خار پاشنه، رشد استخوانی غیرطبیعی است که در قسمت پشت یا زیر پاشنه ایجاد میشود. التهاب در اطراف خار، بیش از خود خار، میتواند درد قابل توجهی ایجاد کند. خوشبختانه، علائم را میتوان با درمانهای غیرجراحی برای اکثریت قریب به اتفاق افراد کاهش داد.
آناتومی
استخوان پاشنه کالکانئوس نامیده میشود. هنگام تحمل ایستادن یا راه رفتن به تحمل و توزیع وزن بدن در سطح پا کمک میکند. بافتهای نرم که به حرکت و شکل دادن کف پا کمک میکنند به کالکانئوس متصل میشوند. یکی از این بافتها، فاشیای پلانتار، قوس در کف پا را تشکیل میدهد.
علل ایجاد خار پاشنه
خار پاشنه بسیار رایج است. این عوامل میتوانند به دلیل کشیدگی بیش از حد عضله یا رباط در کف پا، در اثر کشش فاشیای کف پا یا پاره شدن غشای پوشاننده استخوان پاشنه ایجاد شوند.
در زیر، متخصصان پا برخی از شایعترین دلایل خار پاشنه را ذکر میکنند.
- اضافه وزن: افزایش وزن قابل توجه در مدت زمان کوتاه می تواند یکی از دلایل اصلی خار پاشنه باشد زیرا فاشیای کف پا به سادگی نمیتواند وزن اضافی را جبران کند به همین دلیل زنان باردار اغلب دچار خار پاشنه میشوند.
- فعالیت ورزشی: پرش یا دویدن مکرر روی سطوح سخت میتواند باعث خار پاشنه در ورزشکاران شود، زیرا این نوع فعالیت باعث کشیدگی فاشیا میشود. هنگامی که فاشیا کشیده میشود، بدن با قرار دادن کلسیم بیشتر در قسمت پایین کف پا، واکنش نشان میدهد و باعث خار پاشنه استخوانی میشود. بسکتبالیستها و دوندهها اغلب بیشتر در معرض خار پاشنه هستند.
- پیادهروی غیرعادی: راه رفتن به خطر افتاده یا غیرطبیعی میتواند فشار شدیدی بر استخوان پاشنه وارد کند، خصوصاً اگر در یک دوره طولانی انجام شود. استخوان پاشنه، رباطها و حتی اعصاب شما تحت تأثیر قرار میگیرند.
- کفش نامناسب: کفشها معمولاً پاشنه یا کفی کهنه دارند. دیگر کفشها به اندازه کافی شرایط پا مانند کف صاف یا قوس کم را جبران نمیکنند. قوسهای زیاد همچنین میتوانند به خار پاشنه منجر شوند. پوشیدن کفش مناسب برای اندازه و شکل پای خاص شما بسیار مهم است. متخصصان پا میتوانند به شما کمک کنند بهترین کفش را برای خود پیدا کنید. پزشکان ممکن است بسته به شرایط خاص پا ارتزهای سفارشی را پیشنهاد دهند.
- سن: با افزایش سن، فاشیای پلانتار از انعطاف پذیری کمتری برخوردار میشود و از پاشنه پا محافظت نمیشود. افراد مسن معمولاً در معرض ابتلا به خار پاشنه هستند.
- ایستادن بیش از حد: اگر شغل شما به ایستادن زیادی احتیاج دارد (صندوقدار، پیشخدمت، کارگر کارخانه و …)، در معرض ابتلا به خار پاشنه نیز هستید.
- سایر علل شایع: از دیگر دلایل خار پاشنه میتوان به مشکلات ارثی پا، دیابت، آرتروز، سندرم پای کوتاه (اختلاف طول پا) و حتی راه رفتن با پای برهنه اشاره کرد.
علائم خار پاشنه و پلانتار فاشیلیت
درد پاشنه یکی از مسائلی است که منشا آن باعث ایجاد سردرگمی بسیاری شده است. به خصوص زمانی که پزشکان با بیماران در مورد علائم و نتایج آنها صحبت میکنند، دو بیماری معمولاً مورد توجه قرار میگیرند: ورم کف پا و خار پاشنه. این دو شرایط غالباً همراه با یکدیگر ظاهر میشوند و به نظر میرسد که ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. اما وقتی در مورد درد پاشنه صحبت میشود، یکی از آنها مشکلات بسیار بزرگتری دارد نسبت به دیگری.
