‌کند. زمانی که پای باقیمانده شما به طور نسبتاً کامل بهبود یافت، سایز شما برای تهیه پروتز زانو اندازه‌گیری می‌شود. پروتزی که شما با خود به منزل می‌برید با استفاده از موادی که نیازهای شما را برطرف می‌کند و منحصراً برای شرایط شما طراحی و ساخته شده است. متخصص پروتز، نحوه استفاده و مراقبت از پروتز زانو همچنین اندام‌های دیگر را به شما آموزش می‌دهد. ممکن است پروتز شما هر شش ماه یک مرتبه به منظور کاهش هر نوع مشکلی به خصوص به دلیل تغییر اندازه پای باقیمانده به تنظیم و تعویض نیاز داشته باشد تا اندازه آن مناسب شرایط شما شود. دو نوع پروتز زانوجود دارد: پروتز زیر زانو پروتز بالای زانو که به درجه قطع عضو شما بستگی دارد.
در کلینیک تخصصی امید انواع پروتز برای بخش‌های مختلف بدن از جمله زانو به بیماران قطع عضو مادرزاد یا سانحه دیده ارائه می‌شود. در این کلینیک بر اساس شرایط خاص هر بیمار بهترین و مناسب‌ترین نوع پروتز زانو از جمله پروتز بالا و زیر زانو قالب‌گیری و با بهترین مواد تحت نظر متخصصین باتجربه ساخته می‌شود.
در اولین جلسه ارزیابی پروتز من چه اتفاقی می‌افتد؟
در اولین جلسه، متخصص پروتز، شرایط و سوابق شما را که شامل موارد زیر می‌شود به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهد:
- وضعیت سلامتی و شرایط فیزیکی شما در حال حاضر
- سطح فعالیت‌های و علایق شما
- انتظارات و اهداف شما
- اهداف شغلی و حرفه‌ای شما
- عادات و علایق شما
متخصص پروتز از پای باقیمانده شما گچ گرفته یا از آن اسکن سه بعدی تهیه می‌کند و یا آن را اندازه‌گیری می‌کند. این اطلاعات برای ساخت سوکت آزمایشی اولیه که به آن سوکت تشخیصی نیز گفته می‌شود به کار برده می‌شود و به شما این امکان را می‌دهد که پس از استفاده از این نمونه آزمایشی بتوانید تغییرات مورد نیاز را برای پروتز اصلی اعمال کنید. این سوکت به گونه‌ای طراحی می‌شود که راحت و نگهدارنده باشد. حتماً اگر سؤالی داشتید بپرسید و انتظارات خود را به طور کامل تبیین کنید. اعضای خانواده یا پرستار شما نیز می‌توانند در هر یک از جلسات درمانی شما حضور داشته باشند. درک آنها از زندگی با پروتز، تأثیر ویژه‌ای در نحوه مراقبت آنها از شما دارد.
ساخت پروتز
ساخت پروتز تجویز شده مراحل مختلفی دارد که به میزان زیادی بر برنامه توانبخشی و فیزیوتراپی شما پس از ساخت و استفاده از آن تأثیر دارد.
مراحل ساخت عبارتند از:
- گچ گرفتن
- قالب‌گیری مثبت
- اصلاح
- مونتاژ
- تراز کردن
- زیبایی
اجزای پروتز زانو
اجزای مختلف یک پروتز زانو عبارتند از:
- سوکت
- ساسپنشن
- مفصل زانو
- پا
- اجزای دیگر: ستون، تعادل دهنده‌ها، آداپتور و…
انواع پروتز زانو
پروتزهای زانو انواع مختلف و بسیار متنوعی دارند. پروتز بالای زانو زیر زانو برای بیمارانی که دچار قطع پا شده‌اند کاربرد دارند.
نوع پروتز که با عضو قطع شده تناسب داشته باشد به شکل و طول پای باقیمانده، سطح فعالیت، پیش‌آگهی و ترجیحات فردی بیمار بستگی دارد.
پروتز چگونه به پای من متصل می‌شود؟
پروتز به روش‌های مختلفی به پای شما وصل می‌شود. متخصص پروتز در مورد این که کدام روش برای شما مناسب بوده و نیازهایتان را برطرف می‌کند با شما صحبت می‌کند.
مهار آویز
یک پوشش ژلی که شامل یک بند در انتها است، روی پای باقیمانده پیچیده می‌شود. این بند، سوکت را به پا متصل می‌کند.
مهار آناتومیک
در برخی موارد، سوکت های پروتز ممکن است با استفاده از آناتومی پا مهار شوند.
کمربند لگنی
ممکن است از یک کمربند لگنی به تنهایی یا همراه با روش‌های دیگر مهار کردن نیز استفاده شود تا کنترل بهتری بر پروتز به دست آید.
