وسایل ارتوپدی که معمولا تحت عنوان بریس از آنها یاد میشود وسایلی هستند که در قسمت خارجی بدن مورد استفاده قرار میگیرند و هدف از کاربرد آنها اصلاح مشکلات عملکردی و ساختاری سیستم اسکلتی و عصبی عضلانی می‌باشد. این وسایل به منظور محافظت از اندام فوقانی یا تحتانی که دچار فلج شده اند، بهبود عملکرد مفاصل یا اصلاح مطابقت دست و پا، مفاصل یا سیستم اسکلتی مورد استفاده قرار میگیرند. با توجه به سطح آسیب دیدگی و توصیه پزشک استفاده از بریس پس از آسیب دیدگی طناب نخاعی ضرورت پیدا میکند.
در اکثر موارد ضایعه نخاعی به علت وارد شدن ضربه به ستون مهره‌ها به وجود میآید که این امر بر توانایی طناب نخاعی برای ارسال و دریافت پیام از مغز به سایر سیستم‌های بدن که وظیفه کنترل حس حرکت و عملکرد خودکار در سایر نقاط را بر عهده دارند تاثیرات منفی خواهد گذاشت. متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید انواع مختلفی از ارتوز را برای بیماران ضایعه نخاعی توصیه می‌کنند و پارامترهای مهم از قبیل راه رفتن، استقامت، پایداری، عدم نیاز به کمک دیگران و سایر موارد را توضیح خواهند داد. برای کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره ۰۹۰۲۵۸۰۴۴۱۳ تماس حاصل نمایید.
علت ضایعه نخاعی
تصادف با موتور سیکلت شایع ترین علت بروز ضایعه نخاعی در افراد جوان محسوب میشود و افرادی که ۶۵ سال به بالا سن دارند به علت سقوط از ارتفاع یا زمین خوردن دچار این اختلال خواهند شد. خشونت و فعالیت‌های ورزشی و تفریحی در زمره سایر علل بروز ضایعه نخاعی قرار دارد. حدود نیمی از موارد ضایعه نخاعی در افرادی که ۱۶ تا ۳۰ سال سن دارند به وجود میآید که حدود ۸۰ درصد از این بیماران را آقایان تشکیل می‌دهند. حدود ۹۰ درصد از ضایعات نخاعی مرتبط با ورزش در آقایان به وجود میآید.
علائم و نشانه‌های ضایعه نخاعی چیست؟
ضایعه نخاعی کامل
ضایعه نخاعی کامل باعث میشود که بیمار از قسمت پایین ناحیه آسیب دیده، عملکرد حسی و حرکتی خود را به طور کامل از دست بدهد. حدود ۵۰ درصد از موارد ضایعات نخاعی، در این گروه قرار دارند. ضایعه نخاعی باعث میشود که هر دو طرف بدن به طور یکسان درگیر شوند. حتی در هنگام بروز ضایعه نخاعی کامل به ندرت طناب نخاعی دچار قطع شدگی خواهد شد. در اکثر موارد از دست دادن توانایی عملکردی به علت کبودی و خون مردگی طناب نخاعی یا اختلال در خونرسانی به ناحیه آسیب دیده طناب نخاعی ایجاد خواهد شد.
ضایعه نخاعی ناقص
در ضایعه نخاعی ناقص برخی از عملکردهای زیر سطح آسیب دیده باقی می‌ماند. فردی که دچار آسیب دیدگی ناقص شده است ممکن است بتواند یک دست یا پای خود را نسبت به پای دیگر بیشتر بالا بیاورد یا آنکه عملکرد یک طرف از بدن او در مقایسه با سمت دیگر بیشتر باشد. ضایعه نخاعی با توجه به شدت آسیب دیدگی به چند دسته تقسیم میشود که به شرح زیر می‌باشند:
- ضایعه نخاعی نوع A به آسیب دیدگی کامل طناب نخاعی گفته میشود که بیمار توانایی عملکردی یا حسی خود را از دست خواهد داد.
- ضایعه نخاعی نوع B به آسیب دیدگی ناکامل سیستم حسی گفته میشود که بیمار توانایی عملکردی خود را به صورت کامل از دست میدهد.
