منظور از کفش طبی، کفشی است که مناسب با شرایط پای فرد و یا بیماری ای که بدان مبتلا است ساخته شود. امروزه نام کفش طبی به گوش تمامی افراد جامعه آشنا است و این موضوع باعث شده بسیاری از شرکت های تولیدی کفش این نام را روی محصولات خود بگذارند، در صورتی که کفش های تولیدی در این کارخانه ها حداکثر می توانند شرایط آناتومیک پا را رعایت کنند و مناسب دفورمیتی ها یا مشکلات خاص پا نمی باشند. اصولاً کفش طبی با تجویز پزشک متخصص و به وسیله مهندسین ارتوپدی فنی یا Orthopedic Shoe Maker ساخته می شود. این متخصصین به وسیله ارزیابی های دقیق پا و شرایط بیماری هر فرد کفش و کفی مناسب ایشان را تهیه می کنند به طور مثال کفش برای قطع عضو، آرتروز انگشتان پا و … . غالبا افراد بزرگسال به دنبال استفاده از کفش های طبی می باشند زیرا با مشکلات پای خود، دردهای ناشی از آن آشنا هستند و آن را احساس می کنند. اما بهتر است پای کودکان نیز از خردسالی با کفش مناسب و طبی آشنا باشد( با توجه به تغییر سبک زندگی بهتر است به سلامت پای کودکان بیشتر توجه شود).
مهمترین خصوصیات کلی که هر کفش طبی یا ارتوپدی باید داشته باشد عبارتند از:
- پنجه پهن و با ارتفاع: پنجه کفش یا Toe box از مهمترین قسمت های آن است. وقتی عرض یا ارتفاع پنجه کفش کم باشد بیماری های زیادی مانند انگشت چکشی، میخچه و هالوکس والگوس را ایجاد میکند. انگشتان پا باید در پنجه کفش فضای کافی داشته باشند تا از هم باز شوند و کمی به بالا و پایین بروند. بجای استفاده از کفش های نوک تیز از کفش های با پنجه گرد استفاده کنید
- کفی قابل تعویض: سعی کنید کفشی بخرید که کفی Insole قابل عوض کردن داشته باشد. با این کار میتوان با عوض کردن کفی اندازه و حجم کفش را کم و زیاد کرد تا وقتی پا ورم کرد بتوان جا برای آن باز کرد و یا کفی ساده را با کفی های درمانی جایگزین کرد. وقتی پا عرق کرده و کفش را نمناک میکند کفی قابل تعویض در کم کردن رطوبت کفش میتواند موثر باشد. کفش مرطوب میتواند موجب ابتلا پا به بیماری های قارچی باشد
- پشتی سفت و محکم: پشتی کفش Heel counter قسمتی از کفش است که در پشت پاشنه پا قرار میگیرد. این پشتی باید سفت و محکم باشد. برای امتحان کردن پشتی کفش با شست خود بر روی آن فشار دهید. اگر فرو نرفت پشتی محکمی دارد
- کفی داخلی با شکل مناسب: کفی کفش از داخل Foot bed باید قوس هایی داشته باشد که هماهنگ با قوس های کف پا باشد. وزن بدن در داخل چنین کفشی بصورت متناسب برروی تمام سطح کف آن توزیع شده و پا در چنین کفی احساس راحتی میکند. مهمترین قوس کف پا قوس طولی آن است پس کفی داخلی کفش باید در قسمت میانی و داخلی کمی برجسته تر باشد
- پاشنه مناسب: پاشنه Heel کفش از قسمت های مهم آن است. کفش بدون پاشنه و کفش با پاشنه بلند هر دو مضر هستند. اندازه پاشنه بطور متعادل باید حدود ۱٫۵ تا ۴ سانتیمتر باشد
- کف قوسی شکل کفش : کف بیرونی کفش Outsole باید قدری گوژ باشد تا وسط کفش پایین تر از دو انتهای آن قرار گیرد. راه رفتن در چنین کفشی بسیار راحت بوده و در هنگام راه رفتن، موقع اصابت پاشنه به زمین و موقع بلند شدن پنجه از زمین فشار زیادی به کف پا و مچ پا وارد نمیشود.