مهار با پین قفل‌دار (h3)
پوشش ژلی یک پین در انتها دارد که به پای باقیمانده بسته می‌شود. زمانی که شما پروتز را می‌پوشید، مکانیسمی در انتهای سوکت به پین قفل می‌شود و پروتز را روی پای شما نگه می‌دارد. این قفل تا زمانی که ضامن آن آزاد نشود باز نمی‌شود.
مهار مکشی
در یک روش دیگر از مکش بین سوکت و پوشش ژلی به منظور اتصال پروتز زانو به باقیمانده پا استفاده می‌شود. در روشی دیگر، مکش بین سوکت و پوست بیمار ایجاد می‌شود. دریچه مکش به سوکت وصل شده و از ورود و خروج جریان هوا جلوگیری کرده و در اطراف پا خلأ ایجاد کرده و پروتز را در محل نگه می‌دارد. در برخی موارد نیز از یک پمپ مکش اضافی به منظور کمک به مدیریت تغییرات حجم پا استفاده می‌شود.
نحوه استفاده از پروتز چگونه به من آموزش داده می‌شود؟
متخصص پروتز برنامه‌ای برای افزایش تدریجی زمان پوشیدن پروتز زانو به شما می‌دهد. از آنجا که پای شما هنوز حساس است باید فعالیت‌های خود را در چند هفته اول محدود کنید. متخصص پروتز، آموزش‌های اولیه را در دوره فرایند اندازه‌گیری پا به شما خواهد داد. زمانی که شما راه رفتن با پروتز یا پای مصنوعی را یاد می‌گیرید، اطمینان شما نسبت به آن بیشتر شده و استقامت شما نیز افزایش می‌یابد. استفاده از پروتز نیاز به تلاش سخت و تمرین روزانه دارد. شما باید انتظارات واقع‌بینانه‌ای داشته باشید و صبور باشید. زمانی که اندازه پای شما در طول روز تغییر می‌کند، شما باید اندازه سوکت های پروتز را کاهش یا افزایش دهید تا اندازه آن متناسب با وضعیت شما شود. متخصص پروتز، نحوه تنظیم سوکت را به شما آموزش می‌دهد تا بتوانید آن را به اندازه دلخواه و مورد نظر خود برسانید. به شما سوکت هایی با ضخامت‌های متنوع داده می‌شود تا از آنها در وقت مقتضی استفاده کنید. متخصص طب فیزیکی نیز به شما در آموزش راه رفتن راحت‌تر با پروتز پا کمک می‌کند. وی به شما آموزش می‌دهد که چگونه استفاده از واکر، عصا و عصای زیر بغل را به عنوان وسایل کمکی کنار گذاشته و به طور مستقل راه بروید؛ البته اگر هدف شما این باشد و اگر قدرت و تعادل لازم برای این کار را داشته باشید. وی همچنین نحوه بالا و پایین رفتن از پله، رانندگی کردن و انجام فعالیت‌های روزمره دیگر را نیز به شما آموزش می‌دهد. در نهایت، درمانگر به شما آموزش می‌دهد که چگونه روی سطوح ناهموار راه بروید یا فعالیت‌های تفریحی مورد نظر خود را انجام دهید.
اگر من هر دو پای خود را از دست داده باشم، چه باید بکنم؟
اگر شما هردو پای خود را از بالای زانو از دست داده باشید با چالش‌های خاصی مواجه خواهید بود ولی هنوز می‌توانید یاد بگیرید که دوباره راه بروید. در این موارد معمولاً شما مراحل زیر را باید طی کنید:
- در برنامه‌های درمانی فیزیکی، حرکات کششی روزانه شرکت کرده وزن خود را به منظور تقویت و آماده‌سازی بدن برای انجام مراحل بعدی کنترل کنید.
- شما می‌توانید راه رفتن را با پای کوتاه و پاهای آموزشی مخصوص آغاز کنید. این کار به شما در حفظ تعادل و پیشگیری از آسیب‌دیدگی‌های ناشی از زمین خوردن کمک می‌کند.
- زمانی که شما در استفاده از پای کوتاه مهارت پیدا کردید، متخصص پروتز به تدریج طول پاها را افزایش می‌دهد تا شما بتوانید با اطمینان راه بروید.
- در نهایت، شما خواهید توانست با پروتز کامل خود شامل زانو مچ پا و پا که طول آن بلندتر است راه بروید. البته در برخی موارد که هر دو پا از بالای زانو قطع شده‌اند استفاده از پاهای کوتاه در برخی موقعیت‌ها وضعیت‌ها مفیدتر است.
دوره بهبودی و توانبخشی شما نیاز به زمان دارد. صبور باشید و در صورت نیاز از حمایت دیگران استفاده کنید.