در ابتدا، بیایید در مورد ارتباط میان التهاب غلاف کف پا و خار پاشنه صحبت کنیم. در سطح ابتدایی، هر دو به عنوان پاسخی به نیرو و فشار مکرر در امتداد زیر پاشنه در طولانی مدت به وجود میآیند. التهاب غلاف کف پایی در درجه اول قرار دارد؛ استفاده بیش از حد باعث کشش، پارگی یا تحلیل رفتن بافت فاشیای پلانتار در امتداد سطح زیرین پاشنه و قوس میشود. خار پاشنه در مرحله بعدی قرار میگیرد؛ این ضربه به فاشیای پلانتار میتواند باعث شود که بافت از استخوان پاشنه دور شود و این فرصتی برای تشکیل رسوبات ناهموار و استخوانی کلسیم فراهم میکند.
بنابراین، حتی اگر فاشیای پلانتار بد باشد، آیا خار پاشنه باید بدتر باشد؟ به نظر میرسد که داشتن یک لبه استخوانی پیشامده از استخوان پاشنه بسیار دردناک است. اما برخلاف تصور عمومی، بیشتر اوقات خار پاشنه هیچ دردی ایجاد نمیکند!
این کشش و پارگی در بافتهای نرم است که واقعاً بیشترین ناراحتی را ایجاد میکند و این بدان معناست که فاشیای پلانتار تقریباً همیشه مقصر واقعی است. درمان موثر فاشیای پلانتار باعث از بین رفتن خار نخواهد شد، اما بیش از ۹۰ درصد مواقع، درد شما را برطرف میکند. در حقیقت، ما اغلب در معاینات پرتوی ایکس خار پاشنه را برای شرایط کاملاً غیرمرتبط مانند پینه پا یا پیچ خوردگی مچ پا تشخیص میدهیم، حتی در صورت عدم وجود درد در پاشنه پا.
گفته میشود، موارد نادرتری وجود دارد که خار پاشنه مخصوصاً بزرگ یا ناخوشایند باعث درد شود و باید درمان یا برداشته شود.
خار پاشنه چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص خار پاشنه و فاشیای پلانتار عموماً بر اساس علائم، سابقه بیماری و معاینه بالینی توسط پزشک انجام میشود.
بعد از تایید خار پاشنه یا فاشیای پلانتار، پزشکان بررسی میکنند که چرا شما از این بیماری رنج میبرید و یک برنامه درمانی را برای کاهش احتمال تکرار بیماری به شما پیشنهاد میدهند.
اشعه ایکس ممکن است نشان دهد که آیا کالکانئوس (توده استخوانی) در داخل فاشیای پلانتار وجود دارد یا خیر. این موضوع به عنوان خار پاشنه یا کالکانئال شناخته میشود. از اسکن اولتراسوند و ام آر آی نیز برای شناسایی پارگیها، التهاب یا کلسیفیکاسیون در فاشیای پلانتار استفاده میشود.
آزمایشهای آسیب شناسی ممکن است اسپوندیلوآرتریت (یک نوع آرتریت التهابی) را شناسایی کند، که ممکن است علائمی شبیه به التهاب غلاف کف پایی ایجاد کند. این آزمایشها میتوانند به پزشک کمک کنند تا بیماریهای دیگری که ممکن است باعث علائم مشابه شوند، را از خار پاشنه و فاشیای پلانتار تشخیص دهد.
درمان خار پاشنه
استراحت
مهمترین قسمت درمان استراحت است. فعالیتهایی را که به پای شما آسیب میرساند یا علائم را تشدید میکند انجام ندهید زیرا این امر فقط باعث تداوم علائم دردناک میشود.
یخ/ سرما درمانی
برای کاهش درد و التهاب بافتهای اطراف، بطور منظم در هر ساعت ۱۰ دقیقه از سرما درمانی استفاده کنید. با کاهش علائم، دفعات استفاده از آن میتواند به ۲ یا ۳ بار در روز کاهش یابد.
بستن با نوار
نوار چسب پشتیبانی قوس یک روش عالی برای حمایت و محافظت از پاشنه است. یک روش ساده با نوار بستن میتواند علائم را بلافاصله تسکین دهد.
