آیا شما هم قسمتی از مفصل مچ پا یا پای خود را از دست دادید اما هنوز زانوی شما سالم است؟ ما برای راه رفتن در حرکت دادن بدن خود به انرژی زیادی نیاز داریم به ویژه اگر قسمتی از پا از بین رفته باشد اما هنوز مفصل زانو عملکرد حرکتی خود را داشته باشد. این امر به شما فرصت می‌دهد که بتوانید علی رغم قطع عضو به زندگی خودتان ادامه بدهید. بدون شک راه رفتن و بالا و پایین رفتن از پله‌ها و سربالایی یا سر پایینی به کمک زانوی خودتان خیلی راحت تر از پروتز زانو است. عضلات موجود در ران با هم هماهنگی دارند و در هنگام انجام فعالیت جسمانی به کنترل و قدرت حرکات زانو می‌‌پردازند. پروتز زیر زانو میتواند به بهبود عملکرد پا که از زیر زانو قطع شده است کمک کند. یک پروتز معمولی شامل رابط، سوکت، سیستم تعلیق، پروتز پا و ارتباط بین سوکت و پا است.
بیمارانی به کلینیک سلامت امید مراجعه میکنند که به علت عفونت مزمن و درد مچ یا خود پا و یا هر دلیل دیگری دچار قطع عضو هستند اما در حال حاضر به کمک پروتزهای مخصوص زیر زانو عملکرد بهتری دارند. برای پروتز زیر زانو در مقایسه با پروتز بالای زانو به اجزای کمتری نیاز است و اصلی ترین اجزای پروتز زیر زانو یک سوکت و پروتز پا است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ی پروتز پای مصنوعی و یا رزرو نوبت در کلینیک سلامت امید میتوانید با شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۴ تماس حاصل فرمایید.
علل پروتز زیر زانو
قطع عضو زیر زانو یک روش جراحی است که با هدف جدا کردن اندام تحتانی از زیر زانو انجام میشود زیرا این ناحیه به شدت آسیب دیده یا دچار بیماری شده است. گاهی اوقات تروما نیز میتواند دلیلی برای قطع عضو باشد. در اکثر موارد قطع پا از زیر زانو به علت بیماری عروق محیطی یا مشکلات مربوط به گردش خون انجام میشود. گردش نامناسب خون باعث میشود که در روند بهبود و واکنش سیستم ایمنی بدن به آسیب ایجاد شده اختلال ایجاد شود و در نتیجه پا زخم میشود که به راحتی بهبود پیدا نمی‌کند و احتمال بروز عفونت و انتشار آن به استخوان و به خطر افتادن زندگی فرد افزایش خواهد یافت. در این شرایط قطع عضو با هدف تخلیه بافت بیمار و جلوگیری از انتشار بیشتر عفونت انجام میشود. بیماری‌های زیر باعث می‌شوند که نیاز به پروتز زیر زانو افزایش پیدا کند:
- دیابت
- عفونت
- زخم پا
- تومور
معمولاً قطع پا توسط جراح ارتوپد یا جراح عروق انجام میشود و بخش بیمار آسیب دیده پا برداشته میشود اما تا حد امکان بخش سالم آن حفظ خواهد شد. جراح به شکل دهی عضو باقیمانده میپردازد تا بیمار بتواند پس از جراحی و گذراندن دوران بهبود متقاضی استفاده از پروتز مصنوعی باشد. پزشکی اقدامات مراقبتی لازم را انجام می‌دهد تا اطمینان حاصل کنند که عضو باقی مانده خیلی کوتاه یا بلند نیست و میتواند با پروتز مصنوعی مطابقت داشته باشد. در این نوع عمل‌های جراحی پزشک با متخصص ساخت پروتز مشورت میکند تا درباره اندازه مناسب برای عضو باقی مانده به منظور مطابقت بهتر با پروتز اطمینان حاصل کند.