چگونه باید از پروتزهای خود مراقبت کنم؟
تمیز نگه داشتن پاهای مصنوعی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. متخصص پروتز دستورالعملی برای تمیز کردن روزانه پروتز و سوکت ها و قسمت‌های دیگر آن به شما می‌دهد.
اگر شما متوجه شل شدن یا صداهای غیرعادی در پروتز خود شدید باید بلافاصله با متخصص پروتز تماس بگیرید. ممکن است لازم باشد قبل از مراجعه به پزشک، قسمت‌هایی از آن را تعویض کرده یا یک پروتز دیگر امانت بگیرید. همیشه در صورت نیاز به تنظیم پروتز با متخصص پروتز خود تماس بگیرید. سعی نکنید خودتان پروتز را تنظیم کنید. هیچ موقع در قسمت‌های مکانیکی پروتز خود از روغن، گریس یا اجسام خارجی دیگر استفاده نکنید. اگر خودتان قسمت‌هایی از پروتز را تعمیر کنید ممکن است به خودتان یا پروتزتان آسیب وارد کنید. از خیس کردن پروتز خود اجتناب کنید. در صورتی که پروتز خیس شد، کفش خود را در آورده و اجازه دهید که پروتز خشک شود. اگر پروتز شما به طور کامل در آب فرو رفت برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی‌های بلند مدت به متخصص پروتز مراجعه کنید. استفاده از پوشش‌های ضد آب موجود به محافظت بیشتر از پروتزها کمک می‌کند. حتی اگر همه چیز به خوبی پیش برود باید هر شش ماه یک مرتبه به طور مرتب به متخصص پروتز مراجعه کنید تا از مناسب بودن اندازه پروتز و ایمن بودن آن اطمینان حاصل کنید. هر موقع که به قطعه یا تنظیم پروتز نیاز داشتید با متخصص پروتز تماس بگیرید.
چگونه باید از پای خود مراقبت کنم؟
- پوست خود را حداقل روزی یک مرتبه با آب ولرم و صابون‌های ملایم بشورید. پوست خود را با دقت و بدون این که در آب فرو بروید بشورید و آن را با دقت و بدون این که بسایید خشک کنید. پوست خود را تمیز نگه دارید تا تحریک نشود و از ایجاد کیست‌ها یا جوش‌ها روی آن جلوگیری شود.
- باید پوست خود را برای بررسی علائم عفونت، قرمزی یا آسیب‌دیدگی چک کنید. از یک آینه استفاده کنید و همه قسمت‌های پای خود را به طور کامل بررسی کنید. پای باقیمانده خود را اصلاح نکنید زیرا باعث سوزش و تحریک پوست می‌شود. از لوسیون ها فقط در هنگام شب استفاده کنید و در زمانی که از پروتز استفاده می‌کنید نباید لوسیون یا مواد دیگر روی پای خود بمالید.
- تا زمانی که پای شما به طور کامل بهبود نیافته است نباید از کرم‌ها، لوسیون ها یا مرطوب‌کننده های استفاده کنید مگر این که پزشک دستورالعمل دیگری به شما داده باشد. همچنین از پوشش‌های پروتز دیگر نیز نباید استفاده کنید مگر این که پزشک برای شما تجویز کرده باشد.
چه نوع کفشی باید بپوشم؟
در مورد کفش‌هایی که می‌خواهید بپوشید با متخصص پروتز مشورت کنید تا وی پاهای مصنوعی مناسب را بر اساس کفش‌های مورد نظر شما بسازد. کفش‌های خود را در هر مراجعه به متخصص پروتز همراه داشته باشید. پوشیدن کفش با طول متنوع پاشنه بر تنظیم، نحوه احساس پروتز و نحوه راه رفتن شما تأثیر می‌گذارد. قبل از این که کفش‌های خود را عوض کنید با متخصص پروتز صحبت کنید. پروتزهای خود را برهنه و بدون کفش استفاده نکنید زیرا باعث آسیب‌دیدگی آنها وارد آمدن فشار بر پا یا زانوی شما می‌شود.
چه موقع باید پروتزهای خود را تعویض کنم؟
از آنجا که پای باقیمانده شما در طول زمان تغییر می‌کند، متخصص پروتز، سوکت ها را برای افزایش راحتی شما اصلاح می‌کند البته این امکان وجود دارد که شما از سوکت های قابل تنظیم نیز استفاده کنید. پزشک و متخصص پروتز در مورد زمان تعویض پروتزها بر اساس میزان راحتی و اندازه بودن سوکت ها، فرسودگی و پارگی‌های طبیعی و تغییرات پاهای شما تصمیم‌گیری می‌کنند. اگر وزن شما افزایش یا کاهش یابد، راحتی و عملکرد پروتزها نیز ممکن است تغییر یابد و شما به سوکت های جدید نیاز پیدا کنید. حفظ مستمر وزن سالم از اهمیت زیادی برخوردار است.