- ضایعه نخاعی نوع C به آسیب دیدگی ناکامل سیستم حرکتی گفته میشود که بیمار مقدار کمی توانایی حرکتی دارد اما نیمی از عضلات او توانایی عملکردی خود را از دست داده اند.
- ضایعه نخاعی نوع D به آسیب دیدگی ناکامل سیستم حرکتی گفته میشود که عضلات توانایی حرکتی خود را تا حدودی حفظ کرده اند.
- ضایعه نخاعی نوع E طبیعی است.
هرچه شدت آسیب نخاع بیشتر باشد شانس بهبودی کاهش خواهد یافت.
ضربه به نخاع
همیشه احتمال وارد شدن ضربه به نخاع وجود دارد که میتواند به صورت کامل یا ناکامل به وجود بیاید اما نقص عملکردی طناب نخاعی موقت است و طی مدت یک یا دو روز بهبود پیدا میکند. ورزشکاران و به ویژه فوتبالیست‌ها بیشتر در معرض خطر وارد شدن ضربه به نخاع قرار دارند. این اختلال باعث بروز علائم و نشانه‌های نورولوژیکی از قبیل بی حسی، سوزن سوزن شدن، احساس شوک الکتریکی یا سوزش دست و پا خواهد شد. آسیب دیدگی باز یا نفوذ کننده در نخاع یا طناب نخاعی به ویژه ناشی از وارد شدن گلوله به بدن میتواند به اشکال مختلف بیمار را به چالش بکشد. در اکثر موارد که بیمار به علت وارد شدن گلوله به نخاع دچار آسیب دیدگی میشود، گلوله از جای خود تکان نمی‌خورد و باعث آسیب دیدگی سایر نقاط نخواهد شد. با توجه به ماهیت آسیب دیدگی بیمار به بستری شدن در بیمارستان نیاز خواهد داشت و باید تا چند هفته یا چند ماه از بریس مخصوص استفاده کنند تا مهره‌هایی که به علت وارد شدن گلوله دچار شکستگی شده اند بهبود پیدا کنند. در اکثر موارد انجام عمل جراحی برای خارج کردن گلوله مزایایی چندانی ندارد و میتواند ریسک بروز عوارض جانبی دیگر از قبیل عفونت، نشت مایع مغزی نخاعی و خونریزی را افزایش دهد. با این حال در برخی موارد انجام عمل جراحی به منظور خارج کردن گلوله و جراحی رفع فشار یا فیوژن و با هدف بهبود حال بیمار ضرورت خواهد یافت.
مزایای بریس ضایعه نخاعی
افرادی که دچار ضایعه نخاعی هستند در هنگام راه رفتن با وسایل کمکی دچار برخی محدودیت‌ها خواهند شد. این بیماران در هنگام راه رفتن انرژی بسیار زیادی صرف می‌کنند و فشار بسیار بیشتری به مفاصل اندام فوقانی آنها وارد می‌گردد به همین دلیل این بیماران تمایلی به استفاده از ارتوز ندارند. وسایل و تجهیزات مختلفی طراحی شده است که به این گروه از بیماران کمک میکند تا بتوانند از محدودیت حرکتی خود بکاهند که این وسایل عبارتند از ارتوزهای مکانیکی، ارتوز هیبریدی و ارتوز الکتریکی. این وسایل به نحوی طراحی شده اند که مشکلات مرتبط با ایستادن و راه رفتن را برطرف کنند اما نکات مهم دیگری نیز وجود دارد که باید به آنها توجه کرد به عنوان مثال سایز و وزن ارتوز، سهولت استفاده و مواردی از این قبیل در انتخاب ارتوز نقش مهمی را ایفا می‌کنند. بریس با مزایای متعددی همراه است که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
- از مفاصل ضعیف محافظت میکند، از چرخش و کشیدگی زانو به سمت عقب جلوگیری میکند، به حفظ عملکرد مفصل و دامنه حرکات آن کمک میکند و با نگه داشتن مفاصل در بهترین حالت ممکن به شما برای درست راه رفتن کمک میکند.
- با صاف نگه داشتن زانو و رفع فشار از روی پاها و انگشتان پا روی زمین خوردن را به حداقل می‌رساند.