سفارش پروتز مصنوعی زیر زانو
بیماری که دچار قطع عضو از زیر زانو شده است در ابتدا از پروتز آماده استفاده میکنند که به نحوی طراحی شده که قوی و محکم باشد و نسبتاً مطابقت پذیری بالایی داشته باشد. بیمار باید در چند ماه اول پس از عمل از این نوع پروتز استفاده کند زیرا حجم عضو باقی مانده کاهش پیدا میکند به همین دلیل باید بیمار صبر کند تا پا به شکل نهایی خود در بیاید. در صورت لزوم پزشک به تجویز پروتز نهایی خواهد پرداخت. مهم ترین اجزای پروتز اندام تحتانی شامل سوکت، سیستم تعلیق، مجموعه پا و مچ مجموعه زانو و سایر اجزای پا است.
ساختار سوکت زیر زانو
-
- سوکت مخصوص اتصال به تاندون کشکک دارای یک زاویه به سمت داخل است که از رباط کشکک به عنوان یک سطح برای تحمل نسبی وزن بدن استفاده میکند. بر خلاف اسمی که دارد هدف از طراحی این سوکت این است که به طور کامل با کشکک تماس داشته باشد و بتواند از طریق نقاطی که در عضو باقی مانده توانایی تحمل فشار را دارند به توزیع وزن بدن بپردازد.
- سوکت مخصوص سطح به نحوی طراحی شده است چه فشاری که به سطح عضو باقیمانده وارد میشود را به طور یکسان تقسیم کند تا فقط به نقاط حساس پا فشار وارد نشود.
- سایر اجزای سوکت عبارتند از سوکت منعطف داخلی با صفحه سخت خارجی. این صفحه سخت از نقاطی که توانایی تحمل فشار را دارند محافظت میکند حال آنکه سوکت انعطاف پذیر داخلی از نقاط حساس به فشار محافظت میکند. در یک حالت دیگر می‌توان از قطعات نرم استفاده کرد و آنها را درون سوکت قرار داد تا به عنوان یک محافظ بین سوکت و عضو باقی مانده عمل کند. لایه‌های داخلی انعطاف پذیر از قبیل سیلیکون یا سایر ترکیبات به عنوان محافظ بین پوست و سوکت عمل میکنند. می‌توان از سوکت‌های مختلفی برای ایجاد تناسب بهتر استفاده کرد زیرا همواره احتمال کاهش حجم پای بیمار وجود دارد.
سیستم تعلیق در پروتز زیر زانو
- استفاده از یک بند مخصوص که به عنوان تعلیق کمکی عمل کند میتواند در بیمارانی که بخش کوچکی از پای آنها باقی مانده است مفید باشد.
- در یک روش دیگر می‌توان سیستم تعلیق را از طریق سیستم تعلیق قفل پین طراحی نمود. این نوع سیستم تعلیق میتواند یک تناسب بسیار ایمن را به وجود بیاورد اما احتمال حرکت کردن بافت نرم اندام تحتانی در هنگام راه رفتن وجود دارد و میتواند باعث بروز درد و ناراحتی و تغییرات شدید پوستی شود.
- ساکشن نیز معمولاً برای تعلیق مورد استفاده قرار میگیرد که اغلب از طریقه یک سوپاپ یک طرفه یا پمپ وکیوم الکتریکی محقق میشود. وکیوم تعلیق باعث کاهش حرکت عضو باقیمانده میشود و دیگر بیمار دچار درد نخواهد شد. در هریک از این سیستم‌ها بیمار باید یک روکش تعلیق را روی قسمت فوقانی سوکت و روی زانو و ران بپوشد تا از زانوی او محافظت شود ساکشن باعث میشود که تناسب خوبی ایجاد شود اما با حفره‌های کوچکی که در روکش وجود دارد سازگاری پیدا میکند. این روکش معلق باعث افزایش حجم پشت زانو به ویژه در موقعیتی که زانو می‌چرخد خواهد شد. در یک روش دیگر از پوشش مخصوص که دارای چندین حلقه هم مرکز است برای بستن پروتز استفاده میشود و دیگر نیازی به استفاده از روکش تعلیق اضافی نخواهد بود.