- سطح داخلی یکنواخت: با دست کشیدن به تمام سطح داخلی کفش باید متوجه شویم سطوح یکنواخت و قوس های نرمی در درون کفش وجود دارد. این چنین کفش هایی در موقع راه رفتن فشار کمتری را به پوست وارد میکنند
- کفش نفس کش: جنس رویی کفش باید طوری باشد که تهویه داخل کفش برقرار باشد. این تهویه برای عرق نکردن پا ضروری است
- یقه و زبانی نرم: یقه کفش Shoe collar جایی است که اطراف مچ پا را میگیرد و زبانی کفش Shoe tongue برگه ای است که در زیر بندهای کفش قرار میگیرد. این قسمت های کفش باید حاوی پد ها و بالشتک های نرمی باشد تا فشار کمتری به پوست وارد کند.
انواع کفی طبی
- سخت: کفی های سفت برای کنترل عملکرد طراحی میشود و در اصل برای راه رفتن یا و برای کفش مجلسی مورد استفاده قرار نمیگیرند. این نوع کفی طبی عموماً از مواد مستحکمی مثل پلاستیک یا فیبر کربن ساخته میشوند. کفی های سفت با استفاده از قالب پا ساخته میشوند. کفی طبی سفت حرکت دو مفصل اصلی کف پا که دقیقاً در زیر مفصل قوزک پا قرار دارند را کنترل میکنند و باعث بهبود قوس کف پا می شود، همچنین مانع از خشکی و درد در پا، ران و کمر میشوند.
- نرم: کفی طبی نرم عموماً ضد ضربه است، تعادل را افزایش میدهد و مانع از فشار روی نقاط دردناک می شود. این نوع کفی طبی عموماً برای افراد مبتلا به دیابت، آرتریت و افرادی که بدشکلی پا (مانند پای پرانتزی و ضربدری) دارند مؤثر است. کفی کفش نرم کل کف پا (پاشنه تا انگشتان پا) را پوشش می دهند. کفی نرم، همانند کفی طبی سفت با استفاده از قالب پا ساخته میشوند.
- نیمه سخت: کفی طبی نیمه سفت باعث حفظ تعادل پا در حین راه رفتن و ورزش کردن میشوند. کفی های طبی نیمه سفت عموماً از لایههای نرم ساخته میشوند که با موادی سفت تر مستحکم شده است.
انواع زیره کفش و موارد استفاده
Metatarsal Rocker
فشار نیروی عکس العمل زمین را بر سر استخوان های متاتارس کاهش می دهد.
MTPJ Rocker
میزان خم شدن انگشتان را در حین راه رفتن کاهش می دهد و در مشکلاتی مانند خشکی انگشت شست یا آسیب در انتهای انگشتان کمک کننده است.
Lisfranc’s Rocker
کاهش دهنده ی نیروی وارد شونده به قسمت میانی پا.
Ankle Joint Rocker
میزان تحرک مورد نیاز مچ پا در حین حرکت را کاهش می دهد.
Met-head Rocker
فشار نیروی عکس العمل زمین را بر سر استخوان های متاتارس کاهش می دهد.
Negative Heel Rocker
پا را در حالت دورسی فلکشن نگاه می دارد تا ار نیروی وارده به پنجه کاسته شود.
Equinus Ankle Joint Rocker
میزان تحرک مورد نیاز مچ پا در حین حرکت را کاهش می دهد.
Ankle Joint Rocker with SACH Heel
ضربه وارد به پا را کاهش می دهد و ایجاد بی ثباتی می کند.
Toe Off Rocker
حرکت را در مفاصل انگشتان پا در حین راه رفتن کاهش می دهد.
Double Rocker
نیرو های وارد به قسمت میانی پا را جذب می کند. (اثر گهواره ای)