- سرعت راه رفتن شما را افزایش میدهد و باعث میشود بتوانید مسافت بیشتری را طی کنید.
انواع بریس دست برای ضایعه نخاعی
هدف از طراحی اسپلینت کمک به آن دسته از افرادی است که به قدرت و توانایی عملکردی مچ و دست آنها کاهش پیدا کرده است. استفاده از اسپلینت اندام فوقانی میتواند به افزایش توانایی عملکردی، پیشگیری از بدشکلی عضو، بهبود قدرت عضلانی و افزایش مطابقت مفاصل کمک کند. اسپلینت ابزاری است که از مواد ترموپلاستیک ساخته میشود و سپس قالب گیری شده و به منظور کمک به عملکرد حرکتی بیماران ارائه میشود. ممکن است پزشک به بیمار خود توصیه کند در طول روز و شب از اسپلینت استفاده نماید یا آنکه در طول روز و فقط برای انجام دادن برخی کارهای خاص از قبیل غذاخوردن از آن استفاده کند. اسپلینت به دو صورت ایستا و پویا وجود دارد.
بریس ایستا
منظور از بریس ایستا، بریسی است که فاقد توانایی حرکتی است و برای انجام یک فعالیت عملکردی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بریس پویا
بریس عملکردی شامل بریس مخصوص نوشتن، بریس مخصوص تایپ کردن و بریس محافظ مچ می‌باشد. بریس مخصوص استراحت به نحوی طراحی شده که بیمار در هنگام خواب از آن استفاده کند تا ساختار و موقعیت صحیح دست را حفظ نماید. استفاده منظم از این نوع گریس باعث بهبود ظاهر دست و محافظت بیشتر از عملکرد تاندون و انجام دادن برخی حرکات خاص خواهد شد. این نوع بریس شامل استراحت مخصوص ستون فقرات. دستکش مخصوص بوکس، و دستکش مخصوص کف دست و پشت دست می‌باشد.
انواع بریس پا برای ضایعه نخاعی
به طور کلی بریس پا دارای مکانیسم کلی و می‌باشد که به بیماران ضایعه نخاعی به منظور راه رفتن بهتر کمک میکند. این نوع بریس عبارت است از ارتوز مکانیکی، ارتوز هیبریدی و ارتوز الکتریکی.
ارتوز مکانیکی
ارتوز مکانیکی به سه مقوله تقسیم شده است که عبارتند از ارتروز لگن – زانو – مچ پا – کف پا، ارتوز مخصوص حرکات رفت و برگشتی، و ارتوز واسطه میانی.
ارتروز لگن – زانو – مچ پا – کف پا
در ارتروز لگن – زانو – مچ پا – کف پا از یک فصل ساده لگن با یک درجه توانایی آزادی عمل استفاده میشود. بیمارانی که به علت ضایعه نخاعی توانایی عملکردی خود را از دست داده اند می‌توانند از این نوع ارتوز برای راه رفتن استفاده کنند. به این ترتیب آنها در هنگام راه رفتن انرژی کمتری مصرف خواهند کرد و عملکرد حرکتی آنها افزایش خواهد یافت.
ارتوز مخصوص حرکات رفت و برگشتی
هدف از کاربرد این نوع ارتوز به حرکت درآوردن اندام تحتانی می‌باشد. همچنین کشیده شدن لگن در یک سمت باعث چرخش لگن در سمت دیگر خواهد شد. استفاده از این نوع بریس باعث میشود بیمار بتواند بدون نیاز به کمک دیگران راه برود و استقلال بیشتری داشته باشد. اما این بیماران می‌توانند بدون کمک دیگران بایستند. همچنین راه رفتن در سراشیبی و سرازیری نیز برای بیماران ضایعه نخاعی دشوار می‌باشد که به منظور رفع این مشکل باید مفاصل لگن در این ارتوز دارای دو سیستم قفل کننده مشروط باشند: سیستم اول باید بتواند در حالت کشش کامل به قفل کردن بپردازد و سیستم دوم قابلیت قفل شدگی در کشش ۲۰ درجه ناشی از موقعیت اول و در حین راه رفتن در سربالایی و سراشیبی را داشته باشد.