- تعلیق بالا لقمه ای شامل احاطه کردن اپی کندیل میانی و جانبی استخوان ران توسط سوکت است که در بیمارانی که بخش کوچکی از پای آنها باقی مانده است میتواند پایداری بهتری را به وجود بیاورد. یک مدل قدیمی نیز وجود دارد که شامل یک بند مخصوص اتصال ران به مفاصل اطراف است و توسط افرادی که مدت طولانی از پروتز خود استفاده میکنند و این مدل را ترجیح می‌دهند تهیه میشود. بیمارانی که به علت برهم خوردن ساختار رباط‌های زانو دچار مشکل هستند و توانایی حرکتی آنها مختل شده است نیز از این مدل استفاده میکنند.
طراحی سوکت زیر زانو
- سوکت چهارگوش یک مدل قدیمی از سوکت است که نسبتاً از قسمت جلو و عقب باریک است و دارای یک پوسته خلفی است که به تحمل وزن کمک میکند.
- سوکت بازدارنده استخوان ورک بیضی شکل است و ابعاد آن از قسمت میانی کوچک تر است و دیواره میانی و پشتی آن، استخوان ورکی را میپوشاند. هنگامی که این نوع سوکت را با سوکت چهارگوش مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که این نوع سوکت به طور یکسان به توزیع فشار میپردازد. این سوکت انواع مختلفی دارد که عبارتند از سوکت منعطف داخلی با ساختار سفت و محکم.
سیستم تعلیق زیر زانو
ساکشن یک بخش رایج در سیستم تعلیق زیر زانو است که از سوپاپ یک طرفه و حلقه‌های هم مرکز استفاده میکند. سیستم تعلیق دیستال که شامل پین است یک گزینه انتخابی دیگر محسوب میشود. بند مخصوص لگن به عنوان سیستم تعلیق اولیه یا تعلیق کمکی در برخی از بیماران استفاده میشود.
پروتز زانو
- پروتز زانو با قفل دستی در بیماران استفاده میشود که به پایداری بیشتری نیاز دارند و بیمار باید در هنگام نشستن قفل آن را باز کند.
- پروتز تک محوری زانو فقط در یک محور می‌چرخد و پایداری آن از طریق کنترل دستی که در اختیار بیمار است انجام میشود.
- پروتز چند محوری دارای چهار بند است و در هنگام چرخاندن پا می‌چرخند و به بیمار کمک میکند تا بتواند پای خود را حرکت دهد. این نوع پروتز باعث به وجود آمدن پایداری بیشتر زانو و کاهش بیرون زدگی زانو در هنگام نشستن میشود.
- گزینه‌های مختلفی برای زانویی که از سیستم هیدرولیک و پنوماتیک استفاده میکند وجود دارد که در حالت ایستاده یا چرخیدن مقاومت بیشتری را ایجاد میکند. این نوع پروتزها مطابق با نیازهای بیمار تنظیم می‌شوند.
- پروتز دارای میکرو پردازشگر کنترلی سیستمی است که از میکرو پردازشگر برای کنترل سیستم پنوماتیک یا هیدرولیک در حرکات چرخشی استفاده میکند. این میکرو پردازشگر به جمع آوری اطلاعات میپردازد و آنها را پردازش میکند تا زانوی بیمار در شرایط بهتری قرار بگیرد. برخی از آنها به بیمار کمک میکنند حالت زانوی خود را تغییر دهد تا با نوع فعالیتی که دارد مطابقت داشته باشد. این نوع پروتز زانو برای بیمارانی که در سطح k3 یا k4 فعال هستند مفید است. برخی از بیمارانی که در سطح k2 فعالیت دارند میتوانند برای بهبود عملکرد و تعادل خود از این نوع میکرو پردازشگر استفاده کنند.
پروتز مچ پا به پایین
- پروتز پا که قسمت پاشنه آن سفت است فاقد مچ پای متحرک است اما هنگامی که پاشنه فشار قرار میگیرد باعث تحریک کف پا برای چرخش خواهد شد. این نوع پروتز ارزان قیمت و با دوام است و نیاز چندانی به مراقبت و نگهداری ندارد. یکی از معایب اصلی آن این است که برای راه رفتن روی سطوح ناهموار مناسب نیست.