این روش با پشتیبانی از قوس پا که باعث کاهش کشیدگی در محل اتصال آن به پاشنه میشود، عمل میکند. تنها چیزی که لازم است یک رول نوار اکسید روی ۲٫۵ سانتی متری است.
دارو
داروی ضد التهابی (به عنوان مثال ایبوپروفن) ممکن است توسط پزشک تجویز شود اما همیشه ابتدا با یک پزشک این موضوع را بررسی کنید. مصرف برخی از داروها مانند ایبوپروفن در صورت ابتلا بیمار به آسم نباید انجام شود.
ورزشهای کشسانی
برای تسکین درد پاشنه میتوانید فاشیای پلانتار را کشش دهید. پزشکان کشش مناسب را پس از خواب یا استراحت به مدت طولانی توصیه میکنند. فیزیوتراپیستها میتوانند برای تسکین دردهای پا بهترین کشش فاشیای پلانتار و کشش پاشنه را برای شما فراهم کنند.
کفشهای مناسب
کفشی بپوشید که کاملاً مناسب با کفیهای ضربه گیر و پاشنههای حپشتیبان باشد. برای فعالیتهای مختلف کفش مناسب انتخاب کنید. پابرهنه راه نروید. قبل از ورزش گرم کنید و حرکات کششی انجام دهید.
ارتزهای سفارشی
متخصصان پا میتوانند انواع خاصی از کفشها یا ارتزهای سفارشی را برای انتقال وزن از پاشنه و پخش آن روی کل قوس کف پا توصیه کنند. کف پا همچنین میتواند با قرار دادن کفش مختلف تثبیت شود، در هنگام راه رفتن از همترازی طبیعی اطمینان حاصل کنید. با پزشک مشورت کنید.
تزریق کورتیزون
تزریق کورتیزون باعث کاهش التهاب میشود و در جایی که فاشیای پلانتر به استخوان پاشنه میپیوندد تزریق میشود. این درمان خار پاشنه به کاهش تورم کمک میکند و باعث بهبود میشود. این تسکین میتواند موقت یا دائمی باشد. برای موثرترین درمان، پزشکان پا توصیه میکنند شاتهای کورتیزون را با سایر روشهای درمانی (درمان با لیزر برای ورم کف پا، فیزیوتراپی، ارتزهای سفارشی و غیره) ترکیب کنید.
شوک ویو درمانی
اکسترا کوپورال شاک ویوتراپی امواج صوتی با فشار زیاد را از طریق پوست تولید میکند. این باعث میشود بافت با سریعتر بهبود یابد. این روش همراه با روشی کاملاً غیرتهاجمی و غیر جراحی برای درمان درد پاشنه پا و التهاب غلاف کف پایی، ایمن و موثر است.
جراحی خار پاشنه
بیشتر افراد نیازی به جراحی خار پاشنه ندارند. با این حال، در صورت ضروری بودن جراحی، جراحان پا میتوانند با آزاد سازی فاشیای پلانتر، تنش و التهاب را از بین ببرند. جراحی خار پاشنه پا اگرچه معمول نیست، اما موفقیت بسیار بالایی دارد.
پیش شناخت خار پاشنه
خبر خوب این است که درد خار پاشنه به ندرت دائمی است و معمولا قابل درمان است. التهاب غلاف کف پایی، که عامل اصلی خار پاشنه است، قابل درمان است و بیش از ۹۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری با درمان مناسب بهبود مییابند. هرچند ممکن است در اشعههای ایکس همچنان خار پاشنه را مشاهده کنید، اما با درمان التهاب، درد پاشنه کاهش مییابد.
اگر پس از چند ماه درمان محافظه کارانه، التهاب غلاف کف پایی یا درد خار پاشنه شما ادامه داشت، پزشک ممکن است تزریق کورتیزون (ضد التهاب استروئیدی) به ناحیه خار پاشنه شما توصیه کند. این درمان ممکن است در کاهش درد به مدت کوتاه مدت موثر باشد، اما ممکن است در دوران طولانی مدت بهبود شما را کاهش دهد و باعث شود که بخواهید دورههای درمانی مکررتری را تحمل کنید. برای بررسی نتایج بهبودی، نیاز به تحقیقات بیشتری است.