ارتوز واسطه میانی
ارتوز واسطه میانی یک نوع بریس مکانیکی محسوب میشود که به بیمار برای بهبود توانایی راه رفتن کمک خواهد کرد. این نوع بریس دارای اشکال متفاوتی می‌باشد که پزشک با توجه به شرایط بیمار استفاده از آنها را توصیه خواهد کرد. این ارتوز بر مبنای یک مفصل میانی لگن قرار دارد که امکان حرکت کردن برای مفصل مصنوعی لگن را فراهم می‌‌نماید.
راه رفتن با ارتوزهای مکانیکی برای بیماران ضایعه نخاعی ایده آل نمی‌باشد و این دیدگاه به مشکلاتی که در هنگام راه رفتن برای بیمار پیش میآید از قبیل اعمال فشار بیش از حد به مفاصل اندام فوقانی و مصرف انرژی بسیار زیاد؛ ارتباط دارد. برخی از محققان ادعا کرده اند که راه رفتن به کمک ارتزهای مکانیک خسته کننده می‌باشد. امروز تلاش به منظور بهبود ارتوزهای مخصوص بیماران ضایعه نخاعی ادامه دارد تا این بیماران بتوانند به کمک ارتوز عملکرد بهتری داشته باشند. به این ترتیب تلاش بر این است که به صورت ترکیبی از ارتوز مکانیکی و ارتوز الکتریکی استفاده شود و در این حین پارامترهای مربوط به مصرف انرژی در نظر گرفته شود.
ارتوز هیبریدی
ارتوزهای هیبریدی یک نوع ارتوز هستند که به کمک انرژی الکتریکی عملکردی فعال میشوند. در این روش از انرژی الکتریکی که خارجی به منظور تحریک عضلات فلج استفاده میشود تا عملکرد آنها بهبود پیدا کند. دو نوع ارتوز هیبریدی وجود دارد که عبارتند از ارتوز هیبریدی که دارای طراحی مکانیکی است و ارتوز هیبریدی که دارای طراحی نوین می‌باشد. اگرچه مزایای متعددی در ارتباط با ارتوزهای هیبریدی عنوان شده است این نوع ارتوز دارای برخی محدودیت‌های عملکردی می‌باشد که عبارتند از خستگی عضلات، سنگین بودن ارتوز و تحت فشار قرار دادن عضلات مجاور.
ارتوز الکتریکی
ارتوز مکانیکی یک نوع دیگر از ارتوز است که به کمک انرژی خارجی فعال میشود. ارتوزهای مکانیکی دارای یک ساختار ساده و طراحی کاربر پسند هستند. این نوع ارتوز در سال‌های اخیر پیشرفت چندانی نداشته است زیرا فناوری تولید ارتوزهای مکانیکی بر تحقیق در زمینه توانبخشی و کمک به بهبود توانایی راه رفتن در بیماران ضایعات نخاعی تمرکز کرده است. در حال حاضر تعداد محدودی از این نوع بریس وجود دارد اما شواهد موجود حاکی از افزایش پارامترهای زمانی مکانی در هنگام راه رفتن با این نوع بریس می‌باشد.
مراقبت و پوشیدن بریس
بریس از مواد مختلفی از قبیل فلز، پلاستیک یا فیبر کربن ساخته میشود. برخی از انواع بریس به صورت آماده در بازار وجود دارند و برخی دیگر نیز با توجه به نیازهای خاص بیمار طراحی میشوند. به این ترتیب می‌‌توان گفت که بریس با توجه به وزن بیمار، توانایی عملکردی و حرکتی اش و شدت ضایعه نخاعی او طراحی میشود. در صورتی که بیمار قصد استفاده از بریس را دارد و باید به متخصص ارتوپد یا فیزیوتراپ مراجعه نمایند تا پس از ارزیابی شرایط او بهترین نوع بریس را معرفی کند. اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که به علت ضایعه نخاعی از بریس استفاده می‌کنید باید قبل از استفاده و پس از آن پوست خود را به لحاظ قرمزی یا زخم شدن بررسی کنید. اگر استفاده از بریس باعث شده پوست شما زخم شود یا تحت فشار قرار بگیرد باید به پزشک مراجعه نمایید تا به اصلاح بریس بپردازد سپس مجاز به استفاده از آن خواهید بود.