- پروتز تک محوری دارای مچ پای متحرک در یک جهت است و به پروتز پا کمک میکند تعادل بیمار و پایداری زانوی او افزایش پیدا کند.
- پروتز چند محوری امکان حرکت کردن روی سطوح مختلف و جهات متفاوت را فراهم میکند تا بیمار بتواند روی سطوح ناهموار نیز راه برود.
- پروتز پویا دارای یک ستون است که به ذخیره انرژی در هنگام ایستادن میپردازد سپس این انرژی را در مراحل بعدی آزاد میکند. این نوع پروتز پا برای افرادی که دچار قطع عضو هستند اما فعالیت جسمانی بالایی دارند طراحی شده است و برای ورزشکاران بسیار مناسب است.
- سایر اجزای پروتز مچ پا شامل یک ضربه گیر عمودی است تا از میزان فشار حاصل از راه رفتن بکاهد و بیمار میتواند در همه جهات راه برود.
- پروتز مخصوص قطع عضو از ناحیه ران و لگن
- سوکت، قسمت نوک مفصل ایلیاک را در بیمارانی که از ناحیه ران دچار قطع عضو هستند میپوشاند و معمولا از باند فشاری شکم در این بیماران استفاده میشود. این نوع پروتز باید شامل مفصل لگن باشد که میتواند یک مفصل گوی و کاسه یا تک محور باشد.
- پایداری پروتز به کمک مطابقت مفصل ران و محور زانو ایجاد خواهد شد.
پروتز مخصوص قطع عضو از زانو
در این نوع قطع عضو استخوان ران حفظ شده است و امکان استفاده از یک بازویی بلند را فراهم میکند. طول عملکردی ران زمانی افزایش می‌‌یابد و بلندتر میشود که پروتز زانو و سوکت به آن اضافه شوند تا بیمار بتواند حرکت کند.
پروتز سایم و مچ پا
در این نوع قطع عضو امکان استفاده از بازویی بلند وجود دارد. در این قطع عضو باید سوکت دارای یک حفره یا مجرای الاستیک باشد تا به خوبی روی عضو باقیمانده قرار بگیرد. انواع مختلفی از این نوع پروتز در مراکز عرضه محصولات پزشکی وجود دارد.
پروتز قسمتی از پا
انواع مختلف قطع عضو به اشکال مختلفی از پروتز نیاز دارند به عنوان مثال پروتز انگشت پا با یا بدون پروتز مچ و پا و استفاده از کفش مخصوص.
بعد از گذاشتن پروتز پایین زانو
استفاده از پروتز زیر زانو ساده تر از پروتز بالای زانو است زیرا اگر پا از نقاط بالاتر قطع شده باشد بیمار به انرژی بیشتری برای راه رفتن نیاز خواهد داشت. با توجه به نوع فعالیت جسمانی بیمار و آموزش‌های لازم در ارتباط با استفاده از پروتز معمولاً بیمار میتواند پس از ۴ تا ۱۲ هفته از زمان دریافت پروتز به کمک وسایل کمکی مانند عصا راه برود. اکثر بیماران میتوانند به کمک پروتز مخصوص زیر زانو همانند قبل و بر اساس شرایط جسمانی که دارند و شرایط عضو باقیمانده خود انجام فعالیت‌های روزمره و جسمانی بپردازند و به راحتی بایستند یا بنشینند و راه بروند. آنها همچنین میتوانند بدون مشکل زیاد از پله‌ها بالا و پایین بروند یا روی سطوح ناهموار راه بروند و بدون هیچ گونه مشکلی یا استفاده از وسایل کمکی مسافت زیادی را قدم بزنند. می‌توان از برخی از انواع پروتز در آب نیز استفاده کرد اما بهتر است قبل از استفاده از پروتز در آب با پزشک خود مشورت کنید.
